به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، آیین رونمایی کتاب گزیده عکس‌های تاریخی دوره قاجار همراه نشست تخصصی از سوی معاونت اجرایی و اسناد وزارت امور خارجه ۱۲ اسفند ۱۲۹۷ برگزار شد. در این نشست مرتضی دامن پاک جامی، محمدحسن سمسار، دکتر محمد ستاری، نسرین ترابی حضور یافتند و به ایراد سخنانی پیرامون نمادها و نشانه‌ها و تاثیر عکس‌ها در دوران قاجار پرداختند.

کتاب «عکس‌های تاریخی دوره قاجار» در ۴۲۲ صفحه مصور در سال ۱۳۹۶ به همت نسرین ترابی و با حمایت مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه منتشر شده است.

یکی از نتایج طرح ساماندهی کتاب «گزیده عکس‌های دوره قاجار» است که از میان عکس‌های دوره قاجار تعداد 194 قطعه عکس برای انتشار انتخاب شده است. معیارهایی که در این گزینش مورد نظر قرار گرفته عبارتند از در اولویت قرار دادن نسخه‌های منحصر بفرد و مرتبط با موضوع این آرشیو و استفاده از نسخه‌های اصلی و توجه به عدم انتشار در سطح گسترده از سوی سایر مراکز عکسی.



گستره وسیع مکانی وقوع عکس‌ها و عکاسان غیر ایرانی از ویژگی‌های عکس‌های این کتاب است که با در کنار هم گذاشتن آن‌ها، سایه روشن تاریخی ویژه‌ای پدید آمده است. در این کتاب، عکس‌هایی از ایرانیانی که در مقابل دوربین عکاسان حرفه‌ای غیر ایرانی در خارج از کشور قرار گرفته‌اند، عکس‌هایی که نشان دهنده شیوه‌های ترکیب‌بندی، کادربندی، نورپردازی، ژست دهی، نوع چاپ، کاغذ و تزیینات اطراف قرن نوزدهم در کشورهای دیگر است.

از جمله عکاسان حرفه‌ای غیر ایرانی می‌توان به پوکرنی Ropert Pokerni، فلادر Friedrich Pfluder وین، بورنه و شفرد در هند ShepherdBorne& ، 76 قطعه عکس چاپ اصل از عکاسان عثمانی در این مجموعه وجود دارد. کوکولیس E.K.KACOLIS=E.C.Cacoulis فبوس Phébus و عبدالله فریر Abdullah Frères اشاره داشت که با توجه به اثر مهر درج شده در رو و پشت عکس‌ها، شناسایی شده‌اند.
 


عکس‌ها به دلایل متفاوتی سفر می‌کنند از جمله خریداری توسط کلکسیونرها، به عنوان سند همراه با نامه برای ابراز ادعا، ارسال کارت پستال در سفرها برای دوستان و اقوام و… عکس هر چه گویا باشد باز نیاز به کلمات و جملات برای تکمیل دارد، هر چند واقعی است اما نه همه واقعیت و این عکس‌ها اگر نوشتارهایی از سیر ورود خود به این آرشیو را داشتند از سندیت قطعی برخوردار بودند و نکات ابهام فعلی از بین می‌رفت. اهمیت انتشار آنها در یافتن توضیحاتی جدید از سوی منابع دیگر است.

ایرانیانی که در قرن نوزدهم به خارج از ایران سفر می‌کردند حداقل یک بار در مقابل دوربین عکاسان خارجی قرار می‌گرفتند. بخشی از این افراد را، نمایندگان دیپلماسی ایران تشکیل می‌دادند. این عکس‌ها در شکل‌گیری پز‌ها و پوشش افراد، الگوهای نورپردازی، ابزارهای صحنه و پرده‌های پس زمینه در عکاسی پرتره ایران آن زمان، بسیار موثر بود.
 
با ورود عکس‌هایی با صحنه پردازی‌های اروپایی، عکاسخانه سلطنتی و سایر عکاسان داخلی سعی در ارائه عکس‌هایی با همان پزها و پوشش‌ها داشتند که ابتدا میان رجال طراز اول و سپس با گسترش عکاسی، میان عامه مردم نیز راه یافت. این حرکت باعث ایجاد مدهای تازه لباس و مو و صورت (به خصوص میان مردان) شد و به تدریج ،تغییر شکل ظاهری جامعه را سبب شد.
هرچند با توجه به خصوصیات ظاهری چهره و اندام و امکانات در دسترس نورپردازی، عکس‌ها، رنگ و بوی بومی به‌خود می‌گرفت.



عکس‌هایی که طی دو قرن اخیر ثبت شده‌اند، به عنوان سند تصویری و مانند سایر اسناد، به درک درست‌تر ما از هویت جامعه و تاریخ کمک می‌کند. در ایران هم چون سایر کشورها عکس‌های بسیاری گرفته شده که در مراکز مختلف دولتی و غیر دولتی جمع آوری، ساماندهی و نگهداری می‌شوند. هر مجموعه با توجه به فرایند تاریخی که گذرانده، ویژگی‌های خاص خود را دارد.
 
مجموعه عکس‌های اداره اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت خارجه، بر اساس نحوه پیدایی و شکل‌گیری، روایت گر وجهی دیگر از تاریخ ملی و روابط خارجی ما است. رفتن به راه های دور؛ حضورهای پر معنای دور از وطن، نماینده ملتی در فراز و نشیب‌های بسیار و باز آمدن با دست‌های پر. هر سفر تجربه‌ای، هر راه حادثه‌ای و هر عکس داستانی از لحظه ی اتفاق دارند و رسیدن به امروز، رنگ رفته و شکسته، اما هنوز گویا و حکایتی از داستان طولانی این سفر دارند.
 
تابستان 1393 کار ساماندهی عکس‌ها، به تدریج با فراهم کردن امکانات اولیه، شروع شد. ابتدا با شناسایی حدود ده هزار عکس، کار تفکیک و مجموعه سازی بر اساس زمان، مکان و عکاس، شروع و عکس‌ها مورد بررسی قرار گرفت.