به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) اردشیر صالح‌پور، پژوهشگر حوزه نمایش و کارگردان تئاتر این روزها در نمایشگاه کتاب تهران برنامه‌ای بدیع را ترتیب داده که علاوه بر جاذبه‌های نمایشی، هدفی فرهنگی و اجتماعی را پیگیری می‌کند. او تاریخچه تولید کاغذ در ایران را در قالب نقالی مکتوب کرده و با کمک دو تن از پرده‌خوانان شناخته شده، هر روز این روایت را به مخاطبان عرضه می‌کند. درباره این تجربه و همچنین تاریخچه تولید کاغذ در ایران با این پژوهشگر گفت‌وگویی داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید:

درباره برنامه‌ای که قصد اجرای آن را دارید کمی توضیح دهید.
ما به بهانه و به مناسبت سی و دومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران طوماری نوشته‌ایم که تاریخچه کاغذ و نشر را در خود جای داده است. ما از مصر باستان و کاغذ پاپیروس تا سومر و بابل و دوران ایلامی و سلسله‌ هخامنشی و همچنین تمدن چین باستان که اختراع کاغذ به شکلی که اکنون رایج است به آنها نسبت داده می‌شود شروع کرده‌ایم و سپس در مسیر تاریخی شکل‌گیری کاغذ به هند، سمرقند و دیگر شهرهای ایران نظیر ری، اصفهان و آمل پرداخته‌ایم.

گمان می‌کنم این مسیر، مسیری است که شکل‌گیری صنعت کاغذ در ایران بر مبنای آن شکل گرفته است. درست است؟
بله. این مسیر صنعت کاغذسازی در ایران است. به عبارتی ما در قالب یک طومار این مسیر را تصویر کرده‌ایم و در یک پرده آن را ثبت کرده‌ایم و بر مبنای این پرده روایتی نوشته شده که آن روایت را من نوشته‌ام و توسط دو تن از مرشدهای خبره ایران یعنی مرشد میرزاعلی و بانو معصومه زند به شکل نقالی این را روایت می‌کنند.

در کنار پرده‌خوانی و نقالی طومار دیگری هم آماده شده، درباره این طومار هم توضیح دهید.
در این طومار ما از مسئولان امر خواسته‌ایم که فکری به حال صنعت کاغذ در ایران بکنند. کشوری که بر مبنای این تاریخچه زمانی صادرکننده و تولیدکننده کاغذ بوده‌ جایز نیست این گونه وابسته به واردات کاغذ از لهستان و چین و برزیل و سوئیس و کشورهای دیگر باشیم. این طومار به امضای بازدیدکنندگان و ناشران خواهد رسید و خواسته اصلی آن این است که دولت معضل کاغذ را حل کند. در حال حاضر وضع صنعت نشر ناگوار است و میزان فروش کتاب پایین آمده است و قیمت فروش کتاب سه تا چهار برابر افزایش پیدا کرده است. چرا این‌گونه شده؟ به این دلیل که ما در تولید و تامین کاغذ وابسته به دیگران هستیم و آنها در این زمینه همکاری مناسب را با ما ندارند. این وضعیت انگیزه‌ای بود که ما این معضل را در قالب پرده‌خوانی طرح کنیم و به شکل نمایشی به گونه‌ای که برای مخاطبان جذابیت داشته باشد آن را عرضه کنیم تا شاید توجه مردم و مسئولان به این بحران جلب و جذب شود.

درباره زمان و مکان برگزاری برنامه هم توضیح دهید.
این برنامه در 10 روز نمایشگاه در حیاط شبستان مصلی امام خمینی ساعت چهارونیم عصر برگزار می‌شود.

گفتید که ایران زمانی صادرکننده کاغذ بوده است. درباره تاریخچه تولید و صادرات کاغذ در ایران کمی توضیح دهید.
سمرقند شهری بود که منشا ورود صنعت کاغذسازی به ایران شد. سمرقندی‌ها بودند که شیوه تولید کاغذ را از چینی‌ها به دلیل تبادل فرهنگی‌ای که با آن کشور داشتند یاد گرفتند و پس از آن ایرانی‌ها از کاغذی که بسیار شبیه به کاغذ امروزی بود برای کتابت و نشر بهره بردند.


^{اردشیر صالح‌پور}

این تبادل فرهنگی چه زمانی رخ داده است.
در قرن هفتم هجری. 

درباره حضور ایرانیان در عرصه‌های فرا مرزی تولید کاغذ چه اطلاعاتی داریم.
از جمله اطلاعات جالب در این زمینه این است که ایرانیان کارخانه‌های تولید کاغذ را در بغداد راه‌اندازی کردند. در ایران کاغذهای متنوعی از جمله کاغذ آملی، کاغذ ساروی، کاغذ جیحانی، کاغذ تبریزی، کاغذ خراسانی و کاغذ طاهری از قرن هفتم هجری به بعد تولید می‌شده که این تکثر و تنوع تولید کاغذ در ایران در قرون پیشین را نشان می‌دهد. گستره تولید کاغذ در ایران به گونه‌ای بوده است که ما صادرات کاغذ به اروپا را هم در این دوران داشته‌ایم.

در دوران جدیدتر وضع تولید کاغذ در ایران چگونه بوده است؟
در سال 1344 کارخانه مدرن تولید کاغذ در هفت‌تپه خوزستان راه‌اندازی شد و این کارخانه به همراه کارخانه‌ای دیگر که در شمال ایران در استان مازندران به نام کشت و صنعت چوکا شکل گرفته بود کاغذ ایران را تامین می‌کردند. ما در دوران جدید هم تا حدود نود درصد کاغذ مصرفی‌مان را خودمان تولید و تامین می‌کردیم.

در حال حاضر اوضاع چگونه است؟
در حال حاضر ما قریب به نود درصد کاغذ مصرفی‌مان را از کشورهای دیگر وارد می‌کنیم و این وضعیت بسیار نامناسب است و اوضاع ناگوار کنونی در صنعت نشر نشات گرفته از آن است. ما در روایتی که ارائه می‌دهیم از راه نقالی و پرده‌خوانی سیر وضعیت تولید کاغذ در ایران از قدیم‌ترین ایام تا کنون را ارائه داده‌ایم.



کمی هم درباره طوماری که برای جمع‌آوری امضا از علاقه‌مندان به کتاب و دست‌اندرکاران نشر آماده کرده‌اید توضیح دهید. 
درخواست ما در این طومار این است که دست‌اندرکاران وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت صنایع مسئله کاغذ را به نوعی حل کنند و ما بتوانیم کاغذ خودمان را داشته باشیم. چرا که چنان که مقام معظم رهبری هم گفته‌اند و ما در این طومار بر آن تاکید کرده‌ایم کاغذ صنعت مادر است. همان‌طور که فولاد مادر صنایع است، کاغذ هم در زمینه صنعت فرهنگ چنین وضعیتی دارد. ما همچنان که در ادوار گذشته بودیم، باید به خودکفایی در زمینه تولید کاغذ برسیم تا بتوانیم کتاب و نشر فرهنگ و علم و دین با بحران مواجه نشویم. فرهنگ ما به نوعی وابسته به خودکفایی در زمینه تولید کاغذ است.