در این میان نویسندگان آثار دینی و مذهبی، نقش مهمی در انتقال مفاهیم ناب دینی و اعتقادی به کودکان و نوجوانان دارند و می‌توانند با تولید آثار جذاب و خلاق در جذب کودکان و نوجوانان به این حوزه و افزایش اطلاعات دینی آن‌ها موثر باشند. اما با توجه به حجم بالای آثار دینی که برای کودکان و نوجوانان منتشر می‌شود، چه میزان از آن‌ها توانسته‌اند در بچه‌ها تاثیرگذار باشند، آن‌ها را جذب کنند و اطلاعات دینی‌شان را افزایش دهند.
فاصله زیادی بین رفتار بچه‌ها و اهداف کتاب‌های دینی وجود دارد
سیدعلی کاشفی خوانساری، از نویسندگان کودک و نوجوان و پژوهشگران در حوزه دین، در این باره می‌گوید: میزان انتشار کتاب‌های تالیفی دینی در حوزه کودک و نوجوان، از نظر کمیت، خیلی زیاد است و مشکلی از این نظر نداریم چراکه از ناشران دولتی که به دلیل مسئولیت‌های سازمانی این کتاب‌ها را منتشر می‌کنند تا ناشران خصوصی که به خاطر استقبال مخاطب، کتاب‌های دینی برای بچه‌ها منتشر می‌کنند، همگی در این زمینه فعالیت دارند. اما از نظر کیفیت، نگرانی‌های جدی در این حوزه وجود دارد، زیرا اغلب آثار دینی و مذهبی که برای کودکان و نوجوانان منتشر می‌شود، نه مقبولیت لازم را نزد بچه‌ها دارد، نه می‌توانند تائیدیه‌های لازم متخصصان و کارشناسان این حوزه و داوران جشنواره‌های فعال در این زمینه را کسب کنند.
سیدعلی کاشفی خوانساری
این پژوهشگر و منتقد ادبی، می‌افزاید: براین اساس می‌بینیم که امروز فاصله زیادی بین رفتار مخاطبان کودک و نوجوان و اهدافی که این آثار دنبال می‌کنند، وجود دارد. و علت این مساله را باید در موقعیت‌های خاص کتاب‌های دینی در جامعه ادبی دنبال کنیم. طبیعتا هر موضوعی که مورد نقد قرار نگیرد و احساس کند قدرت بلامنازعی دارد و می‌تواند بدون نقدشدن به راهش ادامه دهد، دچار فساد درونی می‌شود و این اتفاق در هر حوزه‌ای ممکن است رخ دهد. مشکل اصلی کتاب‌های کودک و نوجوان ما این است که به دلایل مختلف، به‌صورت جدی نقد نمی‌شوند.
کتاب‌های دینی کودک و نوجوان نقد نمی‌شوند
کاشفی خوانساری یکی از دلایل این مساله را ترس بسیاری از منتقدان از نقد کتاب‌های دینی عنوان می‌کند و می‌گوید: آن‌ها به نوعی برای این آثار قداست قائل هستند و احساس می‌کنند نقد کتاب‌های دینی، مشکلاتی را برایشان ایجاد می‌کند و به نظر می‌رسد آن‌ها درحال نقد کردن یک ایدئولوژی هستند و از خیر نقد کتاب‌های دینی می‌گذرند.
او در ادامه می‌افزاید: دلیل دیگر این مساله رویکرد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نسبت به دادن مجوز برای چاپ آثار دینی است. وزارت ارشاد در زمینه چاپ این کتاب‌ها سخت‌گیری زیادی ندارد و این آثار با استانداردهای پایین‌تری از نظر متن، تصویر، کتاب‌آرایی و ... مجوز می‌گیرند و این نگاه وجود دارد که اگر ایرادی از این کتاب‌ها بگیرند، ممکن است مخالفت با دین تلقی شود و این آثار بدون استانداردهای لازم منتشر می‌شوند و سبب شده کیفیت آثار دینی پایین بیاید.
کاشفی خوانساری می‌گوید: دلیل دیگر این است که برخی از دانشجویان، اساتید دانشگاه، منتقدان، روزنامه‌نگاران و کارشناسی که در حوزه نقد کتاب کودک و نوجوان فعالیت می‌کنند، علاقه زیادی به مقوله کتاب‌های دینی ندارند و احساس می‌کنند این آثار ارزش بالایی ندارند که برای نقد آن‌ها زمان بگذارند و این وقت را برای نقد کتاب‌های دیگر صرف می‌کنند.
نقد کتاب‌های دینی نیازمند داشتن تخصص است
به اعتقاد این نویسنده کودک و نوجوان، دلیل دیگر این است که برخی منتقدان، ممکن است دانش این کار را نداشته باشند. زیرا بحث ادبیات دینی در حوزه کودک و نوجوان، میان‌رشته‌ای است و بحث‌های آن فراتر از ادبیات کودک است و نیاز به تخصص در زمینه مباحث دینی دارد. براین اساس این منتقدان از نقد کتاب‌های حوزه دین بررسی می‌کنند. درنتیجه همه این عوامل دست به دست هم می‌دهند که کتاب‌های دینی کمتر مورد نقد و بررسی قرار گیرند و این فقدان نقد در حوزه ادبیات کودک و نوجوان یک آسیب جدی است.
او با بیان اینکه ما منتقدانی داشتیم که آثار دینی کودک و نوجوان را مورد نقد و بررسی قرار می‌دادند اما نقدنوشتن آن‌ها با مخالفت‌شان با دین تعبیر و تفسیر شد، یادآوری می‌کند: امروزه کتاب‌های دینی و مذهبی، علاوه بر کتابفروشی‌های عمومی، بازارهای فروش مخصوص خود را در مساجد، زیارتگاه‌ها، مزار شهدا، قبرستان‌های عمومی و مراسم‌های مذهبی دارند و از سوی مردمی که دانش و آگاهی کمتری نسبت به کیفیت محتوای آثار دارند، خریداری می‌شوند و درنتیجه اثربخشی لازم را ندارند.
نهادی برای نقد جدی و مستمر آثار دینی ایجاد شود
او در ادامه می‌افزاید: به نظر من بهترین راهی که بتواند به ادبیات دینی در حوزه کودک و نوجوان کمک کند این است که نهادی ایجاد شود که به صورت جدی و مستمر، ارزیابی علمی این آثار را برعهده بگیرد. نقد جدی سبب می‌شود آثار خوب و بد از هم تفکیک شوند و آثار بازاری که کیفیت و ارزش لازم را ندارند مشخص شوند و نویسندگان هم به تولید آثار بهتر در این حوزه تشویق شوند.
به گفته کاشفی خوانساری، نهادهایی مانند موسسه خانه کتاب، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، حوزه هنری، سازمان تبلیغات اسلامی و نهادهایی که مسئولیت‌هایی در این زمینه دارند، می‌توانند با استفاده از تخصص‌های لازم در حوزه تاریخ دین، مناسک دینی، اخلاق و رفتار دینی، تمدن اسلامی و ... کتاب‌های دینی را نقد کنند و به مخاطب و اقشار مختلف جامعه آگاهی دهند و با برگزاری جلسات نقد عمومی، جامعه مخاطب را آگاه کنند تا به سوی کتاب‌های دینی بازاری نروند و میزان شناخت عمومی را افزایش دهند.
نظر شما