به گزارش خبرگزار کتاب ایران (ایبنا)، تمام نظامات اجتماعی، سیاسی، هویت ملی و... مبتنی بر یک جهان‌بینی هستند و به طور عمومی مکاتب دینی یا فلسفی تلاش می‌کنند تا عقاید خود را به صورت یک توجیه عقل‌پذیر به گوش مردم برسانند.
کتاب «تذکره» از حامد وسفی، مدیر مدرسه آیت‌الله ایروانی هم تلاش می‌کند با در نظر گرفتن گزاره اشاره شده به طرح این بحث بپردازد که حیات یک ملت بر اساس همین جهان‌بینی است. وسفی معتقد است برای توجیه عقلانی، نیاز جدی و اساسی به چهارچوب عقلانی است و این موضوع خود نیاز به منطق صوری و صناعت برهان دارد.
در کتاب «تذکره» نویسنده به سراغ یادآوری و بیداری عقل فطری، بنیادهای واقع‌گرایی دراسلام ناب محمدی (ص) برود و به نقد آرای مخالفان برود و ارزش‌های متون دینی را تبیین کند.
در ابتدای این اثر وفسی به نقد متن کتاب «کلام اسلامی» تألیف محمدحسین فاریاب پرداخته چرا که او در کتاب کلام خود سه روش علمی در حوزه کلام را «عقل، نقلی و تجربی» معرفی کرده است و از نگاه نویسنده کتاب تذکره کتاب کلام اسلامی دارای تناقض‌گویی است و اصول عقاید باید به یقین منطقی (یا به تعبیر وفسی علم) برسد. چرا که در غیر این صورت میان ادیان، مذاهب و مکاتب فلسفی حق و باطل روشن نخواهد شد.
کتاب تذکره شامل سه بخش و یا به تعبیر نویسنده «مقصد» است، در هر مقصدی هم وفسی قدم‌هایی را برای خواننده ترسیم می‌کند. در بخش نخست نویسنده به طرح موضوعاتی هم‌چون برون دینی و درون دینی، ضرورت تحقیق در عقاید و تحصیل یقین منطقی و ممنوعیت تقلید در اصول عقاید می‌پردازد.
در بخشی از مطالب این بخش کتاب به نقل از علامه حلی می‌خوانیم: «جو غالب نظر اکثریت قاطع در میان متکلمان و بهِ‌ویژه در کلام شیعی، عدم جواز تقلید در اصول عقاید و لزوم نظر و استدلال در اصول عقاید است و قول خلاف آن در غایت ندرت و قلت است بلکه برخی فقهای بزرگ مکتب اهل بیت نیز در کتاب‌های فقه و اصول فقه خود در بحث اجتهاد و تقلید، اصول عقاید را مورد تأکید قرار داده، محدوده جواز تقلید را در فروعات فقهی منحصر می‌دانند.»
وفسی با این مقدمه با چهار دلیل تأکید می‌کند چرا تقلید در اصول عقاید مجاز نیست، اول اینکه اگر با دلیل عقلی ثابت شود که فردی که از او تقلید می‌شود، حقیقت را می‌گوید و مقلد به آن اعتقاد پیدا کند در این صورت هرگز به مفاد قضیه معرفت پیدا نکرده‌است. دوم اینکه تقلید اگر در اصول عقاید مجاز باشد بنابراین تقلید از عقاید اهل باطل نیز جایز خواهد بود. دلیل سوم از نگاه وفسی این است که اگر چنین تقلیدی مجاز باشد باید «مفید یقین منطقی باشد، اما تقلید مفید یقینی منطقی نیست. آخرین دلیل هم در این خصوص این گونه نوشته شده است: «اگر در اصول عقاید علم (یقین منطقی) موجب کمال است، آن گاه تقلیدی که از ظن (حتی ظن اطمینان‌آور) و غیر آن حاصل می‌شود، جایز نخواهد بود لکن فقط یقین منطقی موجب کمال است پس تقلید در اصول عقاید جایز نیست.»
کتاب در بخش دوم به طرح دیدگاه‌های انتقادی پرداخته است و مبادی علوم، رشد عقلی، بداهت وجود جهان طبیعت، وجدانیات، حسیات، مجربات، متواترات، فطریات و ضرورت صدق مورد بررسی قرار گرفته‌اند. شیوه نگارش در این بخش کتاب به این شکل است که ابتدا نویسنده درباره موضوع مورد اشاره فصل متنی را می‌آورد و در ادامه نقد خود را از زوایای گوناگون مطرح می‌کند.
در بخشی از این قسمت کتاب درباره نقد ضرورت صدق این طور می‌خوانیم: «درباره ضرورت در برهان... از نظر استاد مصباح، طبیعت و ذات برهان اقتضا می‌کند که مقدمات برهان، ضرورت صدق داشته باشند والا نتیجه ضرورتا صادق نخواهد بود. قضیه‌ای را که ضرورت صدق همراهی می‌کند، می‌تواند قضیه شخصی باشدچه این که می‌تواند کلیه یا جزئیه باشد و نیز می‌تواند ضروریه یا ممکنه باشد...»
در ادامه نقد نویسنده به این مطلب این‌گونه منعکس شده است: «مطلب ایشان کاملا متین است اما پاسخ به این پرسش یا تناقض باید روشن شود که مبنای حضرت استاد، چگونه می‌شود صدق برخی از قضایای فلسفی را مشخص کرد در حالی که محسوسات مفید یقینی منطقی نیستند؟....»
وفسی جان کلام خود را در انتهای کتاب «تذکره» با قلمی روان‌تر به این شکل بیان می‌کند: «نفوس بشری، این استعداد را دارند که تا اوج قله کمال بی‌نهایت و سعادت جاودانی به فرمان‌فرمایی ملک لایتناهی، عروج کرده و به مقام «کن فیکون» نائل شوند. در این سیر کمالی، دانش‌های منطق، کلام، فلسفه، عرفان، اصول، فقه و... گرچه تحصیل آن‌ها ضروری است همگی مشاربی هستند که فقط زمینه را برای تعالی نفوس فراهم می‌نمایند و نباید خود حجاب فطرت شده و به آن‌ها دل‌خوش شویم.»
کتاب «تذکره» اثر حامدوفسی در 132 صفحه و شمارگان 800 نسخه با موضوع یقین و جنبه‌های مذهبی با قیمت 20 هزار تومان از سوی انتشارات اندیشه عصر در قطع رقعی منتشر شده است.
جمعه ۱۴ تیر ۱۳۹۸ - ۰۸:۴۵
نظر شما