خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- «از عدن تا تبعید؛ تاریخ حماسی قوم عهد عتیق» نوشته دیوید رال که اصغر رستگار آن را به فارسی ترجمه کرده و نشر چشمه منتشرش کرده است، روایتی تازه از اساطیر کهن است. روایتی با نگرشی متفاوت که در آن برای نخستین بار، روایات کتبِ تاریخی عهد عتیق به صورت پیوسته و ناگسسته به صورتی بازگو شده‌اند که ما در سلسله روایات، منطق تاریخی شگفت‌انگیزی می‌بینیم.
 
به اعتقاد نویسنده کتاب، چنان که در مقدمه خود ذکر کرده است، اگر در دنیای باستان سیر می‌کنیم و طالب آن‌ایم که از وقایع گذشته‌های دور درک نسبتاً درستی کسب کنیم، باید توقعات مدرنیستی خود را کنار بگذاریم و دنیا را از چشم راویان عهد عتیق بنگریم. تاریخ یا الاهیات راویان عهد عتیق، تاریخ آباواجداد این روایان بود. و آبا و اجداد این راویان، همه خداگونه بودند. کارهایی در حد خدایان می‌کردند و سخنانی در حد خدایان می‌گفتند. دنیای این راویان، دنیایی بود پر از اژدهای هفت‌سر و دیو شاخ‌دار و جن دُم‌دار و فرشته بال‌دار و آسمان چند‌طبقه پله‌دار. دنیایی بود پر از معجزه، پر از خدا یا خدایانی که دَم‌به‌دقیقه از آسمان پایین می‌آمدند و در کار بشر تجسس یا دخالت می‌کردند. محققان این دسته از روایت‌ها را روایات با متون «حماسی» خوانده‌اند و با این نام خواسته‌اند این دسته از متون را از سایر متون و روایات واقعی و «تاریخی» جدا کنند.
 
دیوید رال مصرشناس انگلیسی است. او از دهه 1980 نظریه‌هایی در زمینه مصرشناسی پیش کشید که مغایر نظریات رایج بود. نظریه‌های او به گاه‌شناسی جدیدی منتهی شد که نتیجه تجدید‌نظر او و عده‌ای از محققان در گاه‌شناسی سنتی مصر باستان (به‌خصوص سلاطین سلسله‌های نوزدهم تا بیست‌و پنجم) و گاه‌شناسی سنتی خاور نزدیک باستان بود.
   
دیوید رال این گاه‌شناسی را در نخستین کتاب خود «آزمونی در زمان: عهد عتیق از اسطوره تا تاریخ» مطرح کرد. اساس نظریه او بر این شرط استوار بود که اگر تاریخ سلطنت شاهان سلسله‌های نوزدهم تا بیست‌وپنجم مصر را تغییر دهیم، شخصیت‌های اصلی عهد عتیق با آدم‌هایی که نام‌شان در یافته‌های باستان‌شناسی آمده و پیدا شدن این نام‌ها هیچ گرهی از گره‌های تاریخ را نگشوده مطابقت می‌یابند و در نتیجه بسیاری از گره‌های تاریخ گشوده می‌شوند. این نظریه اجزایی از گاه‌شناسی سنتی فرعون‌های پیش از سلسله نوزدهم را هم خود‌به‌خود تغییر می‌داد، اما نظریه او هنوز میان محققان مقبولیت عام نیافته است.
 
لیکن نظریه رال به مصر منحصر نماند. او در دومین کتابش، «افسانه: بنیاد تکوین تمدن» نظریه‌های جدید دیگری در مورد برخی از روایات عهد عتیق مطرح کرد. سومین کتاب او، که این کتاب است، در واقع بازگویی روایات عهد عتیق از ابتدای سفر تکوین تا پایان کتاب پادشاهان براساس نظریه‌هایی است که در آن دو کتاب مطرح کرده بود.
تمایز کتاب «از عدن تا تبعید» با دیگر آثار رال آن است که در این کتاب، بر مبنای تحقیقاتی که در کتاب‌های پیشین او ارائه شده است، روایتی منسجم و داستانی از شکل‌گیری قوم بنی‌اسرائیل ارائه می‌دهد. روایتی خطی و مبتنی بر گاه‌شماری تاریخی.
 
به اعتقاد برخی از منتقدان، این روایت قفل دری را گشوده است که تا امروز بزرگ‌ترین مانع سر راه قبول روایات تاریخی عهد عتیق بوده است. این کتاب ریشه‌های تاریخی اساطیر را از زیر خروارها خاک بیرون کشیده و اسطوره‌ها را در زمینه‌ای تاریخی به تحلیل کشیده است. پس یقیناً همه نظریات و تحلیل‌های رال را نمی‌توان با قطعیت درست و عاری از خطا دانست، چون نظریه‌ای است جدید و هنوز خام. اما باقطعیت می‌توان گفت که دریچه نگرشی تازه را گشوده است. پس باب تحقیقات و تحلیل‌های تازه باز شده است.
 
این کتاب به ما گفته است که اسطوره‌ها از سر ذوق خیال‌پردازی ساخته نشده‌اند، بلکه ریشه‌های واقعی و تاریخی داشته‌اند. پس اسطوره‌ها را از این پس باید جدی گرفت. مخالفت مفسران و تحلیلگران معاصر با گاه‌شناسی جدید و تحلیل‌های رال هم بی‌جهت نبوده، چرا که تحلیل‌های رال بسیاری از کتب و تحلیل‌های معاصر را (که مبتنی بر گاه‌شناسی سنتی بوده) بی‌اعتبار کرده است.
   
بخش اول کتاب، به سرچشمه‌های قوم بنی‌اسرائیل اختصاص دارد. پرداختن به سرچشمه‌ها با داستان آدم و حوا و باغ عدن آغاز می‌شود و پس ارائه قرائتی تاریخی از «انوک شهرساز» به توفان نوح و نمرود و برج بابل می‌رسد و سپس به «پسران حام» می‌پردازد.
 
بخش دوم کتاب که سال‌های آوارگی نام گرفته با بازنگری در روایت‌های پیامبران شاخص بنی‌اسرائیلی یعنی ابراهیم، یوسف اختصاص دارد و فصل سوم با نام «عزیمت به سرزمین موعود» روایت پیامبری موسی همچنین روایت یوشع و فتح کنعان را هم در برمی‌گیرد.
 
در فصل چهارم کتاب، رال به پادشاهان افسانه‌ای بنی‌اسرائیل پرداخته است و روایات شائول، داوود و سلیمان را مورد بازنگری قرار داده است.
 
آخرین فصل کتاب نیز به انحطاط و تبعید بنی‌اسرائیل اختصاص یافته و «دو دولت و دو کشور» نام گرفته است.
 
نویسنده کتاب در پیشگفتارش گفته است: «این کتاب یقیناً دندان‌قروچه فراوانی برخواهد انگیخت، به‌ویژه در محافل دانشگاهی، اما من هم جز این انتظاری ندارم. من چیزهایی را گفته‌ام که وجدانم گفت بگو، و باید چیزهایی را از بنیادهای سنت‌گرا بشنوم که وجدانم گفت بشنو. از کجا معلوم؟ شاید روزی حصارهای این بنیادها نیز، مثل حصار اریحا، فرو ریزد و سرانجام قبول کنند که یوشع شهری را ویران کرد که واقعاً وجود داشت.»
 
نشر چشمه کتاب «از عدن تا تبعید؛ تاریخ حماسی قوم عهد عتیق» نوشته دیوید رال، ترجمه اصغر رستگار را با تیراژ 700 نسخه،  در 581 صفحه و قیمت 80 هزار تومان در بهار 1398 منتشر کرده است.