مهدی کمپانی زارع که متولد 1359 در شیراز است و در رشته فلسفه و کلام اسلامی فارغ‌التحصیل شده است، پیش از این نیز آثاری را در باب مباحث وجودی از منظر الهیاتی و فلسفی منتشر کرده بود. از جمله این آثار می‌توان به «مرگ‌اندیشی از گیل‌گمش تا کامو» که نشر نگاه معاصر آن را در سال 1390 منتشر کرده است و نیز «مولانا و مسائل وجودی انسان» اشاره کرد که همان ناشر در همان سال آن را به بازار نشر فرستاده است.
در کتاب «در ستایش امید» مهدی کمپانی زارع تلاش کرده است که از مسیر بازخوانی اندیشه متفکران بزرگ ایرانی و جهانی به قرائتی از امید برسد که برآمده از نگرشی اگزیستانسیالیستی است. به گفته نویسنده در ابتدای فصل آغازین کتاب که چیستی امید نام گرفته است: «قرن‌هاست که بشر علی‌رغم همه مشکلات و مصائب زیستن در این عالم، امیدوارانه زندگی کرده و امید را در تجربه‌های زیستی خود مهم و مؤثر دانسته است. بشری که برای دفاع از هستی خود ناگزیر از به‌کارگیری ابزارهای متعددی شده، امید را نیز ابزاری کارآمد دانسته است و تا جایی‌پیش رفته که حکمت‌هایی جهانی ساخته که در آن میان دوان امید و زندگی رابطه‌ای ناگسستنی بیان شده است. هر چیزی که یادآور امید باشد برای انسان می‌تواند یادآور زندگی باشد.»
کمپانی معتقد است: «اینکه انسان‌ها بارها در حیاتشان شکست خورده‌اند و باز دست بر زانو نهاده و برخاسته‌اند، نشان از کارکرد بی‌نظیر و بی‌بدیل امید دارد. چه بسیار شهرهایی که اغلب ساکنانشان از حوادث طبیعی مانند زلزله و سیل و بیماری‌های همه‌گیر و حوادث غیرطبیعی مانند جنگ و قتل عام سر به سر ویران شدهاند و چراگاه کفتاران و لاشخوران گردیده‌اند، اما باز هم رونق گرفته و اینک مردمان بسیاری در آن شهرها زندگی می‌کنند. تنها امید است که می‌تواند از ویرانه‌های وحشت‌آفرین هیروشیما و ناکازاکی و تمام شهرهای ویران اروپا در جنگ جهانی دوم، سرزمین‌هایی زیبا و خرم پدید آورد. تنها امید است که می‌تواند سخت‌ترین مصائب حیات را تحمل‌پذیر و حتی قابل شکست کند. امید مرهم زخم‌های همه زخم‌خوردگان این زندگی پر از شر و شور است و چه امیدورزی‌ها، از منظر فیلسوفان و متفکران عقلانی باشند و چه عقلانی نباشند، گاهی در دستان آدمی دوستدارِ زیستن چیزی جز امید نیست و همین است که رشته حیات او را حفظ می‌کند.»
او همچنین درباره نسبت میان شعر و امید چنین گفته است: «امید شاعرانه‌ترین داشته انسان‌هاست و شعر، هنری است که می‌تواند ساحات تازه‌ای از وجود را خلق کند. ما با شعر شاعران در جهانی متفاوت از این جهان زندگی می‌کنیم، از این روست که دلبستگان شعر و شاعری هماره به خیالبافی‌های دور از واقعیت متهم شدهاند، اما واقعیتی از این مهم‌تر وجود ندارد که ما انسان‌ها گاهی برای تحمل این جهان باید بر بال خیال شاعرانه‌مان بنشینیم و ساکن جهانی دیگر شویم.»
کتاب در ستایش امید هفت فصل دارد. در فصل اول آن که «چیستی امید» نام گرفته است ابتدا تمایزی میان مفهوم امید با مفاهیم شبیه به آن برقرار می‌شود و سپس دیدگاه‌های مختلف درباره ماهیت امید مرور می‌شوند.
فصل دوم کتاب «کارکردهای امید» نام گرفته است و نقش و اهمیت آن در شرایط ویژه و از جمله در هنگام ابتلا به بیماری‌های سخت، اسیر یا زندانی بودن و ناکامی و حرمان مورد بررسی قرار گرفته است.
دو فصل بعدی کتاب، «مخالفان امید» و «استعاره‌های امید» نام گرفته‌اند و در فصل پنجم کتاب، نویسنده به سراغ بررسی «بسترهای امید» رفته است. بخش‌های مختلف این فصل عبارتند از: «زندگی مبتنی بر بودن»، «توجه به تولد و زادن در عالم»، «قصه‌درمانی»، «زیست قهرمانانه و توجه به قهرمانان»، «داشتن روابط مثبت با دیگران» و «حسن ظن به خدا داشتن». آن‌گونه که پیداست، این موارد سرفصل‌هایی محسوب می‌شوند که توجه به آنها می‌تواند بسترساز حفظ امید در ساخت زندگی بشر باشد.
کمپانی در ششمین فصل کتاب سرچشمه‌های امید را در سه سبک زیستن مورد بررسی قرار داده است. این سبک‌ها عبارتند از: سبک زندگی فیلسوفانه، عارفانه و دین‌دارانه.
او معتقد است: «امید را احساسی منفعل و کور تعریف کردن خطایی بزرگ است که مشکلات عملی فراوانی را در زندگی انسان‌ها به وجود می‌آورد. امید هر چند احساس مثبت به تغییراتی در آینده است، اما تنها کسی به کارکردهای سودمند آن دست می‌یابد که اولاً تفکری هدف‌گرا دارد و ثانیاً دائم در جست‌وجوی مسیرهایی برای رسیدن به هدف است و ثالثاً در این مسیر از پای نمی‌نشیند.»
بر این پایه که امید احساسی منفعل نیست، باید در تلاش برای حفظ و ارتقای آن بود: «افراد امیدوار در گوشه‌ای نمی‌نشینند تا اتفاقات خوب به نحوی سحرآمیز در زندگیشان رخ دهند. آنها به طور مداوم درگیر امیدند: دستیابی به امکاناتی که به آنها قدرت می‌بخشد، ایجاد و حفظ ارتباطات، هموارسازی راه‌هایی به سوی رهایی و تقویت منابع مدیریت ترس و بحران در زندگی... امید مهارتی است که می‌توان آن را فراگرفت، بسط داد و بهبود بخشید.»
او درباره نسبت صورت‌بندی‌اش از ابعاد مقوله امید، با رویکردهای گذشتگان به این مقوله نیز گفته است: «این نوع طرح مسئله کاملاً با رده‌بندی قدیمی امید به عنوان یکی از فضائل اخلاقی در یک راستا قرار دارد، به این معنا که امید نیرو یا قدرتی است که شدت و ضعف ایجاد آن در هر فردی فرق می‌کند. در هیچ زمینه‌ای از زندگی نمی‌توان مهارتی را توسط تفکرات آرزومندانه، دلمشغولی‌های گذرا یا انفعال به دست آورد. باید حفر کنید و دوستان‌تان را در گِل فرو کنید. برای اینکه امید به درون‌تان راه یابد باید در ماهیت تسلط بر زندگی، وابستگی، بقا و معنویت کند و کاو کنید و یاد بگیرید که چطور باید این مهارت‌های فرعی سازنده امید را در کنار هم قرار دهید.»
فصل پایانی کتاب در ستایش امید نیز به مقوله نسبت امید با اخلاق می‌پردازد. نسبی وثیق که آن را این‌گونه صورت‌بندی کرد. امیدوارانه زیستن نوعی زیست اخلاقی است.
کتاب «در ستایش امید» اثری به‌موقع است. ما در شرایطی به سر می‌بریم که مقوله امید اجتماعی به اذعان جامعه‌شناسان دچار بحران است. در چنین شرایطی، آثاری که رویکردی دیگرگون به مقولاتی نظیر امید دارند بسیار پراهمیت و لازم هستند. به‌ویژه که نویسنده، علاوه بر تلاش برای تدقیق بحث، از منظرهای بلاغی نیز به کیفیت اثرش توجه داشته باشد و اثری با مایه‌های ادبی قابل توجه خلق کرده باشد. این اتفاقی است که برای کتاب «در ستایش امید» رخ داده است.
کتاب «در ستایش امید» نوشته مهدی کمپانی زارع را نشر نگاه معاصر با تیراژ 1100 نسخه، در 159 صفحه با قیمت 22 هزار تومان در سال 1398 منتشر کرده است.
نظر شما