به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، شعرعاشورایی در گذر زمان و باتوجه به تغییر و تحولات سیاسی – اجتماعی دستخوش تغییرات فراوانی بوده است. برای مثال از ابتدای دوره صفوی و روی کار آمدن این حکومت نگاه به شعر عاشورایی به کلی تغییر کرد، به نحوی که عده‌ای مبدا شعر عاشورایی را از صفویه درنظر می‌گیرند؛ با این حال گشت‌وگذار در میان شعر شاعران پیش از صفویه، بیانگر آن است که موضوع عاشورا بعد از واقعه مورد توجه تمامی شاعران مسلمان بوده است.

اسماعیل امینی، شاعر و مدرس دانشگاه درباره شروع فعالیت شعر عاشورایی به ایبنا می‌گوید: شعر عاشورایی از روزگار واقعه شروع شده و در خود میدان جنگ نیز برخی گفت‌وگوها با شعر بوده است. بعدها نقل وقایع هم با شعر انجام شده است؛ چراکه ترس از تحریف وجود داشته است. در آن دوران به دلیل آنکه دستگاه تبلیغاتی بنی‌امیه قوی بوده، هم کسانی که در میدان حضور داشتند یا طرفدار امام حسین (ع)‌ و شهدای کربلا بودند از ترس اینکه وقایع و شخصیت‌ها تحریف نشوند، نقل وقایع می‌کردند و تاریخ منظوم می‌گفتند. بخشی از مقتل هم که به دست ما رسیده به شکل منظوم است.

وی ادامه داد: بعدها که این وقایع در تاریخ ثبت شد و خطر تحریف وقایع از بین رفت، نقل وقایع کمتر شد و در شعرها به صورت تلمیح به واقعه کربلا پرداختند؛ البته هرکس از منظر خود به بیان این واقعه می‌پرداخت. فرض کنید اگر شاعر اهل عرفان بود، تفسیر عرفانی می‌داد. اگر اهل حماسه بود، تفسیر حماسی و اگر اهل تاریخ بود، تفسیر تاریخی ارائه می‌داد. برای مثال مولوی با مصرع «کجایید ای شهیدان خدایی» شروع می‌کند و بعد تفسیر عرفانی می‌دهد و می‌گوید «در آن بحرید کاین عالم کف او است».
 
این شاعر با اشاره به توجه مولانا به امام حسین (ع) اظهار کرد: البته این نگاه مولانا تنها به دیوان شمس خلاصه نمی‌شود و در مثنوی هم این دغدغه را بیان می‌کند. درست است که مولانا اهل سنت است؛ اما توجه داشته باشید که شعر جای دعوای شیعه و سنی نبوده و نیست. این وقایعی است که برای شخصیت‌های اسلام اتفاق افتاده است. این دعواهای سطحی که میان عوام اهل سنت و عوام اهل شیعه است، میان اهل معرفت، اهل علم و اهل شعر نیست. در محبت اهل بیت (ع) بین هیچ کدام از فرقه‌های اسلامی هیچ اختلافی وجود ندارد و ما فقط وهابی‌ها را داریم که دشمنی با اهل بیت دارند که آنها هم مسلمان حساب نمی‌شوند و یک چیز تازه ساخته‌اند.

وی افزود: اختلافات فقهی از ابتدا بوده؛ اما درباره ماجرای شهدای کربلا تقریبا همه شاعران بزرگ شعر دارند. چه شعرهای مستقل و چه شعرهایی که به شکل تلمیح، اشاره و ارجاع. از یک روزگاری چون مراسم رسمی عزاداری رایج می‌شود، شعرهایی هم که مناسب این مراسم است بیشتر می‌شود. یعنی گرایش تفسیر عرفانی و حکمی از واقعه عاشورا به سمت مرثیه گفتن می‌رود؛ البته در روزگار آغار هم مرثیه بوده است. برای مثال سیف فرغانی مرثیه دارد و می‌گوید: «در گریه سخن نکو نیاید/ من می‌گویم شما بگریید.» سیف برای قرن هفتم است و مرثیه دارد اما حرف این است که با گذر زمان مرثیه غلبه پیدا کرده است.

امینی در توضیح تاثیر سلیقه مخاطب روی شاعر گفت: مخاطب شعر روی سلیقه شاعر تاثیرگذار است. یک زمان مخاطب اهل بلاغت، زبان و شعر است، طبیعتا شعر هم در همان سطح سروده می‎شود؛ اما زمانی که مخاطب را آدم‌های معمولی که اهل مطالعه نیستند، تشکیل می‌دهد، بدون شک زبان ساده‌تر می‌شود و خالی‌ از بلاغت و سختی‌های زبانی است.

وی ادامه داد: واقعه عاشورا یکی از پشتوانه‌های فرهنگی و دینی شیعه است؛ شاید هم مهم‌ترین پشتوانه باشد. حال سوال من این است که این پشتوانه ارزشمند را ما می‌توانیم برای هر چیزی مصرف کنیم. مثلا برای دعواهای سیاسی و جناحی و انتخاباتی یا برای اتفاقات روزانه؟ متاسفانه من از این موارد کم ندیده‌ام. طرف می‌گوید اگر طرفدار امام حسین (ع) هستید به فلانی رای دهید. این کار غلط است که در شعر و نوحه‌ها هم رایج شده است. من دیدم در مراسمی در حال سینه‌زنی می‌گویند که به فلانی رای دهید. این کار غلطی است؛ چراکه ما نباید سرمایه ارزشمندمان را خرج امور روزمره کنیم؛ بلکه باید خودمان را خرج آن سرمایه، یعنی عاشورا و امام حسین (ع) کنیم.
 
این مدرس دانشگاه با اشاره به فعالیت‌های شاعران جوان اظهار کرد: متاسفانه مطالعه بچه‌های جدید نسبت به قدیمی‌ها کمتر است. این‌ها مقتل، تاریخ و قرآن نمی‌خوانند و از دانش اندک خود توقعات زیادی دارند. وقتی من قرآن، نهج‌البلاغه، مقتل و تفسیر نمی‌خوانم، بدون شک چیزی در شعر نمی‌توانم بگویم و همه چیز همین زبان روزنامه‌ای و اینترنتی می‌شود.

وی افزود: ما در روزگار خودمان شعرهای ارزشمندی داریم که در گذشته نبوده است. حداقل در شعر عاشورایی کمتر دیده‌ایم. در گذشته تعداد کم بوده است و شعرهای باکیفیت و خوب بهتر دیده می‌شد؛ اما اکنون تعداد زیاد شده و کار خوب گم می‌شود. ما در همین 40 سال انقلاب به اندازه تمام تاریخ ادبیات فارسی شعر عاشورایی خوب داریم؛ اما چون زیاد شده قطعا شعر ضعیف و بد هم از دل آن درآمده است.
 
امینی در پایان با اشاره به استفاده حداکثری از ظرفیت‌های شعرنو در راستای شعر عاشورایی گفت: خیلی از بزرگان ما از شعرنو کارکردهای خوبی گرفته‌اند و این به پیش از انقلاب برمی‌گردد. برای مثال طاهره صفارزاده، علی موسوی‌گرمارودی و سیدحسن حسینی حداکثر استفاده را کرده‌اند. البته اساسا شعر سپید شعر خطابی نیست. یعنی شعر سپید نوشته می‌شود که در کتاب خوانده شود و اساسا شعر سپید خیلی پشت تریبون جواب نمی‌دهد. یعنی جنسش برای این نبوده و جنس شعر خطابی چیز دیگری است و قطعا باید موزون باشد.