کتاب «اصول فیزیولوژی تنفس»، حدود 40 سال پیش از سوی پروفسور جان بی. وست؛ استاد دانشکده پزشکی دانشگاه کالیفرنیا تألیف شده و تاکنون به بیش از 15 زبان زنده دنیا ترجمه شده است. ویرایش نهم این کتاب، در سال جاری با ترجمه مشترک یاسر عزیزی، دنیا نظری‌نیا، فاطمه جهانشاهی و نرگس معرفتی از سوی انتشارات چهر روانه بازار نشر شد.
این کتاب در 10 فصل به مباحثی همچون ساختار ریه و عملکرد آن، اختلافات منطقه‌ای در تهویه، انتقال دی‌اکسید کربن از خلال مویرگ ریوی، کنترل فعال گردش خون، گردش خون ریوی، روابط بین تهویه و جریان خون، انتقال گازها توسط خون، اسیدوز تنفسی، آلکالوز تنفسی، مکانیک تنفس، چگونگی تنظیم تبادلات گازی، سیستم تنفسی تحت استرس، تغییرات فیزیولوژیک در ارتفاعات بلند و تست‌های عملکرد ریه می‌پردازد.
کار بزرگِ عروق خونی کوچک
«همانند آب که در سرازیری به سمت پایین حرکت می‌کند، اکسیژن و دی‌اکسید کربن از طریق انتشار ساده بین خون و هوا مبادله می‌شوند، یعنی از ناحیه با فشار سهمی بالا به ناحیه با فشار سهمی پایین، انتشار می‌یابند. قانون انتشار «فیک» بیان می‌کند که مقدار گازی که از عرض یک صفحه بافتی عبور می‌کند با مساحت صفحه متناسب است، ولی با ضخامت آن نسبت عکس دارد. سد بین خون و گاز به شدت نازک است و مساحتی بین 50 تا 100 مترمربع دارد. بنابراین به‌خوبی با عملکرد آن که تبادل گاز می‌باشد، سازگار است. چگونه می‌توان به چنین مساحت شگفت‌انگیزی برای انتشار در داخل حفره محدود قفسه سینه دست یافت؟ این عمل به‌واسطه قرارگیری عروق خونی کوچک (مویرگ‌ها) در اطراف تعداد بسیار زیادی از کیسه‌های هوایی کوچک که آلوئول (حبابچه) نامیده می‌شوند، صورت می‌پذیرد.»
احتباس دی‌اکسید کربن
«ریه‌ای را تصور کنید که به‌طور یکنواخت تهویه و از خون مشروب می‌شود و مقادیر طبیعی اکسیژن و دی‌اکسید کربن را انتقال می‌دهد. فرض کنید درحالی‌که سایر عوامل بدون تغییر بمانند، به طریقی تناسب تهویه و جریان خون ناگهان مختل شود. در این وضعیت چه اتفاقی برای تبادلات گازی می‌افتد؟ واضح است که اثر این عدم تساوی نسبت تهویه به جریان خون خالص (وقتی سایر عوامل ثابت باشند)، هم کاهش برداشت اکسیژن و هم کاهش دفع دی‌اکسید کربن از ریه است. به بیان دیگر، کارایی ریه به‌عنوان یک سیستم مبادله گاز برای هر دو گاز کمتر می‌شود. بدین ترتیب با فرض ثابت ماندن سایر عوامل، عدم تناسب تهویه و جریان خون باید منجر به هم هیپوکسمی و هم هیپرکاپنی (احتباس دی‌اکسید کربن) بشود. اما در عمل، بیماران مبتلا به عدم تساوی بارز نسبت تهویه به جریان خون، اغلب دارای فشار دی‌اکسید کربن شریانی طبیعی هستند. دلیل این مسأله این است که هرگاه گیرنده‌های شیمیایی افزایش را در فشار دی‌اکسید کربن حس کنند، افزایش در محرک تنفسی به‌وجود می‌آید. افزایش حاصل در تهویه آلوئول‌ها، معمولا در بازگرداندن فشار دی‌اکسید کربن شریانی به حالت طبیعی موثر است.»
نخستین چاپ کتاب «اصول فیزیولوژی تنفس» در 183صفحه به بهای 39 هزار تومان از سوی انتشارات چهر به بازار نشر عرضه شده است.
نظر شما