به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، هر ساله و با نزدیک شدن به زمان اعلام برگزیده سال جایزه نوبل ادبیات، گمانه‌زنی‌های مختلفی پیرامون برگزیده این معتبرترین جایزه ادبی دنیا مطرح می‌شود و امسال نیز نام‌های مختلفی مانند: مارگارت اتوود(کانادایی)، لیودمیلا اولیتسکایا(روسی)، ماریز کنده(فرانسوی)، نگوگی وا تیونگو(کنیایی)، لاسلو کراسناهورکایی(مجارستانی)،‌ اولگا توکارچوک‌(لهستانی) و آنی ارنو(فرانسوی) نام می‌برند. البته مثل هر سال نام میلان کوندرا(اهل چک) و هاروکی موراکامی(ژاپنی) به ‌عنوان نامزدهای همیشگی این جایزه به گوش می‌رسد.

این جایزه با دو سال فاصله نسبت به دوره قبل خود برگزار می‌شود و اگر شاهد برگزاری منظم آن بودیم، حتما باید از فیلپ راث(انگلیسی) به عنوان یکی از شانس‌های این جایزه نام می‌بردیم. به هر حال این روزها همه منتظر هستند تا ببینند که در 10 اکتبر چه اتفاقی رخ می‌دهد و این بار آکادمی نوبل چه نامی را از آستین خود بیرون می‌کشد؛ از این رو ما نیز به سراغ نویسندگان و مترجمان شناخته شده ادبی رفتیم تا ببینیم گزینه مورد نظر این افراد چه کسی است. همچنین از این افراد پرسیدیم که اگر قرار باشد گزینه‌ای از کشورمان به این جایزه نزدیک شود، چه گزینه مد نظر آنهاست.
 
اتوود، موراکامی و نگوگی واتیونگو
مهدی غبرایی، مترجم مطرح کشورمان در پاسخ به سوال نخست ما گفت:  هنوز هم ما از جریان ادبیات جهان دور هستیم. دلیل عمده آن این است که کتاب به راحتی وارد نمی‌شود. به یاد دارم که در جوانی ما به راحتی به فیلم‌ها و کتاب‌های روز دنیا دسترسی داشتیم و به این شکل در جریان ادبیات جهان بودیم؛ اما امروز اگر بخواهیم درباره ادبیات جهان صحبت کنیم، باید از روی گمانه‌زنی‌ها، گمانه‌زنی کنیم. از این‌ها که بگذریم کمیته نوبل گاهی نام‌هایی از آستین درمی‌آورد که ما حتی اسم‌شان را هم نشنیده‌ایم. نام‌هایی مانند خانم سوتلانا الکسیویچ که رمان نویس هم نیست یا باب دیلن دادند که خواننده و ترانه‌سراست.

وی ادامه داد: اصلا نمی‌شود پیش‌بینی کرد. با این حال، من 10-12 اثر از موراکامی ترجمه کرده‌ام و آخرین اثرش را هم زیر چاپ دارم، بنابراین باب میل من این است که موراکامی این جایزه را ببرد. هرچند، مقام مارگارت اتوود را هم کمتر نمی‌دانم و این نویسنده نیز شانس زیادی دارد. از این دو نام که عبور کنیم، نگوگی واتیونگو از آفریقا و اسماعیل کاداره از آلبانی هم از جمله افرادی هستند که بعید نیست اسم آنها به عنوان برگزیده این دوره مطرح شود.

این مترجم مطرح با اشاره به سوال دوم ایبنا گفت: در شرایط فعلی فکر می‌کنم اگر قرار باشد نامی از اهل ادب ایرانی در این جایزه مطرح شود، محمود دولت‌آبادی نزدیک‌ترین گزینه به نوبل است. ما پتانسیل‌های زیادی برای حضور در جوایز بین‌المللی داریم؛ اما مشکل اصلی این است که کتاب‌های نویسندگان ما ترجمه نمی‌شود و ما هنوز نتوانستیم مترجمان مطرح خارجی را مجاب کنیم که به سراغ ادبیات فارسی بیایند و این آثار را ترجمه کنند.

وی در پایان اظهار کرد: محمود دولت‌آبادی آثار زیادی دارد اما در میان این آثار، دو کتاب «کلیدر» و «جای خالی سلوچ» شاهکار است و اگر دیده می‌شد، شرایط برای او به گونه دیگری رقم می‌خورد؛ چراکه دولت‌آبادی به معنی واقعی کلمه داستان‌سراست. محمد محمدعلی هم از جمله نویسندگان برجسته ماست که کتاب «برهنه در باد» او شاهکار است؛ اما در دنیا دیده نشده است.
 
اتوود شانس زیادی دارد/ قد و قواره شاملو از نوبل بلندتر بود
سهیل سمی، مترجم نیز مانند غبرایی معتقد است که اتوود شانس زیادی برای جایزه نوبل دارد و می‌گوید: احتمال می‌دهم که نوبل امسال به مارگات اتوود برسد. جایزه نوبل تاکید روی زنده بودن افراد دارد؛ در غیر این صورت فیلپ راث هم شانس زیادی برای برگزیده شدن داشت. خیلی‌ها موراکامی را از شانس‌های دریافت این جایزه می‌دانند، اما من بعید می‌دانم که این جایزه به موراکامی برسد. موراکامی مانند ایشی‌گورو نتوانست جا بیفتد و مخاطبان نخبه نتوانستند با او ارتباط برقرار کنند. البته این نظر من است و همه به خوبی می‌دانیم که این آکادمی هر سال آدم را شگفت‌زده می‌کند.

وی ادامه داد: میلان کوندرا نیز از نام‌های مطرح است؛ اما واقعیت این است که او در چند سال‌ اخیر کار چندان ارزشمندی نداشته و عمده کارهایش را در سال‌هایی انجام داده که اگر قرار بود به او جایزه دهند، تا به امروز حتما نوبل گرفته بود.
 
سمی در پاسخ به این سوال که چه نویسنده‌ یا شاعری از کشورمان به این جایزه نزدیک است، اظهار کرد: من رمان امروز ایران را کامل نخواندم؛ اما به نظرم هنوز شرایط لازم برای اینکه ما نامزدی در این حوزه داشته باشیم، فراهم نیست. شاید در شعر بتوانیم افرادی را معرفی کنیم؛ اما در داستان زمان می‌خواهیم. محمدرضا کاتب، حسین سناپور، زویا پیرزاد و محمود دولت‌آبادی می‌توانند گزینه‌های مناسبی باشند. با این حال نویسنده‌ای در قد و قواره دولت آبادی با شاهکاری مثل «جای خالی سلوچ» هم با استانداردهای نوبل فاصله دارد. به نظر من اگر قرار بود کسی از کشور ما نوبل بگیرد، بی‌شک احمد شاملو باید نوبل می‌گرفت. زنده‌یاد شاملو نه تنها در این قد و قواره بود، ‌بلکه حتی مانند بکت از این قد و قواره هم بزرگ‌تر بود.
 
معلوم است که دولت‌آبادی می‌تواند نوبل بگیرد
لی‌لی گلستان، مترجم مطرح کشورمان معتقد است که فاصله ما با ادبیات روز دنیا زیاد است و در پاسخ به سوال ما می‌گوید: واقعا برای ما که کمی از ادبیات روز دنیا فاصله داریم، چنین انتخابی سخت است؛ اما به شخصه علاقه بسیار زیادی به مارگارت اتوود دارم. به نظر من وقتی نویسنده‌ای در قد و قواره نجیب محفوظ این جایزه را می‌گیرد، واقعا چرا نویسنده قدرتمندی مثل مارگارت اتوود نباید این جایزه را بگیرد. البته موراکامی هم همیشه مطرح بوده؛ با این حال او هیچ وقت سلیقه من نبوده و هر وقت که شروع کردم نتوانستم کتابی از او را تمام کنم.

این مترجم با اشاره به پتانسیل‌های نویسندگان ایرانی برای حضور در این جایزه گفت: برای اینکه یک اثر به چشم داوران نوبل بیاید، کتاب باید به زبان‌های مختلف ترجمه شود و مردم نقاط مختلف دنیا با اثر ارتباط برقرار کنند؛ در غیر این صورت کار برای نویسنده خیلی است و همین می‌شود که هیچ وقت نویسنده‌ای از ایران به این جایزه نزدیک هم نمی‌شود. ما در زمینه معرفی و ترجمه آثارمان کم‌کاری می‌کنیم و از این رو نوبل هم نمی‌گیریم.
 
وی ادامه داد: معلوم است که اگر کم کاری دولت‌ها نباشد، نویسنده‌ای مثل دولت‌آبادی می‌تواند نوبل بگیرد. معلوم است که احمد محمود و شاملو می‌توانستند نوبل بگیرند. ما کاری در جهت شناساندن اهل قلم انجام نداده‌ایم. این کار دولت است و من همیشه گلایه کردم که چرا چنین کارهایی انجام نمی‌شود. دولت باید امکانی فراهم کند تا نویسنده‌های مطرح ما به علاقه‌مندان ادبیات جهان معرفی شود.
 
هنوز درحیرتم که چرا میلان کوندرا نوبل نگرفته است
احمد پوری، نویسنده و مترجم تخصصی حوزه شعر نیز در پاسخ به سوال ما گفت: من گزینه‌ای ندارم؛ اما هنوز درحیرتم که چرا میلان کوندرا برنده نشده است. با این حال در میان اسامی مطرح اتوود و موراکامی شانس زیادی دارند.

این مترجم و نویسنده مطرح کشورمان معتقد است که در حال حاضر نویسنده‌ای با استانداردهای نوبل نداریم و ادامه داد: احمد محمود از کشور ما پتانسیل‌های لازم برای دریافت جایزه نوبل را داشت. به نظر من محمود کم از یاشارکمال و چندین نوبل‌بر دیگر نداشت.
 
آثار اتوود ضد توتالیتر است
بیژن اشتری، که همیشه تحلیل‌ها و تفسیر‌هایش مخاطبان زیادی دارد نیز معتقد است که اطلاعات ما از ادبیات روز دنیا کم است. او در پاسخ به سوال نخست ایبنا گفت: همیشه گمانه‌زنی‌هایی پیرامون جایزه نوبل بوده؛ اما واقعیت این است که حدس زدن برگزیده چنین جایزه‌ای کار بسیار سختی است. من به شخصه از میان نام‌هایی که مطرح است کارهای مارگارت اتوود را دنبال می‌کنم و به قلم او بسیار علاقه‌مندم. خوشبختانه آثار این نویسنده توانمند در چند سال اخیر مورد توجه قرار گرفته است.
 
وی ادامه داد: به نظر من آثار اتوود یک بارزه ضد توتالیتر و ضد اقتصادی دارد و او امروز حرف خیلی از مردم جهان را می‌زند و همین می‌تواند نظر داوران نوبل را به این نویسنده جلب کند. با این حال تاکید می‌‌کنم که ارتباط ما ایرانی‌های خیلی با ادبیات جهان تنگاتنگ نیست و ارتباط ما تقریبا قطع است و نمی‌توانیم به شکل کارشناسی نظر بدهیم؛ چراکه اگر کسی می‌خواهد در این حوزه نظر بدهد، باید از جریان‌های روز دنیا با خبر باشد.
 
اشتری با اشاره به نویسندگان ایرانی و جایزه نوبل گفت: شرط اینکه یک نویسنده در نوبل مطرح شود، ترجمه و استقبال از آثارش است. به نظر من محمود دولت‌آبادی و شهریار مندنی‌پور از جمله افرادی هستند که در صورت دیده شدن آثارشان شانس برای حضور در میان برگزیدگان این جایزه را دارند.
 
صحبت‌های مطرح شده در این گزارش، گمانه‌زنی‌های نویسندگان و مترجمان مطرح کشورمان است و برای آگاهی از برگزیده این دوره جایزه نوبل باید تا روز پنجشنبه (10 اکتبر) صبر کنیم و ببینم که چه کسی به عنوان فرد برتر سال ادبیات جهان انتخاب می‌شود.