به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، حسن انصاری، عضو هيات علمی مؤسسه مطالعات عالی پرينستون و نویسنده کتاب‌هایی چون «بررسی‌های تاریخی در حوزه اسلام و تشیع»، «گنج پنهان، شرح احوال و آثار علامه مرحوم سیدعبدالعزیز طباطبائی یزدی» و... از ترجمه مقاله مفصل «فهرست شیخ منتجب‌الدین» تالیف مرجع عالیقدر جهان تشیع آیت‌الله العظمی سیدموسی شبیری زنجانی، به انگلیسی خبر داد. قرار است این ترجمه در مقدمه ترجمه انگليسی متن خود «فهرست» منتشر شود.
مقاله «فهرست شیخ منتجب الدین» در حجم ۳۶ صفحه دومین مقاله از جلد اول مجموعه سه جلدی «جرعه‌ای از دریا» اثر آیت الله شبیری زنجانی است. «جرعه‌ای از دریا» را موسسه کتابشناسی شیعه به زیور طبع آراسته است که امسال (۱۳۹۸) هفتمین چاپ آن در دسترس مخاطبان قرار گرفت.
آیت‌الله شبیری زنجانی، چنانکه خود اشاره می‌کند، این مقاله را در اصل با انگیزه دفع اشتباهاتی که از برخی از استادان فن دربارۀ کتاب «الفهرست» شیخ منتجب‌الدین ابراز شده نوشته است. آیت‌الله شبیری در بخشی از این مقاله نوشته است: «ناگفته نماند که کتاب فهرست شیخ منتجب‌الدین اگرچه به منظور تذییل فهرست شیخ که مخصوص مؤلفین شیعه و ذکر مؤلفات آنها است تألیف شد، اما منتجب‌الدین از منظور اصلی غفلت کرده و تنها به مؤلفین اکتفا نکرده و از پانصدوچهل‌وچند تنی که در این کتاب ذکر کرده است، منحصراً به حدود یکصد تن از آنان تألیف کتابی را منسوب داشته است» و برای باقی اسامی ذکر شده کتابی ذکر نشده است.
این مقاله هفت بخش دارد که عناوین سرفصل‌های آن به این شرح است: «نظریه آقا رضی قزوینی درباره تاریخ منتجب الدین»، «گفتار علامه قزوینی و فاضل ارموی»، «موضوع فهرست شیخ منتجب الدین و فهرست شیخ طوسی»، «ترتیب فهرست شیخ منتجب الدین»، «تاریخ تالیف کتاب و تاریخ وفات شیخ محمود حمصی»، «نسب شیخ منتجب الدین» و «تاریخ وفات شیخ منتجب الدین».
اما کتاب «الفهرست» مشهور به فهرست منتجب الدین از مشهورترین و موثق‌ترین مجموعه‌‌های تراجم علما و مولفان شیعه است و شامل نام ۵۴۴ تن از علمای شیعه در قرن پنجم و ششم هجری شده و ذکر کتب بعضی از آنان می‌شود. نویسنده آن یعنی علی بن عبیدالله بن حسن بن حسین بن بابویه قمی رازی مشهور به شیخ منتجب الدین، به هنگام نام بردن از اشخاص، گاهی تنها به ذکر نام و نام پدر عالم و اینکه ثقه و عادل است بسنده شده و گاهی به تفصیل سخن گفته شده است. شیخ منتجب الدین کتاب را برای عزالدین یحیی از سادات و رؤسای امامیه تألیف کرده است.
همانطور که اشاره شد موضوع فهرست شیخ منتجب‌الدین، اسامی علماء و مصنفین شیعه است و چنان که در مقدمه فهرست ذکر شده، این کتاب ذیل «فهرست شیخ طوسی» است و قرار است آن را تکمیل کند. شیخ اسامی رجال را مانند شیخ طوسی به ترتیب الفبا مرتب کرده و تنها حرف اول اسم شخص را مراعات کرده است.
فهرست شيخ منتجب الدين اولين بار در پايان جلد ۲۵ بحار الانوار چاپ شد. بعدها دكتر سيد جلال الدين محدث ارموى برای پایان‌نامه دکتری خود تحصیح این کتاب را با تحقیق مفصلی پیرامون آن انجام داد که پس از وفاتش به اهتمام محمد سمامی حائری توسط انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی در سال ۱۳۶۶ منتشر شد.
سه‌شنبه ۲۳ مهر ۱۳۹۸ - ۰۸:۱۷
نظر شما