به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، زندگی‌نامه‌ها و اسناد تاریخی برگ مهمی برای شناخت احوال و اقوال شاعران و نویسندگان هستند، که گاه اطلاعات کمی از آنها موجود است. در هر حال علاوه بر این منابع، آثار به جا مانده و متون ادبی نوشته شده توسط این بزرگان، راهی است به شناخت زمانه، اجتماع، تاریخ، جغرافیا، افکار و اقوال ایشان.
 
کتاب «حافظ اندیشه»، نوشته مرحوم مصطفی رحیمی، حقوقدان، مترجم و نویسنده، کتابی است که با همین دیدگاه به سراغ شعر حافظ رفته است. رحیمی در این کتاب، که با زیر عنوان «نظری به اندیشه حافظ همراه با انتقادگونه‌ای از تصوف» چاپ شده، به اندیشه حافظ پرداخته و در پرتو اندیشه مدرن جنبه‌های گونه‌گون اندیشه حافظ را از پس زیبایی و خیره‌کنندگی غزل‌هایش تحلیل می‌کند. او «همسازکردن ناهمسازها» را ایده بنیادین حافظ تلقی می‌کند و می‌گوید: «حافظ در همساز‌کردن ناهمسازها (یا ظاهراً ناهمسازها) کارشناس ماهر آن است».

نویسنده در فصل اول کتاب که با همین عنوان «همساز کردن ناهمسازها» کار شده است، در توجیه ادعای خود در مهارت حافظ در این زمینه می‌گوید: «حافظ از کلمه رند که پیش از او، سراسر بار منفی داشته و بر مردم «محیل و غدار و حیله‌باز و منکر و لاابالی و بی‌قید» اطلاق می‌شده، در ترکیب با عارف کلمه‌ای می‌سازد، به معنای کسی که به والاترین مقام تفکر و رفتار دست یافته است.
 
نویسنده کتاب «حافظ اندیشه» در این کتاب با ارجاعات مفید و مختصر، می‌کوشد که ابعاد پنهان «نظریه عشق و رندی» را در نظام اندیشه حافظ آشکار کند و همچنین نشان دهد که کدام سویه‌های اندیشه حافظ با نظریات فلسفی عصر مدرن تلاقی می‌کند و کدام سویه‌ها با آن متفاوت است. او معتقد است که: «حافظ عشق به خدا را با عشق انسان به هم می‌آمیزد. به خرابات معنایی می‌دهد که هم والاترین مدرسه عشق است و هم مکان شادی حافظانه. «مِی» را هم در جام الست می‌نوشد و هم در جام خیامی و سرانجام هم خود را برای والاترین مقام‌های بهشتی آماده می‌کند و هم «ملامت‌گر» عیار می‌شود و ضمن راه‌یافتن به اوج اخلاق و معنویت به لذایذ مشروع این جهانی می‌پردازد و خلاصه آنکه در سلسله اندیشه ایرانی، خیام را استادانه با مولوی آشتی می‌دهد».
 
نویسنده طی 38 گفتار یا بخش کتاب، پرده نقش شعر حافظ را کنار می‌زند، تا از ورای آن انسان و جهان مطلوب حافظ را بازشناسد. در این میانه معنا و جایگاه یکایک گزاره‌های شعر حافظ در نظام اندیشه او به زبانی روشن تشریح می‌شود.
 
هر چند که نویسنده سعی کرده در پرتو اندیشه مدرن، جنبه‌های گوناگون اندیشه حافظ را از پس زیبایی و جذابیت غزل‌هایش تحلیل کند و تلاش کرده با ارجاعاتی، ابعاد پنهان نظریه عشق و رندی را در نظام فکری حافظ آشکار کند و نشان دهد کدام زوایای فکری حافظ با نظریات فلسفی عصر مدرن، تلاقی دارند و کدام سویه‌هایش هم متفاوت از فلسفه مدرن هستند، اما در نقدهایی که به صورت مقاله یا نقد ژورنالیستی بر این کتاب نوشته شده، کتاب فاقد نکته جدیدی درباره اندیشه حافظ خوانده شده است. مثلا ایرج امیرضیائی در نقد خود به این کتاب، با عنوان «نگاهی به کتاب حافظ اندیشه» ابتدا می‌گوید: «این کتاب با زبانی شیوا و شیرین به کندوکاو در شکل و مضمون اشعار و شخصیت حافظ می‌پردازد و با نگاهی موشکافانه و کلی شاعر محبوب و گرانقدر را به طرزی زیبا و علمی می‌نمایاند. جهان‌بینی، فلسفه و اخلاقیات حافظ را با بار «جبر و اختیار»  و از همه مهم‌تر «همساز کردن ناهمسازها» خلاصه‌وار شکافته می‌شود و به نظر می‌رسد یکی از موفق‌ترین و دقیق‌ترین حافظ‌شناسی‌ها ارائه شده است.»

اما در ادامه همین مطلب با آوردن مثال‌هایی از کتاب‌های مختلف در باب حافظ‌شناسی، می‌گوید:«در کتاب شیوای آقای رحیمی، به هیچ نکته و موضوع تازه و ناگفته درباره حافظ برنمی‌خوریم و می‌توان گفت تمام مطالب کتاب قبلا به صراحت توسط حافظ‌شناسان شرح داده شده است. حتی در مواردی بسیار دقیق‌تر و علمی‌تر».
 
کتاب «حافظ اندیشه؛ نظری به اندیشه حافظ همراه با انتقادگونه‌ای از تصوف» نوشته مصطفی رحیمی به‌تازگی توسط نشر نو، در شکل و قطع جدیدی بازچاپ و منتشر شده است، مانند نسخه اول آن فاقد مقدمه یا پیشگفتار است، که شاید به نقطه ضعفی برای کتاب مبدل شود، هر چند که توضیحات روان و مفصل نویسنده، در پایان کمتر ابهامی برای خواننده باقی می‌گذارد.

مصطفی رحیمی(1305-1381) در دهه چهل با ترجمه‌هایی از سارتر، دوبوار، کامو، برشت و … در شناسایی مکاتب فلسفی و هنر و ادبیات غرب در فضای روشنفکری آن زمان نقش بسزایی داشت. «تراژدی قدرت در شاهنامه»، «سیاوش بر آتش»،  مجموعه شعر «بهشت گمشده» و داستان «اتهام» و... از جمله دیگر آثار اوست.
 
لازم به ذکر است که ‌کتاب «حافظ اندیشه» نوشته مرحوم مصطفی رحیمی که برای اولین بار در سال 1371 توسط انتشارات نور منتشر شده بود، اکنون در ۳۱۷صفحه با شمارگان هزار و ۱۰۰ نسخه و بهای ۶۰هزار تومان، از سوی نشر نو روانه بازار کتاب شده است.