خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا)- بخش نشریات ادواری مجلس شورای اسلامی، به گفته رضا زارعی‌قدیم، ‌کارشناس‌مسئول این بخش، جزو قدیمی‌‌ترین واحدهای کتابخانه مجلس شورای اسلامی است. در حال حاضر پنج میلیون نسخه در این واحد 500 متری نگهداری می‌شود.

در این کتابخانه، پژوهشگران می‌توانند. حتی به برخی از نشریات دوره قاجار، پهلوی اول و دوم نیز دسترسی داشته باشند. درباره فعالیت این بخش با زارعی‌قدیم گفت‌و‌گو شده که در ادامه می‌خوانید.  
   واحد نشریات ادواری مجلس شورای اسلامی کی و چطور تاسیس شد؟
بخش «نشریات ادواری» کتابخانه مجلس شورای اسلامی از ابتدای شکل‌گیری کتابخانه تشکیل شد و جزو قدیمی‌ترین و معتبر‌ترین مخازن نشریات کتابخانه‌ای کشور محسوب می‌شود. حدود پنج میلیون نسخه نشریه شامل روزنامه، مجله، سالنامه،‌ هفته‌نامه‌ و ماهنامه در بخش نشریات ادواری کتابخانه مجلس شورای اسلامی به مساحت 500 متر مربع، نگهداری می‌شود و قدیمی‌ترین منابع این بخش به نشریات دوره قاجار و سال 1276 برمی‌گردد. حداقل یک نسخه از نخستین نشریات دوره مشروطه و قاچار در این بخش وجود دارد. به گفته بسیاری از مراجعه‌کنندگان، بخش نشریات ادواری کتابخانه مجلس شورای اسلامی از غنای قابل‌توجهی برخوردار است. نوع سرویس‌دهی و حجم اطلاعات قابل‌توجه موجود در این بخش موجب شده تا این مرکز، جزو پنج کتابخانه برتر کشور شناخته شود.

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی،‌ بخشی از نشریات «کتابخانه پهلوی» به کتابخانه مجلس منتقل شد؛ علاوه براین نزدیک به 20درصد منابع این بخش به نشریات اهدایی اقشار فرهیخته اختصاص دارد. کتابخانه مجلس شورای اسلامی همچنین برای جبران کسری منابع این بخش، ‌خرید منابع را در دستور کار قرار داده است. قانون واسپاری مصوب سال 1368 شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز روش دیگر تامین نشریات است. براساس این قانون، مدیران مسئول نشریات، موظف‌اند 10 نسخه از تولیدات خود را در اختیار کتابخانه‌ها قرار دهند.      
  
خرید نشریات چگونه انجام می‌شود؟
کتابخانه مجلس شورای اسلامی با خریداران کتابخانه‌های شخصی در ارتباط است. فهرست نشریات و دیگر منابع در اختیار این افراد، بعد از قیمت‌گذاری از سوی کارشناسان کتابخانه،‌ خریداری می‌شود.

مساله دشواری تامین کاغذ به‌عنوان مشکل مشترک بین ناشران کتاب و نشریات در اجرای قانون واسپاری خللی ایجاد نکرده است؟
تا پیش از بروز مشکل تامین کاغذ، مانعی بر سر راه اجرای این قانون وجود نداشت اما با کاهش شمارگان نشریات و مشکلات تامین کاغذ، میزان ارسال نشریات به کتابخانه مجلس شورای اسلامی کاهش پیدا کرد. تا اواخر دهه 80 و اوایل دهه 90 بین 600 تا 700 عنوان نشریه براساس همین قانون برای کتابخانه ارسال می‌شد اما اکنون این میزان به 350 عنوان رسیده است. بسیاری از ناشرانِ نشریات، خود را موظف نمی‌دانند علاوه بر کتابخانه‌ ملی، نشریات خود را برای سایر کتابخانه‌ها ارسال کنند.

و حالا برای تامین منابع چه راهکاری را دنبال می‌کنید؟
با پرداخت اشتراک یک‌ساله، نشریات را خریداری می‌کنیم. پیش‌تر از فرصت نمایشگاه مطبوعات نیز برای آشنایی بیشتر با نشریات استفاده می‌کردیم و بعد از توقف برگزاری این رویداد با دفاتر نشریات تماس می‌گیریم.  
  سالانه چه میزان بودجه برای خرید نشریات اختصاص پیدا می‌کند؟
حدود 10 میلیون تومان برای خرید نشریات هزینه می‌شود.

چه نوع نشریاتی خریداری می‌کنید؟
نوع خرید‌ها با توجه به جایگاه کتابخانه، به‌عنوان یک کتابخانه پارلمانی تعیین می‌شود و هدفمان تامین نیاز نمایندگان مجلس شورای اسلامی است. محور مطالعات نمایندگان نیز بیشتر حول محور مباحث حوزه علوم‌انسانی شامل تاریخ، سیاست،‌ فقه، حقوق،‌ فرهنگ و اقتصاد است؛ بنابراین نشریات حوزه‌های تخصصی پزشکی و شاخه‌های مختلف علوم فنی و مهندسی در اولویت خرید قرار ندارد.

جریان ارائه خدمات به پژوهشگران و دانشجویان چگونه است؟
مخاطبان می‌توانند با ورود به سایت کتابخانه مجلس منابع را جست‌وجو کنند. همه منابع اعم از خطی، نشریه، ‌سند و گزارش دولتی در قالب نرم‌افزار پارس آذرخش در سایت بارگذاری شده و در دسترس است. نشریات قدیمی مربوط به دوره پهلوی اول، پهلوی دوم و قاجار نیز اسکن شده و در قالب فایل اکسل موجود است. مخاطبان می‌توانند با مراجعه به بخش «کاوش» در محل کتابخانه به همه صفحات نشریات قدیمی دسترسی داشته باشند. کتابخانه، نسخه اسکن شده در تعداد محدود از صفحات نشریات قدیمی را در اختیار پژوهشگران قرار می‌دهد‌.   

با چه قیمتی؟
قیمت نسخه اسکن هر صفحه از روزنامه‌های قدیمی مربوط به قبل از انقلاب 400 تومان و مجله‌ها 150 تومان تعیین شده است. نسخه‌های اسکن شده در قالب لوح فشرده در اختیار متقاضیان قرار می‌گیرد.    

آیا امکان دسترسی به همه صفحات نشریه‌های جدید برای کاربران وجود دارد؟
خیر. کاربر با مراجعه به سایت کتابخانه فقط از موجودی‌ها مطلع می‌شود و برای دسترسی به نشریه باید به کتابخانه مراجعه کند. البته پیگیر ایجاد امکان دسترسی به همه صفحات نشریات هستیم و امید‌واریم این کار به‌زودی عملیاتی شود.  
 
درباره اسکن نسخه‌های قدیمی گفتید. همه منابع اسکن شده‌اند؟ 
تعدادی از روزنامه و نشریات بعد از انقلاب و یا حتی نشریات قدیمی به دلایل مختلف از‌جمله صحافی نامناسب اسکن نشده‌اند. این منابع را در اختیار کارشناسان واحد مرمت کتابخانه قرار می‌دهیم. هر کدام از این منابع از عطف، باز و اسکن می‌شوند. بعد از اسکن برای حفظ شکل اولیه دوباره به واحد مرمت برگردانده و در نهایت دوباره به مخزن تحویل داده می‌شوند.

پژوهشگران چطور می‌توانند به منابع اسکن نشده دسترسی داشته باشند؟
ابتدا میزان و نوع درخواست آن‌ها یعنی تعداد صفحات مورد درخواست، مشخص می‌شود و براساس همین درخواست، منابع در واحد دیجیتال‌سازی، اسکن و در اختیار متقاضی قرار می‌گیرد.
  اشاره کردید، مساحت بخش نشریات ادواری در مجموع 500 متر مربع است و پنج میلیون نسخه نشریه در این فضا نگهداری می‌شود. این فضا کم نیست؟ نشریات قدیمی مربوط به دوره قاجار و یا پهلوی در کجا نگهداری می‌شوند؟ چه پیش‌بینی‌هایی برای حفظ این منابع انجام شده است؟
متاسفانه در کنار منابع دیگر قرار دارند و با توجه به کمبود فضا و امکانات تفکیک نشده‌اند. علم کتابداری می‌گوید؛ منابع قدیمی باید در دما و محفظه‌های مخصوص نگهداری شوند؛ بنابراین تا آماده شدن ساختمان‌های جدید مجلس شورای اسلامی و انتقال منابع کتابخانه‌ای، تلاش می‌کنیم با خنک نگه داشتن هوای مخزن و برطرف کردن آلودگی‌ها از سوی متخصصان واحد مرمت منابع واحد نشریات ادواری در بهترین شرایط نگهداری شوند.

قفسه‌‌ها ضد حریق هستند؟
قفسه‌های مخزن از حدود هشت سال پیش ریلی شدند تا از حداکثر فضا بتوان استفاده کرد اما ضد حریق نیستند. سیستم اطفاء‌حریق با مشکل مواجه شده اما همچنان سیستم اعلام حریق وجود دارد. امید‌واریم ساختمان جدید که دارای استاندارد بالایی برای حفاظت از منابع است به‌زودی تکمیل شود. شرایط نگهداری نشریه با کتاب و سند متفاوت است و مراقبت از آن‌ها شبیه نسخ خطی است.  

نیروی انسانی فعال در بخش نشریات ادواری به‌اندازه یک دیوار با مخزن منابع فاصله دارند. برای پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های احتمالی چه می‌کنید؟
نیروی انسانی تقریبا داخل مخزن فعالیت می‌کنند و در معرض آلودگی‌ قرار دارند. برای پیشگیری از بیماری، خودمان را ملزم کرده‌ایم هر روز صبح یک لیوان شیر بنوشیم؛ البته هنگام حضور بین قفسه‌های ریلی و تورق منابع از دستکش و ماسک هم استفاده می‌کنیم.

چند نیروی انسانی در این بخش فعالیت می‌کنند و آیا پاسخگوی حجم کار هست؟
 در مجموع پنج نفر که کافی نیست.

هر کدام چه وظایفی دارند؟     
«اشاعه اطلاعات»، «سازماندهی» و «فراهم‌آ‌وری».

هر کدام از این مسئولیت‌‌ها چه تعریفی دارند؟  
اشاعه اطلاعات به این معناست که یک نفر در سالن، مراجعان را راهنمایی و نشریات مورد نیازش را شناسایی می‌کند. فهرست نشریات از سوی این مسئول در اختیار مخزن‌دار قرار می‌گیرد؛‌ بنابراین راهنمایی کردن، آموزش استفاده از نرم‌افزار و دسترسی به منابع اسکن شده و همچنین تحویل منابع مخزن از‌ وظایف مسئول اشاعه است.  

مخزن‌دار نیز از کارکنان اشاعه اطلاعات است. آماده‌‌سازی نشریات برای صحافی،‌ تحویل نشریات از بخش فراهم‌آوری برای فایل کردن،‌ فایل کردن منابع اسکن‌ شده‌ مورد نیاز مراجعان، همچنین رف‌خوانی سالانه جزو وظایف مخزن‌دار است. 
 ‌     
در واحد «فراهم‌آوری» یا «سفارشات» دریافت سفارش از کارشناس مسئول بخش نشریات،‌ شناسایی نشریات جدید و مورد نیاز همچنین دریافت منابع اهدایی و یا خرید نشریات انجام می‌شود. این بخش، نرم‌افزار مستقل دارد و فهرست نشریات مورد نیاز و جدید  در این بخش بارگذاری می‌شود. در نهایت ورود اطلاعات به نرم‌افزار پارس آذرخش، وظیفه کارشناس بخش «سازماندهی» است. هدف اصلی از این کار، آگاهی از موجودی‌ بخش نشریات ادواری است.  

بنابراین اطلاعات نشریات، بعد از ورود به بخش فراهم‌آوری و قبل از تبدیل شدن به فایل و قرار گرفتن در قفسه‌ها در نرم‌افزار پارس آذرخش ثبت و در نهایت نشریات بسته‌بندی و برای صحافی آماده می‌شوند.
  با توجه به استفاده از نرم‌افزار پارس آذرخش چرا از نرم‌افزار مستقل در بخش فراهم‌آوری استفاده می‌کنید؟
نرم‌افزار پارس آذرخش در حکم بانک اطلاعاتی، فقط موجودی‌ها را ثبت می‌کند و به دلیل نقص فنی، اجازه ورود اطلاعات و گزارش‌گیری از کسری‌ها، شامل اینکه کدام شماره از نشریه‌ها در اختیار نیست را به کاربر نمی‌دهد؛ 12 سال برای رفع این نقص با شرکت پارس آذرخش مکاتبه کردم. در نهایت با بی‌نتیجه بودن تلاش‌ها، سال 1380 با همکاری مدیر وقت بخش فناوری اطلاعات کتابخانه مجلس شورای اسلامی نرم‌افزار مستقل «فرآهم‌آوری نشریات» تحت نرم‌افزار اکسس برنامه‌نویسی شد و می‌توان گفت در این زمینه خود‌کفا شدیم.