در ابتدای این کنگره حسینعلی قبادی، رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، به موضوع «ابعاد انسانی و جهانی پیام امام علی(ع) و وظیفه ما» پرداخت و بیان کرد: امام علی(ع) مصداق تامّ انسان کامل است. او نمونه اعلای شخصیت تربیت‌شده در دامان دین اسلام و تعالیم رسول گرامی(ص) است. امیرمؤمنان(ع) همراه پیامبر(ص) و پابه‌پای وی، در همین عالم ماده، مسیر سخت رسالت‌های دین جدید را پیمود. او قرآن را در حد کمال فهمید و معنا کرد. علی(ع) با عشق به قرآن و پیام وحیانی آن، خود را به اندازه و حدّ فهم از قرآن گستراند و تعالی بخشید و امروزه وظیفه ما نیز آن است که از ایشان سلوک فهم بیاموزیم، اهلیت و صلاحیت پیدا کنیم تا نوشته‌ها و گفته‌های امام علی(ع) با ما گفت‌وگو کنند.
قبادی ادامه داد: او در تمام دوره مسئولیت خود همین‌گونه عمل کرد. در جنگ صفین به رأی عامه مردم گردن نهاد و از قدرت حکومت به عنوان «استدلال مافوق» استفاده نکرد. همچنین امام علی(ع) فرمود: خداوند از عالمان و دانایان و دانشمندان پیمان گرفته که در برابر ظلم ظالمان و گرسنگی گرسنگان سکوت پیشه نکنند، و رأی مردم را نیز یک معیار می‌دانست: «لَولا حضورُ الحاضِرِ و قیامُ الحُجّۀِ بوجودِ الناصِرِ، و ما أخذ َاللهُ عَلَی العُلَماءِ ألّا یُقارُّوا علی کِظّۀِ ظالِمٍ و لا سَغَبِ مظلومٍ».
حضرت علی (ع) در برابر علم، تاریخ و جامعه فروتن است
رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با بیان اینکه امیرمؤمنان این علم عظیم را مایه فخر و برتری نمی‌داند، اظهار کرد: حضرت در برابر علم، تاریخ و جامعه فروتن است و قوانین علمی و روال‌های اجتماعی را به رسمیت می‌شناسد و خطاب به فرزندش امام حسن(ع) در(خطبه ۳۱) می‌فرماید: «من تاریخ گذشته را به نحوی خواندم که گویی با آنان زندگی کردم ...» یا اینکه در جایی دیگر اشاره به اموری می‌فرمایند که در آینده رخ خواهد داد و آسمان آبستن آن امور است علی(ع) آن امور را در متن «آینده»ها می‌بیند و می‌شناسد درحالی‌که اکثر مردم اسیر زمین هستند و غرق در مسایل جاری از خواسته‌ها و آرزو‌های طول و دراز.
قبادی ادامه داد: این نوع دانش از ماهیتی شگفت‌انگیز نشأت می‌گیرد. در نهج‌البلاغه مواضع فراوانی وجود دارد که دانش‌های اظهار شده در آن، رنگ و بوی دیگری دارد و گویی از انسان صادر نشده و ارمغانی آسمانی است! او از «ایمان»، تقوی، قرآن، تاریخ، بشر، انبیا، آدم‌ها، جوامع، حکومت و ... گونه‌ای سخن می‌گوید که برای شخص غیر پیامبر بی‌سابقه است.
او با اشاره به موضوعات کنگره بیان کرد: موضوع اصلی کنگره، پدیده صلح در اندیشه و سیره امام علی(ع) «بازخوانی گفتمان با رویکردی جهانی ناظر بر چالش‌های امروز و طرحی برای فردا» است، این مسئله نشانگر قدرت آینده‌نگرانه و انسانی امام علی(ع) و آثار جاودانه آن امام همام به شمار می‌آید. امام علی(ع) در نهج‌البلاغه دعوت کرده است که قرآن را به نطق در بیاوریم. یعنی قرآن چطور با ما حرف بزند؟ باید از این گفتار امام درس بگیریم که اهلیت، آمادگی، صلاحیت و ظرفیت پیدا کنیم تا همچنین امام علی(ع) با ما حرف بزند.
کلام امام علی (ع) در دوران تصدی حاوی نکات بی‌شماری است
حجت‌الاسلام والمسلمین سید سجاد علم الهدی، رئیس مرکز تحقیقات امام علی (ع) پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با اشاره به فرایند تشکیل شورای سیاست‌گذاری سومین کنگره بین‌المللی امام علی (ع) پژوهی بیان کرد: اندیشه و کلام امام علی (ع) در دوران تصدی حکومت بر جامعه اسلامی حاوی نکات بی‌شماری است که برای همه مسلمانان قابل استفاده است. این منبع حتی برای غیر مسلمانان نیز قابل بهره‌برداری است و همه دولتمردانی که دنبال حکومت جامع هستند می‌توانند از این منبع پرمحتوا توشه برگیرند.
او با بیان این مطلب که امام علی(ع) عدالت را در پنج سال حکومت اسلامی خود برقرار کرد، گفت: امام علی (ع) نقشی متفاوت از سایر ائمه معصومین (ع) دارد. ایشان فرصت پنج ساله‌ای داشتند که بشریت طعم عدالت را احساس کنند. این سلوک و رفتار از خلال قضاوت‌ها و تصمیم‌گیری‌های کلی و جزئی و از جنگ‌های سه‌گانه ایشان به دست می‌آید.
رئیس مرکز تحقیقات امام علی(ع) پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی بیان کرد: از جمله رفتار امام علی(ع) نگاه ایشان و برخورد ایشان با صلح است که در مکاتب دینی و غیر دینی مورد بررسی قرار گرفته است. خصوصاً در شرایط درون و بیرون که ما با چالش‌هایی مواجه است.
نهج‌البلاغه سهم و رسالت مهمی در دنیای امروز دارد
حجت‌الاسلام علم‌الهدی سپس به مراحل داوری و گردآوری آثار برای این کنگره اشاره کرد و افزود: با احساس این نیاز مرکز تحقیقات امام علی (ع) در راستای وظیفه پژوهشی خود تصمیم گرفت سومین کنگره امام علی (ع) را با موضوع فرهنگ صلح در سیره و اندیشه امام علی (ع) برگزار کند. این حرکت با تشکیل شورای سیاست‌گذاری کنگره آغاز و جلساتی تشکیل و محورهای همایش تعیین شد. با فراخوان بین‌المللی از محققان خواسته شد یافته‌های علمی خود را در محورهای پنج‌گانه تعیین شود و مقالاتی توسط کمیته علمی با زیرمحورهای مرتبط ارسال شود. پس از بررسی 180 مقاله حائز شرایط علمی شناخته شدند.
در ادامه آیت‌الله سیدجمال‌الدین دین‌پرور، رئیس بنیاد بین‌المللی نهج‌البلاغه با اشاره به جایگاه نهج‌البلاغه در دنیای امروز گفت: نهج‌البلاغه سهم و رسالت مهمی در دنیای امروز دارد. متأسفانه با مشکلاتی که در دنیای امروز وجود دارد عدالت و خیرخواهی کم‌رنگ شده است. حضرت علی (ع) همواره سخن و سیره فرازمانی و فرامکانی داشته‌اند و مطالبی که در خطبه‌ها بیان کرده‌اند بسیار ممتاز است.
او افزود: سیره و سلوک امام علی(ع) که فرازمانی و فرامکانی است می‌تواند راه‌حل این مشکلات باشد. خطبه‌ها و سخنان امام(ع) بسیار ممتاز است همچنان که سیره ایشان در راه استقرار مکتبی به دنبال آن بودند، ممتاز و ارزشمند است و این مکتب عبارت است از عدالت و انسانیت. امام علی(ع) با سخن و سیره خود در زمانی که در عالی‌ترین موقعیت سیاسی و اجتماعی را داشتند و افراد خطرناکی نیز در جامعه وجود داشتند، تلاش کرد که عدالت و انسانیت را تحقق ببخشد و معتقدم که امام علی(ع) حاکم عادلی بودند که به نسبت در زمان خود موفق بودند.
به گفته آیت‌الله دین‌پرور، نیاز دنیای امروز به نهج‌البلاغه امیرالمومنین این است که این فرهنگ گسترش پیدا کند و در دنیای امروز نمونه‌‌هایی از افکار و سیاست و صدای امیرالمومنین در سازمان ملل بلند است و خوشبختانه جای این گسترش وجود دارد تا آنجا که 127 موسسه تحقیقاتی و انتشاراتی درباره نهج‌البلاغه در دنیا به تحقیق می‌پردازند.
آیت‌الله دین‌پرور ادامه داد: این ندای عدالت و انسانیت در دنیا طنین‌انداز است و از ماورای حجاب زمان آمده تا به ما برسد، حتی در سازمان ملل نیز از پیام امام علی(ع) استفاده شده و این مسئله نشان می‌دهد که پیام امام(ع) به جهانیان رسیده است. در سال ۱۳۸۲ با سازمان ملل مکاتبه شد و این طور نوشته بودند که عهدنامه مالک اشتر ثبت سازمان ملل شده است، اما دیدیم که بازتابی پیدا نکرد و آن زمان با دکتر ظریف تماس گرفتیم و در پاسخ گفتند که به این صورت نه، اما به گونه دیگری این اتفاق افتاده است. ایشان گفتند که در سال ۲۰۰۲ برنامه عمران ملل متحد به درخواست اتحادیه عرب، گزارشی را در مورد توسعه انسانی جامعه عرب تهیه و منتشر کرد.
رئیس بنیاد بین‌المللی نهج‌البلاغه با تأکید بر اینکه ایران امروز نقش مهمی در گسترش فرهنگ امام علی (ع) دارد، تصریح کرد: پیام نهج‌البلاغه در هر مکانی اثر علمی خود را دارد. از این به بعد نوبت ما است که پیام را در کشور خود ساماندهی و به روز کنیم. در دوران امروز حوزه‌ها و دانشگاه‌ها باید تلاش کنند از این منابع استفاده و طرح‌هایی را پیاده کنند تا نهج‌البلاغه در دنیای امروز خودش را نشان دهد.
علامه محمدتقی جعفری جلوتر از زمانش بود
پایان‌بخش این نشست سخنرانی مهدی گلشنی، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره مقام علمی علامه محمدتقی جعفری از مفسران نهج‌البلاغه بود. او در این باره بیان کرد: علامه جعفری از یگانه‌های زمان بودند. او جامع علوم معقول و منقول و از لحاظ اخلاقی کم‌نظیر بود. به دلیل حسن سلوک در عرصه‌های زیادی وارد شد. علامه جعفری کتاب خاصی داشت به نام «حکمت اصول سیاسی اسلام» که در آن درباره صلح با دشمن از نگاه امام علی (ع) توصیه‌هایی کرده است. در این کتاب مقایسه‌ای میان فرمان امام علی (ع) به مالک اشتر و اعلامیه جهانی حقوق بشر صورت گرفته است. امام (ع) در این کتاب صفات یک زمامدار را برشمردند و منافع صلح را بیان می‌کنند.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه علامه جعفری از زمان خودش جلوتر بود، افزود: علامه جعفری محسناتی داشت که برای زمان ما بسیار مورد نیاز است. یکی از دیدگاه‌های او مسئله وحدت حوزه و دانشگاه بود. با دانشگاهیان همنشینی می‌کرد و مکاتبات زیادی با دانشمندان مسلمان داشت. برای مثال گفت‌وگوهایی را با مرحوم پروفسور عبدالسلام فیزیکدان پاکستانی درباره فلسفه داشت.
او ادامه داد: علامه جعفری افکار فلاسفه غرب را خوانده بود و درباره آنها اظهار نظر می‌کرد به همین جهت همیشه توصیه می‌کرد که حوزویان علوم جدید را بیاموزند و مطالعه طبیعت یک وظیفه دینی است.
به گفته گلشنی، علامه جعفری نخستین کسی بوده که درباره پوزیتیویسم تذکر داده است. این استاد دانشگاه در این باره گفت: یک نکته مهم از شخصیت علامه جعفری توجه به فلسفه بود. به عقیده علامه جعفری علم بدون فلسفه نیست و در تمام علوم سلسله مسائل فلسفی حاکم است. علوم تجربی پاسخگوی سوالات بنیادین نیست. علامه برای نشان دادن محدودیت‌های علم سوالات زیادی مطرح کرد که در حوزه و دانشگاه باید به دین و فلسفه توجه شود و وحدت این‌ها به ما حیات معقول می‌دهد.
در پایان این مراسم از نویسندگان برگزیده مقالات سومین «کنگره بین‌المللی امام علی پژوهی» تقدیر شد.
نظر شما