به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، آناهید خزیر: کتاب «اینترنت و سواد مجازی» دوشنبه ۲۰ آبان در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات رونمایی و نقد و بررسی شد. در این نشست یونس شکرخواه (عضو هیأت‌علمی دانشگاه تهران)، علیرضا طالب‌پور(رئیس پژوهشکده فضای مجازی دانشگاه شهید بهشتی)، مسعود کوثری (عضو هیأت‌علمی دانشگاه تهران)، حسین کلانتری (سرپرست پژوهشگاه فضای مجازی) و سید وحید عقیلی (رئیس پژوهشکده ارتباطات پژوهشگاه) سخنرانی کردند.

کتاب «اینترنت و سواد مجازی» تلاش می‌کند ابعاد مختلف مفهومی و نظری، الگوهای سواد مجازی، آموزش و یادگیری و همچنین رابطة اشتغال و سواد مجازی را تبیین کند و الگویی مبنایی را تحت عنوان «سواد دوفضایی» به‌مثابه الگوی جامع سواد مجازی ارائه کند. در این کتاب به سواد مجازی پرداخته شده و سواد مجازی را سواد عرصه تمدنی جدید دانسته و تأکید می‌کند که حضور مفید و مؤثر در جهان امروز، نیازمند سواد مجازی است.



این کتاب دارای شش فصل و بخش نتیجه‌گیری است. چهار فصل نخست به‌ترتیب بر مفاهیم، رویکردها، الگوها و گفتمان‌های غالب سواد مجازی متمرکز است. فصل‌های پنجم و ششم به‌ترتیب نظریات مرتبط با کاربرد سواد مجازی در آموزش و همچنین کاربرد این سواد در اشتغال را به بحث گذاشته‌اند. از آنجا که کتاب حاضر با محوریت مفهوم دوفضایی ‌شدن تدوین یافته است، بخش نتیجه‌گیری کتاب با ارائه یک ترکیب‌بندی ابتکاری سه‌سطحی در سواد مجازی، درصدد ارائه خوانش جدیدی از این سواد است که از جامعیت نظری و کاربردی متناسب با رابطه متقابل و ترکیبی دو فضای مجازی و واقعی برخوردار باشد.

مولفان کتاب بر این باورند که سواد بر اساس باور عمومی، مهارتی فردی است که به قابلیت خواندن و نوشتن اطلاق می‌شود. با این حال، نظریه‌های سواد تعریف‌های بسیط‌تری را ترجیخ می‌دهند که زمینه اجتماعی سواد را هم دربرمی‌گیرد. چیزی که این نظریات به آن پیوسته اشاره دارند، تنوع مهارت‌های خواندن و نوشتن بر اساس زمینه تاریخی و فرهنگی اجتماعی است.

محمد سلگی، رئیس پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات در ابتدای نشست به ارائه تاریخچه فعالیت پژوهشگاه پرداخت و گفت: 82 طرح در دست اجرا داریم و اکنون 24 طرح خاتمه یافته است. در بخش ترجمه نیز 23 ترجمه در دست اجرا داریم. همچنین جستار و گزارش‌های فرهنگی برای وزارتخانه و نهادهای موثر گردآوری کرده‌ایم. از 21 پایان‌نامه و رساله حمایت کرده‌ایم. 66 کارگاه و نشست برگزار شده است.

وی با اشاره به این‌که طرح‌های ملی نیاز به تحلیل ثانویه دارند، ادامه داد: اکنون 194 عنوان کتاب در دست انتشار است که در این مدت 52 عنوان کتاب به چاپ رسیده است.

سپس شکرخواه، عضو هیات علمی دانشگاه تهران با بیان اینکه کتاب اینترنت و سواد مجازی دچار مردگی سریع نخواهد شد، گفت: این کتاب سرشار از رد پاهای فراوان برای دانشجویان، علما و علاقه‌مندان این حوزه است. کتاب «اینترنت و سواد مجازی» یک دلیل‌گذاری هم هست، نامگذاری برای بی‌نام‌ها و تلاش برای ارتباط با ناشناخته‌ها. وقتی نماد شهری دیده می‌شود می‌گفتند سواد شهری و این مفهوم سواد درگیر درک بیشتری است.

وی افزود: سه واژه اینترنت، سواد و مفهوم مجازی در اذهان موقعیت مناسب ندارند. به چه چیز باید اینترنت گفت؛ آنچه در حال حاضر ساری و جاری است، عارضه دانلود است. خیلی‌ها فکر می‌کنند اینترنت نجات‌بخش و نبودش فاجعه است. اینترنت صدها موقعیت و فرصت فراهم کرده است اما یک تکنولوژی توزیع است که پردازش بالا دارد و هم‌افزایی و تحویل به موقع دارد. همچنین اینترنت زمان‌شکن و مکان‌شکن است.

شکرخواه با بیان اینکه سواد دیگر سواد قدیم نیست، عنوان کرد: مفهوم سواد درگیر درک بیشتر است. شما موقعیت مجازی را می‌بینید، به عنوان مثال اینکه پولی را از ATM می‌گیریم، مجاز است یا حقیقت. می‌توان گفت امروزه چیزی که دیجیتال است، الزاما چاپ نیست. کار دشواری که دکتر عاملی و همکارشان انجام دادند، پرداختن به یک پدیده بزرگ بود که نکات عدیده‌ای در خود جای داده است. این عزیزان تلاش کردند برای چیز بی نام، نام وضع کنند.

وی با اشاره به اینکه کتاب اینترنت و سواد مجازی از چند منظر درخور اهمیت است، ادامه داد: دوستان در فضایی پا گذاشتند که زیاد رد پا جلویشان نبوده است. دکتر عاملی سال‌هاست در مورد مفهوم دو فضایی شدن کار می‌کنند و در این کتاب می‌گویند باید به تغییر سرمشق دقت کنیم تا ببینیم مسیر ما کجاست. این عزیزان به پدیده‌ای پرداختند که در قلب آن تکنولوژی وجود دارد. کتاب اینترنت و سواد مجازی دچار مردگی سریع نخواهد شد. این کتاب سرشار از رد پاهای فراوان برای دانشجویان، علما و علاقه مندان این حوزه است. این کتاب یک منظره فکری است که هر کس بنا بر علاقه خود می تواند در قسمتی از آن اتراق کند.



طالب‌پور سخنران بعدی نشست بود، وی گفت: بسیاری از مشکلات از کم‌سوادی و بیسوادی در این حوزه است. دو بحث آموزش و اشتغال از نکات مثبت کتاب است. باید به این پرسش پاسخ بدهیم که ما سواد مجازی را به چه معنا به کار می‌بریم. هم سواد و هم اینترنت و هم مجازی بودن ابهام دارد. اگر مجازی را به عنوان ملموس نبودن ببینیم یعنی هر چیزی که ملموس نیست مجازی است و باید بسیاری از موجودات نامریی را مجازی بدانیم.

وی سپس به چهار تحول و تکنولوژی پرداخت و گفت: سرعت فوق‌العاده در تکنولوژی بسیار مهم است. امکان تکثیر نامحدود است، گوتنبرگ که دستگاه چاپ را اختراع کرد نوشته‌ای به تعداد زیاد منتشر شد و سپس بحث قوانین نشر و کپی‌رایت مطرح شد. قدرت ذخیره‌سازی و حجم انبوه اطلاعات مانند کتابخانه‌ها که تاثیر جدی در اطلاع‌رسانی داشتند. همچنین قدرت یادگیری حجم عظیم اطلاعات به اضافه شبیه‌سازی مغز باعث شده سیستم‌های رایانشی قابل مقایسه باشند. این چهار تحول در تکنولوژی بسیار مهم و تاثیرگذار هستند و اگر به این ویژگی بیشتر پرداخته شود درک بیشتری از سواد خواهیم داشت.



سپس کوثری سخنانش را این‌چنین آغاز کرد و گفت: ما از دوره آنالوگ دچار مجاز شده‌ایم، این مساله بسیار مهمی است و باید به آن پاسخ بدهیم. پاسخ این پرسش در کتاب هم داده نشده است. در این کتاب درباره سواد اینترنتی صحبت می‌کنیم با سواد مجازی. باید بگویم که اطلاعات کتاب بیشتر بر سواد اینترنتی متمرکز است.

عضو هیأت‌علمی دانشگاه تهران افزود: در واقع مساله سواد با رویکرد انتقادی با خود غرب شروع شد و سواد به این منزله مطرح شد که دید انتقادی به رسانه‌ها داشته باشد. این کتاب با دقت خوبی نوشته شده و تجربه ارزشمندی است. «گونه‌شناسی گفتمان‌های غالب مطالعاتی در رویکرد به سواد مجازی با تأکید بر ایران» فصل جذاب کتاب است و اطلاعات و آگاهی‌های ارزشمندی به خواننده ارائه می‌دهد.

وحید عقیلی سخنران بعدی نشست بود، وی گفت: بسیاری از تعابیری که در فصل‌های اول، دوم و سوم کتاب به‌کار برده شده را برای اولین‌بار دیده‌ام. انقلاب نیروی بخار، انقلاب تولید انبوه، انقلاب اینترنت و انقلاب چهارم نیز از اتفاق مجازی است و این مجازی به شدت حقیقی است. فضای مجازی تمام این تعاریف را از بین برده و مفاهیم جدید تجدید نظر می‌شود.

رئیس پژوهشکده ارتباطات پژوهشگاه ادامه داد: کتاب «اینترنت و سواد مجازی» یک جنبه آموزشی دارد. باید به این مساله نیز اشاره کنم که دوران سواد مجازی گذشته است و مفهوم آن عام شده است. چتر تکنولوژی یک واقعیت است و اکنون فلسفه تکنولوژی، هوش مصنوعی و... مفهوم بیشتری یافته است.

کلانتری نیز در سخنانی کوتاه گفت: یکی از مباحثی که دچار خلا شده است بحث سواد مجازی است و مسئولان تراز بالا در جامعه تلقی درستی از فضای مجازی ندارند بلکه در سطوح مختلف این معضل را داریم که شاید کتاب «اینترنت و سواد مجازی» بتواند راهگشایی برای حل معضلات در جامعه باشد.
 


سعیدرضا عاملی، نویسنده کتاب و دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی سخنران پایانی نشست بود، وی گفت: مساله سواد مجازی را 18 سال پیش آغاز کردیم و به نوعی دنبال این بودیم که سواد مجازی توسعه پیدا کند. سال 78 اولین کتابم را با نام «زمان مجازی» نوشتم. زمان مجازی یکی از بنیان‌های فضای مجازی را مطرح کرد.

وی ادامه داد: جهان مجازی جهان یک تلاش و تولید است. جهان مجازی ارائه عملکرد واقعی است و تمام اجزای طبیعت را می‌خواهد تکرار کند. مثل حس چشایی و لمس جهان. سواد یک توانایی است برای رمزگشایی، سپس می‌تواند کلمه را بفهمد. سواد هر جایی که مطرح می‌شود موضوع رمزگشایی است. سواد یک ماهیت زمانی دارد و می‌خواهد به امری برسد که بسیار جهان پیچیده‌ای است.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: ما باید مدل سوادی که می‌خواهیم بشناسیم. سواد در این محیط باید مطرح شود. ما چه سوادی را می‌خواهیم به نسل آینده منتقل کنیم؟ ما باید مدل سواد اختصاصی و تخصصی را پیشنهاد بدهیم. در دنیا به این مساله پرداخته شده که ما به امر بومی و جهانی توجه کرده‌ایم.

در پایان این مراسم از کتاب «اینترنت و سواد مجازی» که از سوی انتشارات پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات منتشر شده است، رونمایی شد.