در این مراسم، نیکنام حسینی‌پور، مدیرعامل موسسه خانه کتاب در سخنانی با اشاره به آمار ناشران فعال در حوزه کودک و نوجوان، گفت: در طول 40 سال فعالیت نشر ایران، حدود 4690 ناشر کودک در کشور فعالیت می‌کنند. از این تعداد 3491 ناشر یعنی 74 درصد کمتر از 10 عنوان کتاب منتشر کرده‌اند و خیلی تخصصی در این حوزه فعالیت نکرده‌اند و حرفه اصلی آن‌ها در این بخش نبوده است.
وی افزود: 857 ناشر نیز از 11 تا 50 عنوان کتاب منتشر کرده‌اند که 18 درصد آمار را به خود اختصاص داده‌اند، اما ناشرانی که بین 51 تا 500 عنوان کتاب منتشر کرده‌اند، 325 ناشر یعنی هفت درصد بوده‌اند.
حسینی‌پور با اشاره به ناشرانی که به‌صورت حرفه‌ای و مستمر در حوزه تولید کتاب این حوزه فعالیت کرده‌اند، عنوان کرد: ناشران حرفه‌ای که تاکنون بیش از 500 عنوان کتاب در حوزه کودک و نوجوان منتشر کرده‌اند، 17 ناشر هستند که به معنای نیم‌درصد کل جمعیت ناشران کودک و نوجوان است که هفت ناشر دولتی و 10 ناشر متعلق به بخش خصوصی هستند.
دبیر بیست‌وهفتمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران با بیان اینکه این آمار باید نقد و بررسی و تحلیل شود، ادامه داد: نشر دولتی تابعی از شرایط دولت‌های متفاوت بوده است ولی از آنجایی که سیاستگذاری‌ها در بخش خصوصی توسط خودشان انجام می‌شود، تداوم بیشتری از دولتی داشته‌اند.
وی در بخش دیگر صحبت‌های خود به تعداد کتاب‌هایی که در حوزه‌های مختلف تالیف و ترجمه می‌شوند اشاره کرد و گفت: در طول 40 سال گذشته، 84 هزار و 517 عنوان کتاب چاپ اول توسط ناشران مختلف در ایران منتشر شده است که از میان آن‌ها 56 هزار و 341 عنوان تالیف و 28 هزار و 176 عنوان ترجمه بوده است.
وی افزود: نسبت تالیف و ترجمه در دولت‌های مختلف، متفاوت بوده و بین 30 تا 40 درصد در نوسان بوده است.
حسینی‌پور درباره آمار کتاب‌های کودک و نوجوان نسبت به سایر حوزه‌ها نیز عنوان کرد: طی 40 سال اخیر کتاب‌های کودک و نوجوان بعد از کتاب‌های علوم کاربردی، بیشترین آمار ترجمه را به خود اختصاص می‌دهند؛ به‌طوری که ترجمه علوم کاربردی با 21 درصد اولین رتبه و ترجمه کتاب‌های کودک و نوجوان با 19 درصد دومین رتبه را در اختیار دارند.
مدیرعامل موسسه خانه کتاب با بیان اینکه بیشترین فراوانی کتاب‌های ترجمه شده به زبان انگلیسی متعلق است، گفت: از 18 هزار و 382 عنوان کتاب منتشر شده، 65 درصد انگلیسی، فرانسوی 4 درصد، آلمانی 2 درصد و عربی 2 درصد هستند و بقیه آمار به زبان‌های ترکی، ایتالیایی، اسپانیایی و کره‌ای اختصاص دارد.
بخش دیگر صحبت‌های حسینی‌پور به بررسی شمارگان و تیراژ کتاب‌ها در طول سال‌های مختلف اختصاص داشت. وی در این زمینه گفت: آمار نشان می‌دهد که تیراژ کتاب‌های کودک سیر نزولی داشته و اکنون در چهارمین دهه انقلاب اسلامی ایران 2700 نسخه است که به نظرم آمار خوبی نسبت به سایر حوزه‌ها است و بین 1300 تا 1400 نسخه دارند؛ اما هنوز با نقطه مطلوب فاصله دارد.
وی تاکید کرد: درصد تالیف و ترجمه اوایل پیروزی انقلاب اسلامی ایران همراه هم حرکت کردند و در برخی دولت‌ها فاصله آن‌ها نسبت به هم بیشتر شده اما آمارها حکایت از این دارد که حدود 33 تا 40 درصد کتاب‌های کودک و نوجوان، کتاب‌های ترجمه شده هستند.
حسینی‌پور درباره نسبت حضور زنان و مردان در حوزه تالیف و ترجمه کتاب‌های کودک و نوجوان نیز توضیح داد: طبق آمار بانک خانه کتاب 43 درصد کتاب‌ها توسط بانوان نوشته شده و 57 درصد آمار به مردان اختصاص دارد که این آمار در حوزه‌های دیگر متفاوت است. سهم زنان حدود 28 درصد و سهم بانوان در بخش تالیف، ویراستاری و تصویرگری حوزه کودک و نوجوان بیشتر است.
دبیر بیست‌وهفتمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران همچنین به موفقیت‌های حوزه نشر کودک و نوجوان در عرصه‌های بین‌الملل اشاره کرد و گفت: متاسفانه در حوزه متن شامل شعر و داستان موفقیت زیادی نداشتیم اما در بخش تصویرگری موفقیت‌های زیادی در جوایز جهانی داشته باشیم و در این زمینه ناشران می‌توانند بر روی ارزش افزود‌ه‌ای که در حوزه تصویرگری وجود دارد، سرمایه‌گذاری کنند.
وی با بیان اینکه در حوزه کودک و نوجوان کتاب‌های کمیک‌استریپ در کشورما چندان جا نیفتاده است، عنوان کرد: در این بخش ناشران نیز چندان ورود پیدا نکردند، از سوی دیگر در فرهنگ جامعه ما نیز چندان جا نیفتاد و در این زمینه معتقدم فضای مجازی می‌تواند کمک زیادی کند. همچنین ناشران این وظیفه را دارند که ذوق عامه مردم را در این حوزه پرورش دهند.
حسینی‌پور همچنین به جوایز و جشنواره‌های مختلف در حوزه نشر کودک و نوجوان اشاره کرد و گفت: یکی از پرجشنواره‌ترین حوزه‌ها، بخش کودک و نوجوان است که توسط بخش‌های دولتی و خصوصی برگزار می‌شوند. در این میان نقدی که به این حوزه داریم این است که جشنواره‌ها باید کتاب‌های خوب را به مردم معرفی کنند تا آن‌ها را از پراکندگی تصمیم‌گیری برای خریداری و تهیه کتاب جلوگیری کنند.
مدیرعامل موسسه خانه کتاب درباره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران نیز، عنوان کرد: طی 36 دوره، 40 هزار و 209 عنوان کتاب کودک و نوجوان در این جشنواره بررسی شده است. بالاترین آمار اما در دوره بیست و ششم بوده که 2246 عنوان بررسی شده و از میان آن‌ها 59 عنوان کتاب برگزیده و 104 عنوان کتاب تقدیری شده است.
توجه به کودک و نوجوان سرمایه‌گذاری برای آینده است
مدیرعامل موسسه خانه کتاب در بخش دیگر صحبت‌های خود به ذکر نکاتی در حوزه نشر کودک و نوجوان پرداخت و گفت: تعداد و جمعیت دانش‌آموزان کشور، ظرفیت خوبی برای ناشران کتاب کودک و نوجوان است اما این کار منوط به این است که مسئولان ما سیاستگذاری درست و مناسبی در این زمینه انجام دهند.
حسینی‌پور ادامه داد: از آنجایی که چشم‌اندازی که برای دانش‌آموزان متصور کرده‌ایم، کنکور است، اگر خانواده‌ها کتاب غیردرسی در دست دانش‌آموزان ببیند، به آن‌ها می‌گویند که کتاب درسی‌ات را بخوان و در اصل کتاب غیردرسی به ضدارزش تبدیل شده است. این نگاه باید اصلاح شود؛ زیرا به نظر می‌رسد که نظام آموزشی کشور تربیت را کنار گذاشته و به حوزه آموزش توجه بیشتری دارد.
وی با بیان اینکه ناشران، وزارت آموزش و پرورش و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سیاستگذاری و نهادینه کردن مباحث کتابخوانی در مدارس و خانواده‌ها نقش ویژه‌ای دارند، گفت: امسال در هفته کتاب سعی کردیم رویکرد خود را در نامگذاری ایام هفته کتاب متفاوت‌تر کنیم تا نگاه‌ها را بیشتر به این بخش جلب کنیم. دو روز از ایام این هفته به نام حوزه کودک و نوجوان و دانش‌آموزان نامگذاری کردیم؛ زیرا معتقدیم هر چه در این زمینه هزینه کنیم، سرمایه‌گذاری برای آینده است.
دبیر بیست و هفتمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران با اشاره به اجرای طرح‌های فصلی فروش کتاب گفت: ما آمارهای جامع و کاملی از عناوین کتاب‌های فروخته شده در تهران و شهرستان‌ها طی این طرح در اختیار داریم اما تاکنون ندیده‌ایم ناشری به ما مراجعه کند و این آمار را از ما بخواهد تا بداند کدام کتابش در استان‌ها مصرف بیشتری داشته است.
به گفته حسینی‌پور، این آمار می‌تواند در سیاستگذاری و برنامه‌ریزی ناشران نقش موثری داشته باشد تا بدانند از کدام نویسنده یا مترجم یا حتی کتاب در استان‌ها استقبال شده است و این آمادگی در موسسه خانه کتاب وجود دارد که این اطلاعات را در اختیار ناشران قرار دهیم.
وی با طرح این سوال که آیا ناشران باید هر کتابی را چاپ کنند، گفت: مبحثی وجود دارد که می‌گویند در بخش ترجمه کتاب زیادی داریم و آیا ضرورتی دارد که ناشران هر کتابی را ترجمه و چاپ کنند. این موضوع به این دلیل اهمیت دارد که ما نسبت به زبان فارسی مسئولیت داریم و باید نسبت به استحکام و هویت ملی توجه کنیم و ناشران به این موضوعات توجه بیشتری داشته باشند.
مدیرعامل موسسه خانه کتاب درباره ضرورت توجه به بحث ویراستاری کتاب‌های کودک و نوجوان نیز عنوان کرد: به نظرم در این بخش ناشران باید به ویراستاری کتاب‌های خود توجه ویژه‌ای داشته باشند و این بحث را جدی‌تر بگیریم.
حسینی‌پور در دسترس نبودن کتاب‌ها را یکی دیگر از مشکلات حوزه نشر کودک و نوجوان دانست و گفت: آمارهای ما نشان می‌دهد در کشور کمتر از 2000 کتابفروش داریم و اگرچه نسبت ناشر و کتابفروش در همه کشورها معکوس است؛ اما در ایران به این حجم از ناشر نیاز نداریم؛ بلکه به ناشر حرفه‌ای نیاز داریم که در بخش بین‌الملل و داخل نقش موثر ایفا کند، از سوی دیگر به کتابفروش بیشتری نیاز داریم تا کتاب‌ها بهتر دیده شوند.
آمارهای نشر کودک و نوجوان تحلیل شود
در بخش دیگری از این مراسم، عبدالعظیم فریدون، رئیس هیات مدیره انجمن فرهنگی ناشران کودک و نوجوان با بیان اینکه برگزاری این نشست مقدمه‌ای برای برپایی نشست‌های آتی در این حوزه به شمار می‌آید، گفت: در طول 41 سال گذشته، 200هزار عنوان کتاب کودک چاپ اول و دوم تولید شده است که به طور میانگین سالی 5000 عنوان را شامل می‌شود.
وی افزود: از میان کتاب‌های منتشر شده، 130 هزار عنوان تالیفی و 70 هزار عنوان ترجمه شده هستند، همچنین 87 هزار عنوان از این کتاب‌ها چاپ اول و 80 هزار عنوان تجدید چاپ هستند.
فریدون با بیان اینکه اوج تولید کتاب در بخش تیراژ و عنوان در دولت‌های هفتم و هشتم بوده است، عنوان کرد: تا سال 1396، کتاب‌های چاپ اول حدود 54 درصد و تجدید چاپی‌ها 45 درصد بوده است و از سال 96 به بعد تنها 61 درصد کتاب‌ها چاپ اول و 38 و نیم درصد تجدید چاپ بودند که باید آمار تحلیل شود چرا این نسبت‌ها به هم ریخته است.
وی همچنین درباره تیراژ کتاب‌ها توضیح داد: نگاهی به آمار شمارگان‌ها نشان می‌دهد که در دهه 60 تیراژ متوسط 7000 نسخه، در دهه 70 حدود 5000 نسخه، در دهه 80 حدود 3500 نسخه و در دهه 90 به بعد به 2000 نسخه رسیده است.
به گفته فریدون، آمارها نشان می‌دهد که کتاب کودک در سال 1361 حدود 8500 نسخه بوده و در سال 1396 به 1470 نسخه رسیده است. این آمار در حالی مطرح می‌شود که نسبت به دهه 60 دانش‌آموزان ما از هفت میلیون به 13 میلیون رسیده است اما میانگین تیراژ کتاب‌ها یک چهارم شده‌اند.
رئیس هیات مدیره انجمن فرهنگی ناشران کودک و نوجوان با بیان اینکه در کشور ما حدود 15 هزار ناشر فعال هستند و ما فقط حدود 5 هزار کتابفروش داریم که کمتر از پنج درصد آن‌ها کتابفروشی کودک و نوجوان است و حتی در شهر تهران 10 کتابفروش کودک هم نداریم و به همین دلیل معتقدم این آمار باید توسط کارشناسان بازنگری و بررسی شود.
همچنین در ادامه این نشست دو پنل تخصصی با حضور کارشناسان و نویسندگان نشر کودک و نوجوان با موضوع بحران‌ها و راهکارهای برون‌رفت از این بحران‌ها ارائه شد.
نظر شما