کتاب «طراحی و ساخت مقاوم در برابر سیل» به همت انجمن مهندسین عمران آمریکا تدوین شده و ابوالفضل اصلانی کردکندی، قاسم کاظمی و سیدمحمد حسین قاسمی آن‌را به فارسی ترجمه کرده‌اند. این کتاب در 14 فصل، ضمن تشریح الزامات پایه برای طراحی و ساخت بنا، به شناسایی مناطق با خطر سیل شامل ساحلی و غیرساحلی و همچنین اهمیت شناسایی سازه‌های آسیب‌پذیر نسبت به سیل می‌پردازد.
20 برابر شدن سیل در فاصله سال‌های 60 تا 80
در مقدمه این کتاب با اشاره‌ای به تاریخچه سیل‌های ویرانگر در ایران، آمده است: «براساس اعلام سازمان حفاظت محیط زیست، از 421 مورد سیل اتفاق‌افتاده از سال 1330 تا 1380، نزدیک به 74 درصد آن تنها مربوط به سال‌های 1360 تا 1380 می‌شود. یعنی در این فاصله، میزان سیل 20 برابر شده، درحالی‌که تغییرات زیادی در بارندگی‌های منطقه جز چند مورد استثنائی وجود نداشته است. براساس داده‌های بانک اطلاعاتی خسارات سیل معاونت آبخیزداریِ سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور، طی چند دهه گذشته به‌طور متوسط خسارات ناشی از سیل، بالغ بر 10000 میلیارد ریال در سال بوده است و از سال 1330 لغایت 1383، باعث کشته شدن یکهزار و 739 نفر و مفقود‌الاثر شدن 2381 نفر دیگر شده است. دو میلیون و 300 هزار هکتار از مزارع کشور در همین بازه زمانی آسیب دیده و یک میلیون و 580 هزار رأس دام تلف شده است. اما خسارات وارده به کشور از این سال به بعد، بعد از گذشت 12 سال هنوز به‌صورت مدون ارائه نشده است.»
براساس جدولی که درباره سیل‌های ویرانگر در ایران و جهان در این کتاب ارائه شده، سیل گلستان در سال 1380 با بیش از 500 کشته و مفقود و دربند و تجریش در سال 1366 با بیش از 300 کشته و مفقود، ویرانگرترین سیل‌های ایران بوده‌اند. همچنین در سطح جهانی، سیل سال 1931 میلادی در چین با یک‌میلیون و 500 هزار کشته در صدر جدول ویرانگرترین سیل‌های جهان قرار دارد.
چند بار قرار است از یک سوراخ گزیده شویم!
«اگرچه هرساله کشور شاهد وقوع سیلاب‌های متعددی است، اما سیل ویرانگر گلستان در 20 مرداد 1380 که منجر به کشته و مفقود‌الاثر شدن بیش از 500 نفر از هموطنان شد، هنوز هم عنوان نخست فجایع سیل کشور را به خود اختصاص داده اشت. وسعت تخریبی این سیل که به گفته کارشناسان تماما در اثر تخریب جنگل‌ها و مراتع بالادست حوضه آبریز گرگانرود است، حدود 5000 کیلومتر را دربرگرفت و طبق اعلام سازمان ملل در اوت سال 2001، سیل گلستان در این سال رتبه یک تلفات انسانی سیل در جهان را به خود اختصاص داد. شکسته شدن سد شهید وفایی نیز مزید بر علت شد و حجم عظیمی از آب با سرعتی باورنکردنی جاده گلستان و خودروهای عبوری را گرفته تا جنگل‌های بکر داخل پارک ملی گلستان را با خود برد. در اثر این سیل، هزاران تُن خاک جابه‌جا و مخزن سد گلستان پر شد. لاشه حیات وحش سیل‌زده و ده‌ها هزار دام کشته شده در سد و شیوع بیماری وبا در بین سیل‌زدگان، عمق فاجعه را چندین برابر کرد.
اگرچه سیل گلستان بار دیگر در سال‌های 1381، 1382 و 1384 درست در حول‌وحوش سالگرد سیل نخست تکرار و منجر به کشته شدن بیش از یکصد نفر دیگر شد، اما با وجود تخریب چندباره جاده گلستان، باز هم این جاده در همان بستر سیل‌خیز رودخانه «دوغ» در داخل پارک ساخته شد تا بار دیگر این پرسش مطرح باشد که اگر بارانی سیل‌آسا و بیش از حد طبیعی یکبار دیگر در سال‌های آتی گلستان را درنوردد، چه کسی پاسخگوی تلفات انسانی آن خواهد بود.»
.jpg)
خرابی گسترده سیل در پنجه‌های آبرفتی
«مناطق پنجه آبرفتی از خطرناک‌ترین مناطق سیلاب‌دشت محسوب می‌شوند. پنجه‌های آبرفتی عوارضی از زمین هستند که به‌صورت رسوبات مخروطی یا به شکل تخته‌سنگ‌ها، شن، ماشه و رسوبات ریز از بالادست حوضه آبریز فرسایش یافته و در کف دره مجاور ته‌نشین شده‌اند. سیلاب‌های پنجه‌های آبرفتی، دارای مسیرهای جریان به شدت غیرقابل پیش‌بینی بوده و بنابراین در استانداردهای طراحی و اجرا، تنها به شرایط سیل طراحی شامل پتانسیل تشکیل موج، قطع‌شدگی کانال و موج‌های با بقایا پرداخته می‌شود... مسیرهای جریان در این محل‌ها غیرقابل پیش‌بینی بوده و جابه‌جایی جانبی اتفاق می‌افتد. ضمنا این جریان‌های با سرعت بالا، خطرات مرتبط با فرسایش، انتقال بقایا و ته‌نشینی، انتقال رسوب و ته‌نشینی آن‌را به دنبال خواهد داشت.
خرابی گسترده‌ای که در پنجه‌های آبرفتی مشاهده می‌شود، عموما ناشی از سیل‌‌هایی است که از پارامترهای طراحی اقدامات حفاظتی و سازه‌های کنترل سیل تجاوز می‌کنند. به‌طور خاص، خرابی وارد به سازه‌های واقع در مسیر مستقیم جریان می‌تواند گسترده باشد. تسکین سیل پنجه آبرفتی، می‌تواند با دو رویکرد انجام شود: ذخیره آب‌های سیل، بقایا و رسوبات در بالادست و یا انتقال جریان‌های سیل به خارج از پنجه توسعه‌یافته.»
نخستین چاپ کتاب «طراحی و ساخت مقاوم در برابر سیل» در 166 صفحه با شمارگان یکهزار نسخه به بهای 30 هزار تومان از سوی انتشارات ارشدان راهی بازار نشر شده است.
نظر شما