به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) مهسا کلانکی: تاریخ شفاهی جنگ و انقلاب اسلامی از چندی پیش در کشور ما مورد توجه واقع شده است. وقتی این خاطره‌ها سینه به سینه و زبان به زبان نقل می‌شوند فرهنگ و تاریخ زنده و پویایی را شکل می‌دهند که می‌تواند منبع مستندی باشد برای کسانی که می‌خواهند درباره تاریخ پدران خود به کاوش و پژوهش بپردازند.
ضرورت جمع‌آوری و تدوین این خاطره‌ها بیشتر از آن جهت است که در خطر فراموشی و دور شدن از شکل اولیه و اصیل خود قرار دارند، بنابراین تلاش پژوهندگان باید در راستای حفظ و ضبط این آثار به همان صورت اصیل و اولیه باشد تا تصویر درستی از جامعه ترسیم شود.
25 آذرماه همزمان با هفته پژوهش 20 عنوان کتاب در زمینه تاریخ شفاهی دفاع مقدس رونمایی خواهد شد که این کتاب‌ها از استان‌های مختلف گردآوری شده است.
سردار غلامرضا علاماتی، سرتیپ دوم پاسدار رئیس سازمان اسناد و مدارک دفاع مقدس در گفت‌وگو با خبرگزاری ایبنا از اهداف رونمایی این کتاب‌ها و مشکلاتی که بر سر راه تاریخ شفاهی وجود دارد سخن می‌گوید.
درباره رونمایی از 20 عنوان کتاب تاریخ شفاهی که در هفته پژوهش پیش رو دارید صحبت بفرمایید؟
هفته پژوهش در همه موسسات مورد توجه است. ما باید قدرت و جرات علمی زیادی داشته باشیم که با نوآوری وارد مقوله پژوهش شویم. سازمان اسناد و مدارک دفاع مقدس در این هفته وارد بحث تاریخ شفاهی شده است. در دفاع مقدس مجموعه بسیار بزرگی در این زمینه وجود دارد که اگر ما بخواهیم به آن بپردازیم در این باره بسیار می‌توان صحبت کرد. تاریخ شفاهی موضوعی جدید و مهم در جمهوری اسلامی ایران است و وقتی از این تاریخ حرف می‌زنیم به معنی جمع‌آوری اطلاعات، خاطرات و تجربیات افرادی است که خودشان در صحنه حضور داشته‌اند و یا شاهد عینی بوده‌اند که این تاریخ شفاهی می‌تواند به عنوان یک سند علمی و تاریخی محسوب شود. ما در تاریخ شفاهی به سراغ کسانی می‌رویم یا خود در صحنه بوده‌اند، یا در کنار آن صحنه‌ها و یا خالق آن بودند.
برای این منظور سازمان اسناد و مدارک دفاع مقدس حرکتی را از سال گذشته آغاز کرده است. سال گذشته ما از 100 عنوان به صورت متمرکز رونمایی کردیم و در روز25 آذر از 20 عنوان کتاب تاریخ شفاهی رونمایی می‌کنیم که حاصل تلاش همکاران ما در این حوزه است. در این طرح استان‌های کرمانشاه، سمنان، چهارمحال بختیاری، یزد، آذربایجان، کرمان، سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و کهگیوله و بویراحمد با ما همکاری داشته‌اند که هرکدام با متن‌هایی که ضبط کردند و به رشته تحریر درآورده‌اند وقایع مختلف استان‌های خود را بررسی کرده‌اند.
این کتاب‌ها برای بازه زمانی امسال است و اولین رونمایی آن قرار است در هفته پژوهش انجام شود و بعد از رونمایی این کتاب‌ها منتشر و در دسترس مردم قرار می‌گیرد.
در سال‌های اخیر نوشتن کتاب درباره تاریخ شفاهی دفاع مقدس بسیار رواج یافته است. به عنوان سازمانی که به طور مستقیم در این زمینه فعال است چه مشکلاتی بر سر راه نگارش این تاریخ‌های شفاهی وجود دارد؟
جنگ تحمیلی ما نزدیک به قریب 40 سال است اتفاق افتاده و خیلی کسانی که در مقابل تهاجم عراق ایستادند، جوانانی بودند که امروز آن‌ها دارند به مرزهای میانسالی و برخی به سمت پیری می‌روند. طبعا خطرات و آسیب‌هایی مانند فوت و فراموشی آن‌ها را تهدید می‌کند و ما اگر غفلت کنیم این منابع دست اول از دستمان خواهد رفت. برای همین ما در ستاد فرمانداری کل قوا این سیاست‌گذاری را انجام داده‌ایم و به سازمان‌های لشگری و کشوری ابلاغ کرده‌ایم که این کار را در کل کشور اجرایی کنند تا تعداد زیادی از این خاطرات را از زبان خودشان بشنویم که در تاریخ ماندگار شود. اگر عجله نکنیم در پنج سال آینده ممکن است افرادی که می‌توانیم با آن‌ها مصاحبه کنیم دیگر در اختیارمان نباشند مانند پدران و مادران شهدا و رزمندگانی که در سن میانسالی بوده‌اند و دیگر به سن پیری رسیده‌اند. آنچه مسلم است باید همت کنیم و در یک سیاست انجام شده خاطرات آن‌ها ضبط و ثبت شوند.
یکی از مشکلاتی که در تاریخ شفاهی وجود دارد این است که برخی آثار خاطرات اغراق شده هستند و در برخی موارد از پایه و اساس درستی برخوردار نیستند. پرسشی که وجود دارد آیا برای انتشار این خاطرات ممیزی انجام می‌شود؟
همه این کتاب‌ها با ممیزی منتشر می‌شود. تمام کتاب‌هایی که در کشور قرار است در این زمینه منتشر شود باید از بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس مجوز بگیرند و تمام سازمان‌ها این گونه آثار را به بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس می‌فرستند و این بنیاد آن‌ها را بررسی می‌کنند به کتاب‌هایی مجوز می‌دهد که قابلیت انتشار دارند. حتی تمام کتاب‌هایی که در حوزه دفاع مقدس به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌روند باید در اینجا ممیزی شوند و کتاب‌های تاریخ شفاهی هم از این موضوع مسثتنی نیست.
زمانی بود که کتاب‌هایی مانند «دا» و «بابانظر» در تاریخ شفاهی بسیار مورد استقبال مردم بودند. اما ما هم‌اکنون تکثر را در این کتاب‌ها بسیار می‌بینیم. چرا ما دیگر کتابی مثل «دا» نداشته‌ایم که مردم از آن استقبال کنند. آیا به این دلیل نیست که تبلیغی دیگر در این باره صورت نمی‌گیرد؟
به نظرم می‌رسد «کلامی از دل بربیاد بر دل می‌نشیند». قطعا مطالبی که از زبان بربیاید تاثیر خواهد گذاشت. این کتاب‌ها از قلم کسانی بودند که خود در صحنه حضور داشتند و دارای اخلاق‌های حسنه بودند. آن‌ها وقتی حرفی بزنند مردم آن را می‌پسندند. منتها اشکالی که وجود دارد در اطلاع‌رسانی ماست و نوع شیوه‌هایی است که داریم که مبتنی بر تبلیغ و اطلاع‌رسانی نیست. در فضاهایی هستیم برخی کتاب‌ها بیشتر خود را نشان می‌دهد یا نماینده باقی کتاب‌های دیگر می‌شوند. تمام حادثه‌ها و اتفاقاتی که در کتاب‌های «دا»، «بابانظر»، «پایی که جایی ماند» یا «آب هرگز نمی‌میرد» رخ می‌دهد در سایر کتاب‌های نیز همین‌طور است. نکته‌ای هست آن زمان تعداد کتاب‌ها کمتر بود ولی الان بیشتر شده و در آن زمان اطلاع‌رسانی‌ها بیشتر بود و سعی می‌شد کتاب‌ها معرفی شوند. به هر حال در دفاع مقدس ما با گنجینه‌ای روبرو هستیم که باید آن گنجینه‌ها را در دسترس همگان قرار دهیم.
سال‌ها پیش شما در گفت‌وگویی از سامانه جامع اسناد و مدارک دفاع مقدس خبر داده بودید. در حال حاضر کارهای این سامانه به کجا رسیده است؟
این سامانه هم‌اکنون کامل شده و در حال بارگذاری است. در حال حاضر اگر کسی به مدارک این سامانه نیاز داشته باشد می‌توانیم آن را در اختیار افراد قرار دهیم. این سامانه در حال حاضر داخل سازمانی فعالیت می‌کند اما به این موضوع نائل هستیم که این سامانه را در شبکه‌های داخلی و در اختیار همه مردم قرار دهیم و برای این موضوع در حال رایزنی هستیم. مقدمات آن انجام شده است و امیدواریم بتوانیم این امکانات را در اختیار همه مردم قرار دهیم.
از افرادی که در حوزه دفاع مقدس هستند سوال می‌کنیم پاسخ می‌دهند که سازمان‌ها اسناد را به طور کافی در اختیار پژوهشگران قرار نمی‌دهند. آیا در حال حاضر برای بارگذاری اسناد در سامانه با مشکلی مواجه هستید؟
اهداف ما این است هرچه داریم را بیشتر در اختیار مردم قرار دهیم. رهبری فرمودند بهره معنوی جنگ را باید مردم ببرند. اگر ما این اسناد را زندانی کنیم برای ما سودی ندارد. ما باید این اسناد را انتشار دهیم و انتشار از طریق این سامانه خواهد بود. در حال حاضر هم هرکسی مراجعه کند ما این آمادگی را که اسناد را در اختیارش قرار دهیم، داریم و حتی به قول معروف منت آن‌ها را خواهیم کشید.
دوشنبه ۲۵ آذر ۱۳۹۸ - ۰۹:۰۹
نظر شما