در کتاب «زیست‌مواد فلزی و پوشش‌های زیستی؛ خواص و کاربردهای پزشکی» تألیف مشترک مهدیه سلطانعلی‌پور و جعفر خلیل علافی، جدیدترین یافته‌ها درباره ویژگی‌ها و کاربردهای زیست‌مواد فلزی و پوشش‌های زیستی، کاربردهای پزشکی آن‌ها و همچنین واکنش‌های احتمالی بین زیست‌مواد و بافت‌های زنده، ارائه شده است.
این اثر در چهار فصل، ابتدا به معرفی زیست‌مواد، واکنش‌های زنجیره‌ای در کاشت زیست‌مواد و ویژگی‌های مهم آن‌ها پرداخته و در ادامه انواع مختلف زیست‌مواد فلزی دائمی، ترکیب شیمیایی و خوردگی و خواص مکانیکی و رفتار زیستی آن‌ها معرفی و تشریح شده است. انواع زیست‌مواد فلزی زیست‌تخریب‌پذیر، مکانیسم تخریب و رفتار زیستی آن‌ها و معرفی و کاربرد انواع پوشش‌های زیستی، از دیگر مباحث کتاب است.
.jpg)
واکنش‌های زنجیره‌ای در کاشت زیست‌مواد
حتی ایمن‌ترین زیست‌مواد فلزی، ممکن است عملکرد زیستی کاملا رضایت‌بخشی از خود نشان ندهند و واکنش‌های مختلفی در تقابل با بافت‌های بدن، ایجاد شود. در صفحات ابتدایی کتاب به این موضوع اشاره شده است: «وقتی یک ایمپلنت در درون بدن کاشت می‌شود، در میان رویدادهای مختلفی که رخ می‌دهد، اولین و مهم‌ترین رخداد، تَرشدن سطح ایمپلنت توسط مایعات فیزیولوژیکی است. این پدیده جذب پروتئین‌ها را کنترل می‌کند؛ بنابراین تَرشوندگی، معیار مهمی است که زیست‌سازگاری ایمپلنت را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. ترکیب شیمیایی، توپوگرافی ریزساختاری و بار سطحی، سه عامل مهمی هستند که تَرشوندگی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند. اندازه‌گیری زاویه تَرشوندگی، رایج‌ترین شیوه اندازه‌گیری تَرشوندگی متوسط سطح است. اگر این زاویه بیشتر از 90 درجه باشد، سطح آب‌گریز است و اگر این زاویه کمتر از 90 درجه باشد، سطح آب‌دوست است...
پدیده‌های مختلفی که ممکن است بعد از کاشت زیست‌مواد در بدن موجود زنده در سطح مشترک زیست‌مواد/بافت رخ دهد، زنجیره‌ای است. ابتدا پروتئین‌ها به سطح زیست‌مواد جذب می‌شوند و طی چند ثانیه، لایه ظریفی از پوسته پروتئینی را در سطح تشکیل می‌دهند. ازآنجایی‌که سلول‌ها به پروتئین‌ها واکنش نشان می‌دهند، این پوسته پروتئینی واکنش زیستی بعدی را کنترل می‌کند. سلول‌ها جذب و سپس تکثیر می‌شوند و انواع مختلف بافت‌های پیچیده را سامان‌دهی می‌کنند؛ بنابراین جذب پروتئین‌ها نقش اساسی و مهمی را در پذیرش زیست‌مواد دارند.»
ایجاد پوشش‌های زیستی برای اصلاح سطح زیست‌مواد
پوشش‌های زیستی ازجمله تکنولوژی‌هایی است که به‌ویژه در سال‌های اخیر در زمینه‌های مختلف ازجمله پزشکی کاربردهای بسیاری دارند. در فصل چهارم کتاب، ویژگی‌ها و کاربردهای پوشش‌های زیستی، آمده است: «در سطح بسیاری از زیست‌مواد کاشت شده، عفونت ایجاد می‌شود و مستلزم جراحی دوباره است. این تجدید جراحی حتی می‌تواند منجر به شکست ایمپلنت گردد. این مسأله بسیار بحرانی است، زیرا ممکن است بیمار تحت دو یا حتی چند بار عمل جراحی با فاصله زمانی چندین هفته بین جراحی‌ها قرار بگیرد، بنابراین تحقیقات بسیاری در زمینه اصلاح سطح زیست‌مواد بدون تغییر در خواص بالک آن در جهان انجام می‌گیرد. اصلاح سطح ایمپلنت‌های فلزی نظیر ایجاد پوشش‌های زیستی برای دستیابی به عملکرد زیستی آن‌ها ضروری است، زیرا عملکرد زیستی در حین فرایندهای تولید نظیر ذوب، ریخته‌گری، آهنگری و عملیات حرارتی نمی‌تواند اضافه شود.
برای دستیابی به این هدف، محققین در زمینه شیوه‌های اصلاح سطح کار می‌کنند و حتی برخی از این روش‌های اصلاح سطح، تجاری نیز شده است. اصلاح سطح، فرایندی است که ترکیب، ساختار و مورفولوژی سطح را تغییر می‌دهد، ولی خواص مکانیکی ماده بالک دست‌نخورده باقی می‌ماند. علاوه بر این، فلزات با قابلیت‌های زیستی اخیرا مورد نیاز است. برای مثال در دندان‌پزشکی، ایمپلنت‌های دندانی مستلزم سازگاری با بافت سخت برای یکپارچگی با استخوان و تشکیل استخوان و نیز سازگاری با بافت نرم برای چسبندگی بافت مخاطی لثه و خواص ضد باکتری برای ممانعت از تشکیل بایوفیلم خستند. این خواص زیستی شامل دو رفتار متضاد است: ممانعت و افزایش جذب پروتئین یا چسبندگی سلولی.»
نخستین چاپ کتاب «زیست‌مواد فلزی و پوشش‌های زیستی؛ خواص و کاربردهای پزشکی» در 226 صفحه با شمارگان یک‌هزار نسخه به بهای 30 هزار تومان از سوی انتشارات فروزش به بازار نشر عرضه شده است.»
نظر شما