شیلر کیخاونی، روان‌شناس و مدرس دانشگاه در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) درباره اهمیت مطالعه و کتاب خواندن بر مکانیسم مغز در کنترل استرس گفت: ابتدا خوب است به تفاوت میان افرادی که در طول روز مطالعه بیشتری دارند نسبت به افرادی که مطالعه ندارند یا میزان مطالعه آن‌ها کم است، اشاره‌ای کنیم؛ در قرن هفدهم دو نویسنده به نام‌های جوزف آدیسون و ریچارد استیل به صورت تجربی به این نتیجه رسیده‌ بودند که در مغز عضله‌ای وجود دارد که نیاز به نوعی ورزش برای تقویت دارد؛ در حال حاضر پژوهش‌ها این امر را ثابت کرده است که کارکرد ذهنی و بخش‌هایی از مغز افرادی که مطالعه هدفمند یا مداوم دارند در مقایسه با افرادی که پراکنده‌خوانی می‌کنند یا میزان مطالعه آن‌ها کم است بسیار متفاوت است. در این پژوهش مشخص شد افرادی که شش ماه به طور مداوم مطالعه می‌کنند یا به عبارتی افرادی که چند ساعت در طول روز کتاب می‌خوانند، ماده سفید مغزشان که در ناحیه زبانی قرار دارند، بیشتر  از افرادی است که کتاب نمی‌خوانند؛ در واقع این ماده با مطالعه زیاد در مغز تولید می‌شود و باعث بهتر شدن عملکرد این عضو بدن می‌شود.
 
وی با اشاره به اهمیت واژگان در بهبود عملکرد مغز گفت: افرادی که کتاب می‌‌خوانند چون با واژگان در ارتباط هستند و کلمات بیشتری را یاد می‌گیرند؛ توانایی کلامی آن‌ها ارتقای بیشتری می‌یابد. به عبارت دیگر افرادی که مطالعه می‌کنند هوش‌بهر کلامی بالاتری دارند نسبت به افرادی که مطالعه نمی‌کنند. گفتنی‌است این هوش‌بهر کلامی با سطح فرهنگ افراد در ارتباط است. در اصل مطالعه روشی برای افزایش تمرکز محسوب می‌شود؛ چراکه چشم و ذهن فرد برای دقایقی به یک موضوع متمرکز می‌شود. بنابراین افرادی که به طور مرتب مطالعه می‌کنند؛ تمرکز بالاتری نسبت به افرادی دارند که مطالعه آن‌ها کم است یا اصلا کتاب نمی‌خوانند.
 
کیخاونی گفت: همچنین تحقیقات ثابت کرده است، افرادی که مطالعه می‌کنند، معمولا میزان خلاقیت آن‌ها بالاتر از دیگر افراد است. آن‌ها ذهن بازتر و آزادتری دارند؛ چراکه درگیر ایده‌ها و افکار خارج از مغز خود هم می‌شوند و از هرکدام می‌توانند ایده بگیرند. در حقیقت افرادی که زیاد کتاب می‌خوانند، تصویرسازی بهتری از موضوعات دارند. برای مثال می‌توانند در مورد شخصیت داستان‌ها که توسط نویسندگان توصیف شده‌اند، به طور ناخودآگاه تصویرسازی کنند و ذهنی که قادر باشد چنین مهارتی را در یک سطح بالا بدست بیاورد، توانمند‌تر از ذهن دیگر افراد خواهند بود و به طور قطع شرایط آرام‌تری را تجربه می‌کنند. از دیگر فواید کتاب خواندن این است که باعث بهبود عملکرد حافظه می‌شود، چراکه وقتی مطالعه می‌کنید هیپوکاپ مغز تقویت می‌شود و همین امر باعث می‌شود عملکرد مغز در زمینه حافظه بالاتر رود.
   
این مدرس دانشگاه درباره دیگر فواید مطالعه در زمینه ویژگی‌‌های فردی گفت: در حقیقت افرادی که مطالعه بیشتری دارند معمولا اعتماد به نفس بالاتری هم دارند؛ چراکه آن‌ها به واسطه مطالعه به توانایی‌های اکتسابی و مهارت‌های فردی خود باور بیشتری پیدا می‌کنند. یکی دیگر از فواید مطالعه بهبود روابط اجتماعی به صورت غیرمستقیم است. افرادی که کتاب می‌خوانند چون خود را به جای قهرمان‌ها می‌گذارند می‌توانند دیدگاه دیگران را هم در نظر بگیرند؛ در نتیجه هم‌دلی اجتماعی آن‌ها بیشتر از دیگر افراد است.
 
وی در پاسخ به این پرسش که چقدر مطالعه می‌تواند در بهبود بیماری‌های روانی و شناختی موثر باشد، گفت: اصولا مطالعه روند بیماری را کندتر می‌کند. برای مثال روند زوال عقل و آلزایمر با مطالعه کندتر می‌شود. حتی ممکن است باعث پیشگیری بیماری‌هایی مانند زوال عقل شود. خواندن کتاب فارغ از هر موضوعی می‌تواند به عنوان یک هدف برای افراد بیمار در نظر گرفته شود. در واقع این روش یکی از بخش‌های درمانی روانشناسان و روانپزشکان برای بهبود بیماری است. افراد افسرده کسانی هستند که تمایلشان به انجام کارهای روزمره پایین است. بنابراین مطالعه به واسطه ویژگی انگیزه‌بخش بودنش می‌تواند تاثیر بسیاری بربهبود بیماری افسردگی داشته باشد.
 
این پژوهشگر در پاسخ به این پرسش که چقدر تجویز مطالعه و کتاب خواندن در مطب‌های روانشناسان و روانپزشکان صورت می‌گیرد، گفت: مطالعه دارای ویژگی‌هایی است که در درمان‌هایی که تجویز می‌شود آن‌ها را می‌توان گنجاند. روان‌پزشکان و روان‌شناسان در روند درمانی خود تنها به یک چیز تاکید می‌کنند و آن این است که فرد درنهایت باید بتواند روی یک موضوع ثابت تمرکز کند. انجام مراقبه در این زمینه بسیار تاثیرگذار است؛ همانگونه که می‌دانید انواع مراقبه وجود دارد و کتابخوانی هم می‌تواند یکی از آن باشد. در واقع مطالعه شرایطی را فراهم می‌کند که یک فرد پر استرس بتواند با بهره‌گیری از آن استرسش کم شود. طبق تحقیقات مشخص شده است وقتی که فرد در جریان مطالعه عمیق قرار می‌گیرد، جسم احساس راحتی بیشتری می‌کند. در حقیقت مطالعه باعث می‌شود شدت ضربان قلب پایین بیاید و تنش‌های عضلانی کاهش پیدا کند. گفتنیست، بدن فرد پر استرس در اثر فشار روانی بعد از مدتی شروع به واکنش‌های زیستی می‌کند. منشا به وجود آمدن استرس در بدن فرد به یک محرک خطرناک برمی‌گردد و بدن ما در پاسخ به آن شروع به نشان دادن واکنش زیستی مانند لرزش دست، تپش قلب یا سفتی عضلات می‌کند.
 
به گفته این کارشناس، مطالعه باعث آرام‌سازی فرد می‌شود. نکته دیگر این است که اغلب بیماران خوب است خودشان نسبت به بیماری آگاهی پیدا کنند و درباره بیماری خود کتاب بخوانند چراکه فایده آن در کاهش عود بیماری است. از طرفی افرادی که راجع به بیماری خود مطالعه می‌کنند میزان افزایش آثار بیماری آن‌ها کمتر از افرادی است که آگاهی کمتری در این زمینه دارند. در واقع وقتی ذهن درگیر واژگان شود از منبع استرس دور می‌شوند و توجه و تمرکز آن برمی‌گردد. توصیه می‌شود افراد برای کاهش استرس خود به گونه‌ای مطالعه کنند که به اوج لذت در مطالعه برسند و شمار زمان را از دست بدهند.
 
کیخاونی مطالعه را راه مطمئنی در پیشگیری از ابتلا به استرس در لایه‌های سطحی زندگی اجتماعی دانست و گفت: اگر استرس و اضطراب را در نوع بیماری یا اختلال روانی در نظر بگیریم، عوامل  متعددی باعث بروز این بیماری می‌شود. نمی‌توان به صورت قطعی مطالعه را در این زمینه توصیه کرد و نمی‌توان گفت صرفا مطالعه می‌تواند فرد را از ابتلا به بیماری استرس یا اضطراب در امان بدارند. چراکه این نوع بیماری سهم ژنتیکی و ریشه در باورهای اجتماعی  دارد. اما مسلما مطالعه می‌تواند میزان استرس را کاهش دهد و مانع از پیشرفت  ‎آن شود. در واقع  یکی از مهارت‌هایی که ما می‌توانیم آن‌را کسب کنیم تا از میزان استرس و اضطراب روزمره بکاهد مطالعه است. در واقع مطالعه می‌تواند در کاهش خطاهای ذهنی و کنترل هیجان به ما کمک کند.
 
وی درباره نوع محتوای انتخابی در مطالعه افزود: بر اساس پژوهش‌های انجام شده، افرادی که مطالعه عمیق دارند بعد از شش دقیقه میزان استرسشان بسیار کاهش پیدا می‌کند. پژوهشگران و کارشناسان نمی‌توانند ادعا کنند که محتوای خاصی باعث کاهش میزان استرس فرد می‌شود. در واقع هر نوع محتوایی که باب میل و سلیقه فرد باشد می ـواند موثر واقع شود حتی جنایی یا وحشت. در واقع بعد از مطالعه طبیعتا فرد احساس خوشایندی از مطالعه دارد و همین حس خوشایند باعث می‌شود مغز عملکرد بهتری را تجربه کند و این امر به ویژگی‌های شخصیتی افراد بستگی دارد فردی با خواندن شعر و فردی با ماجراجویی حالش خوب می‌شود. اگر می خواهید بدانید چه کتابی استرس شما را می‌کاهد، باید ببینید بعد از مطالعه بخشی از کتاب که چه نوع احساس هیجانی را تجربه می‌کنید؟ اگر حستان خوشایند است بنابراین کتابی که می‌خوانید برای شما مناسب است. بنابراین کتابتان را کنار نگذارید و به خواندن آن ادامه دهید. البته که رمان، شعر یا جملات انگیزشی میزان استرس را کاهش می‌دهد. اصولا مطالبی که ابتدا و میانه و پایان دارند بهتر می‌توانند  استرستان را کاهش دهد چراکه این نوع مطالب باعث انعطاف‌پذیری مغز می‌شود. حتمن این توالی باید  در نظر گرفته شود چراکه مغز را به تمرکز تشویق می‌کند و ورزش خوبی برای آن به حساب می‌آید. مورد دیگر اینکه هر زمانی و هر مکانی برای مطالعه می‌تواند موثر باشد. اما برخی مکان‌هایی هستند که  گویا مطالعه را موثرتر می‌کنند این مکان‌ها معمولا ساکت‌ترند و نورکافی هم دارد همچنین نظم کافی در فضا وجود دارد بنابراین فرد مطالعه پربارتری تجربه خواهد کرد.
 
این مدرس دانشگاه با اشاره به زمان مطالعه تاکید کرد: در دو زمان بیشتر توصیه می‌شود که مطالعه صورت گیرد. در شروع روز و دیگری در پایان روز پیش از خواب. شروع روز با مطالعه باعث نظم ذهن می‌شود. تلاش کنید در مطالعه پیش از خواب موضوعاتی را انتخاب کنید که محتوای آن آرامش بیشتری را القا کند. اصولا مطالعه پیش از خواب یکی از مواردی است که باعث رعایت بهداشت خواب خواهد شد.