به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، نشریه بخارا با همکاری دفتر پژوهش‌های فرهنگی، مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، نشر گل‌آذین و خانه اندیشمندان علوم انسانی شبی برای علی بلوکباشی برگزار می‌کند.

در این مراسم که یکشنبه 22 دی برگزار شد، نوش‌آفرین انصاری، کاظم موسوی بجنوردی، ناصر تکمیل‌همایون، ناصر فکوهی، نعمت‌الله فاضلی، پروین صدقیان و علی دهباشی سخنرانی کردند.

در ابتدای مراسم دهباشی گفت: بلوکباشی احاطه روی همه علوم دارد و پژوهش‌ها و کتاب‌های ارزشمند وی در کتابشناسی علمی ایشان آمده است. اگر بخواهید نام بلند بلوکباشی را در فرهنگ ایرانی پیدا کنید همان نام کتابی است که خود نوشته‌ است: «در فرهنگ خود زیستن و به فرهنگ‌های دیگر نگریستن»



سپس کاظم موسوی‌بجنوردی با اشاره به این‌که بلوکباشی 33 سال است که در مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی سمت مدیریت بخش مردم‌شناسی و فولکلور را بر عهده دارد، گفت: می‌توانیم بلوکباشی را پدر فولکلور ایران بنامیم. این مسئولیت‌های سنگین گویای این مساله است که چه نقش برجسته و سازنده‌ای دارد. از طریق فولکلور ما به عمق و تمدن یک فرهنگ پی می‌بریم چون تمام باورها و آداب و رسوم ملت در همین فولکلور متجلی شده است.

وی افزود: منابع تحقیقی در زمینه فولکلور با وجود بلوکباشی محقق شد. وی 95 مقاله در این 33 سال نوشته و 130 مقاله بزرگ را ویرایش کرده است. با کمک بلوکباشی دانشنامه فرهنگ مردم نوشته شد، پروژه‌ای که در 10 جلد تدوین شده و اکنون 6 جلد آن منتشر شده است. این دانشنامه فرهنگ مردم ایران شاید در دنیا بی‌نظیر باشد زیرا تمام مدخل‌های مربوط به دانشنامه را به صورت الفبایی آورده‌ایم حتی در روسیه، آمریکا و اروپا نیز چنین دانشنامه‌ای وجود ندارد که به صورت الفبایی مطلق تمام مدخل‌ها از حنابندان گرفته تا عروسی و سفره‌نذری و عزاداری که با هویت ملی ما مرتبط است آمده و جاذبه بسیار زیادی دارد.

رئیس مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی گفت: ما در این مرکز از فولکلور غافل نیستیم و این کوشش وی تحسین‌برانگیز است. فولکلور فرهنگ ملی ماست، بیان هویت ملی است زیرا ما با فرهنگ فکر می‌کنیم و زنده هستیم و می‌توانیم خود را بشناسانیم. فرهنگ ایرانی آن‌چنان پر برگ و بار است که جا دارد در این زمینه فعالیت بیشتری کنیم.



سپس نوش‌آفرین انصاری نیز به پیشینه آشنایی با بلوکباشی اشاره کرد و گفت: آذرماه 1342 برای نخستین‌بار با توران میرهادی دیدار کردم و افتخار آشنایی با وی نصیبم شد. آبان 1358 شورای کتاب کودک میزبانی جریانی بلندمدت به نام تدوین فرهنگنامه کودکان و نوجوانان به رهبری میرهادی را به عهده گرفت و نفش بلوکباشی در این فرهنگنامه ستودنی است. این فرصت سترگ در نظر میرهادی به کوهی بلند شباهت داشت و بر این باور بود که تنها عاشق و بلندهمت بر این کوه بالا خواهد رفت و یکی از این عاشقان بلندهمت بلوکباشی بود.

وی ادامه داد: عشق وی به تاریخ ایران ارزشمند است و مردم‌شناسی یکی از حوزه‌های مهم در این زمینه است. بحث ویراستاری موضوعی بلوکباشی نیز مساله مهمی است و سال‌ها ویرایش موضوعی را درباره «قاشق»، «آش» و... دنبال کرده است و شاید بشود یک روش برای مردم‌شناسی‌نگاری برای دانشنامه پایه‌گذاری کرد. این مساله تداوم فرهنگ و مردم‌شناسی جهان ایرانی را نشان می‌دهد. خانواده بلوکباشی با فرهنگ‌نامه درگیر بوده‌ان از همسر تا فرزندانش در این دانشنامه نقش دارند. امیدوارم سایه وی بر مردم شناسی ایران باشد و به ما نگوید خسته شدم.



تکمیل‌همایون سخنران بعدی شب علی بلوکباشی بود، وی در سخنانی گفت: با بلوکباشی در دوران تحصیل در اروپا آشنا شدم. زمانی که به ایران آمدیم بلوکباشی به سمت دایره‌المعارف بزرگ اسلامی رفت و من در دفتر پژوهش‌های فرهنگی مشغول به کار شدم. وی چند کتاب مانند خلیج‌فارس، شب یلدا و عید نوروز برای دفتر پژوهش‌های فرهنگی نوشته است و مقاله‌های گوناگونی نیز در دایره‌المعارف بزرگ اسلامی دارد.

وی ادامه داد: ظلم بزرگی که به بلوکباشی در این سال‌ها شد این بود که در دانشگاه‌های ایران تدریس نکرد و ما از این لحاظ ضرر کردیم اما اگر تدریس می‌کرد آیا فرصت می‌کرد که این همه کتاب بنویسد. بلوکباشی فضیلت و اخلاق را همراه با هم دارد و فضیلت با فضل نیز محترم است. عمر بلوکباشی پربرکت است و هدر نرفته است. برایش عمری طولانی آرزومندم و امیدوارم کارهای علمی را ادامه دهد.



سپس ناصر فکوهی سخنانش را با کشته شدن هموطنان در هواپیمایی اوکراین آغاز کرد و گفت: اکنون وضعیت خوبی در کشور نیست و ما دانشگاهیان پافشاری می‌کنیم که باید این مساله واکاوی شود زیرا دانشجویان عزیز ما جانشان را در این هواپیما از دست داده‌اند و در این هواپیما هزاران سال بر باد رفته است!

وی ادامه داد: 25 سال پیش که به ایران آمدم با بلوکباشی آشنا شدم، در جامعه‌ای که رو به زوال اخلاقی است باید قدر افرادی که اخلاق‌گرا هستند بیشتر بدانیم. بلوکباشی بین علم و اخلاق رابطه نزدیک برقرار کرده است و کسانی که تاریخ علم را بشناسند لزوما علم و اخلاق با هم انطباق نداشته است و اصل بر عدم انطباق است اما در بلوکباشی همواره علم با اخلاق همراه بوده است.

فکوهی گفت: امروزه دانشجویان به قدری از اخلاق دور شده‌اند که گویی در این کشور هیچ‌گاه اخلاق نبوده است. ما به نسل بعد از بلوکباشی تعلق داریم و بین یک نسل علمی بعد از خودش تنش‌هایی وجود دارد. در این رشته مردم‌شناسی بلوکباشی یکی از معدود کسانی است که امکان دارد یک گذار آرام از یک نسل به نسل بعدی منتقل شود. ما باید از مردم‌شناسی کلاسیک به سمت انسان‌شناسی به مفهوم مدرن کلمه گذار کنیم.

وی ادامه داد: مردم‌شناسی می‌تواند بگوید چرا همه زبان‌ها و فرهنگ‌ها ارزش دارند؟ چرا پر از معنا هستند؟ اکنون عطش قدرت و ثروت و یا بهتر بگویم جنون قدرت و ثروت در حال بر باد دادن فرهنگ چندهزار ساله است. بعد از جنگ جهانی آلمان با خاک یکسان شد اما فرهنگ آن پایدار ماند. نجات یک جامعه در قدرت و ثروت نیست بلکه در فرهنگ آن جامعه است. نقش بلوکباشی در زمینه فرهنگ بسیار کلیدی بوده است و در سال‌های آینده امیدواریم بلوکباشی بتواند نقش یک گذار را برای تمدن چندهزار ساله ایران داشته باشد.



نعمت‌الله فاضلی سخنران بعدی این مراسم بود، وی گفت: من هم‌نسل استاد نیستم و در مقام شاگرد کوچکی هستم که این توفیق را داشتم تا بیشتر از بلوکباشی بیاموزم. استاد یکی از سرمشق‌های فولکلوریک و مردم‌شناسی ایرانی است. وی نویسنده، محقق، مترجم، انسان وارسته و کم‌نظیر تاریخ معاصر ایران است. آن‌چه از بلوکباشی می‌توان گفت مساله فولکلوریک است کسی که برای فرهنگ مردم ایران تلاش بسیاری کرد و کتاب‌هایش این گواهی را می‌دهد که فولکلوریست تمام عیار بوده است.

وی افزود: بلوکباشی در سال 1335 در محضر صادق کیا کارش را آغاز کرده است. بلوکباشی فولکلوریست بوده و فرهنگ مردم ایران را به روش علی علمی پیش برد. او فولکلور را دوست دارد و به آن عشق می‌ورزد. نوشته‌های بلوکباشی اسناد فرهنگی ایران معاصر است و منبعی به‌شمار می‌آیند که باید آن‌ها را برای شناخت ایران ارجاع دهیم. نوشته‌های بلوکباشی صدا و جان فرهنگ ایران است مانند شعر حافظ که به جان می‌نشیند.

فاضلی ادامه داد: بلوکباشی فولکلوریک ایرانی است زیرا به ایران عشق می‌ورزد و این از کمیاب‌ترین مسایل در نسل دانشگاهی است. این تعداد هر روز کمتر می‌شود دانشجویانی که بتوانند جان و تاریخ ایرانی را در درون و زبان و مشی و منش خود ادغام کنند و خود سرمشق دیگران شوند. بلوکباشی ایران را می‌شناخت و می‌شناسد.

وی افزود: بلوکباشی در مسیر مردم‌شناسی ایران کار میدانی کرده است و عمرش را صرف این مساله کرده که تفاوت‌های فرهنگی و باورها را بشناسد و نشان دهد که میراث فرهنگی چندهزار ساله تبلور پیدا کرده و هنوز زنده است. او در مسیر کار خود بر این مساله تاکید می‌کند که ببینید، بشناسید و بفهمید. سفر کنید، مردمان را بشناسید، غذاها را بچشید و فرهنگ مردم را از نزدیک لمس کنید و ایران را دوست بدارید.

فاضلی گفت: بلوکباشی نماد فولکلوریست ایرانی است همان‌طور که دماوند نماد ایران است. نماد ایرانی نه به معنای ملی‌گرایی و حس ناسیونالیسی و دمیدن در سیاست و قدرت و خشونت بلکه به معنای فرهنگی کلمه. مردم‌شناسی افزون بر دانش به لمس کردن نیاز دارد. بلوکباشی فرهنگ و مردم ایران را دیده و آن را از نزدیک لمس کرده است. فولکلوریست با فرهنگ مردم در جهان ارتباط پیدا می‌کند، تاریخ را درک می‌کند، زبان‌شناسی، گویش‌ها و انسان‌شناسی را می‌شناسد و به دانش‌های گوناگون که لازمه شناخت این سرزمین است خود را مسلح می‌کند.



سپس پروین صدقیان که ناشر اغلب کتاب‌های بلوکباشی است در سخنانش گفت: کتاب‌های چهارشنبه سوری، در فرهنگ خود زیستن، تاریخ انسان‌شناسی و... را از این مردم‌شناس به چاپ رسانده‌ایم. همچنین نشر گل‌آذین کتاب‌های بسیاری را در حوزه زنان منتشر کرده است.

در پایان نیز بلوکباشی به تاریخچه فعالیتش در حوزه مردم‌شناسی در ایران اشاره کرد و گفت: همواره به سرزمین و فرهنگ ایران عشق داشتم. من هر چیزی که در این دنیا دارم عشق به فرهنگ مردم و فولکلور ایران بوده است و از همه همکاران و دانشجویانی که در این شب به دیدار من آمدند سپاسگزاری می‌کنم.

در پایان نشست نیز مستندی از فعالیت‌های علی بلوکباشی پخش شد و وی شمع کیک 84 سالگی‌اش را فوت کرد.