ویژگی نخست این مجموعه آثار حاصل از سخنرانی‌های تجلیل و تحلیل گونه بازرگان از دستاوردهای انقلاب اسلامی ایران است که در جشن سالگرد پیروزی انقلاب در بیست و دوم بهمن هر سال بیان داشته‌اند، و سپس آن را تفصیل داده و تدوین کرده‌اند. دومین ویژگی این مجموعه دربرداشتن سه نطق قبل از دستور زنده‌یاد بازرگان در مجلس شورای اسلامی است. این نطق‌ها در اصل فاقد عنوان بوده‌اند.
سلام بر سومین سال انقلاب، استقلال، آزادی، حکومت اسلامی، آنچه خواهید شنید، درد دلی است از قلب‌های سوخته، شورای انقلاب و دولت موقت، مصاحبه در رابطه با هیات اعزامی امام خمینی به تاسیسات نفت جنوب، ارزیابی دستاوردهای چهار ساله انقلاب اسلامی ایران،بیانات قبل از دستور، درباره آزادی انتخابات مجلس شورای اسلامی، تداوم و تحول انقلاب، خداحافظی، وصیت و تودیع با مجلس و نمایندگان و موکلین، تحول انقلاب و آینده آن، تجلیل و تحلیل انقلاب اسلامی ایران، چرا آزادی موهبت الهی است، سرگذشت و سرنوشت ایدئولوژی انقلاب اسلامی ایران، انقلاب و ابتلاء و تجربه 10 ساله انقلاب اسلامی ایران فصل‌های کتاب را دربرمی‌گیرد.
انقلاب با همه مصائب و مشکلاتی که داشته و دارد، انقلابی اصیل و به‌راستی مردمی بوده که از بطن ملت جوشیده در طول سالیان متمادی در تمام سطوح و قشرهای جامعه ریشه دوانیده و عاقبت با قیام همگانی و عمومی همه ملت به بار نشست و تحول عظیم تاریخی که به اذعان بسیاری یکی از بزرگ‌ترین پدیده‌های قرن حاضر است برای ایران و اسلام و جهان به وجود آورد.
انقلاب اسلامی ایران به مفهوم واقعی کلمه انقلاب بود. چرا که بسیاری از نهادها و معیارهای گذشته را در هم کوبید. نهادها و سیستم ارزشی نوینی را با خود به ارمغان آورد و مانند همه انقلاب‌های دنیا با مسائل و مشکلاتی که نتیجه طبیعی چنین تحول تاریخی عظیمی است، مواجه شد و نظیر آنان از شعارها و اهداف اولیه خود انحراف پیدا کرد و از این رو سبب دلسردی قشرهایی از ملت شد اما این مسائل و مصائب نباید سبب شود ملت شریف ایران خود را به کلی از جریانات کنار کشیده و نسبت به احقاق حقوق حقه خود و نیز تعدیل و تصحیح انحراف، بی‌تفاوت شود. چرا که دگردیسی از جامعه و فرهنگی استبدادی به جامعه و فرهنگی دمکراتیک اسلامی یک فرآیند بطئی، طولانی و دردناک است که جز با صبر و تلاش و توکل و با همیاری و همکاری یعنی مشارکت همگانی عملی نخواهد شد.
در بخش گذشته دور و تکوین ایدئولوژی انقلاب اسلامی ایران آمده است: «ملت ایران در طی سال‌ها تجربه و تلاطم و فداکاری‌های طولانی، بعد از جنبش مظروطیت، مهارجت، جنگ اول تجددخواهی و کودتای رضاشاهی، مبارزات ضدانگلیسی، کمونیستی یا مذهبی، ملی کردن نفت، نهضت مقاومت، جبهه ملی، نهضت آزادی، و غالب احزاب ملی و اسلامی، پیدایش گروه‌های زیرزمینی و مسلح و... سرانجام به این اعتقاد رسیده بود که تا حاکمیت استبداد و نظام شاهنشاهی برچیده نشود سایر اقدامات تقریبا بی‌نتیجه بوده استعمار و استیلای خارجی و استحمار سر جای خود خواهد ماند و یا برگشت خواهد کرد.
به طوری که در دفاعیات نهضت آزادی در دادگاه نظامی سال 1342 و نشریات بعدی آمده است، چیزی که مانع حصول همه آرزوها و خواسته‌ها است و سعادت دنیا و آخرت یا ترقی و انسانیت ما در گرو محو آن است، استبداد است و باید این قبا از قامت 2500 ساله تاریخمان کنده شود. به علاوه، این کار را باید ملت ایران انجام داده بر مبنای بینش و معتقدات و نیازهای خودمان صورت گیرد؛ نه آن که سیاست‌های خارجی لباس عاریتی به تن ما بپوشاند یا برایمان بدوزند.»
در بخش انقلاب و ابتلاء نیز می‌خوانیم: «نهضت آزادی ایران همه ساله به مناسبت 22 بهمن جشن و مراسمی برپا می‌کرده و براندازی نظام استبدادی شاهنشاهی و پیروزی ملت ایران در انقلاب اسلامی سال 1357 را به هموطنان عزیز و به خود تبریک می‌گفته، به آن افتخار می‌کرده و برای پاسداری آرمان‌های عالی آن قیام می‌نموده است. با شعله‌ور شدن جنگ خانمانسوز ایران و عراق و خون و خرابی‌های بی‌حد و حساب آن، چون تداوم جنگ را ناشی از انحراف دستگاه حاکم از اسلام و از خواسته‌های اصیل انقلاب می‌دانستیم و پیمان‌شکنی با ملت ایران می‌دیدیم، هر سال با تجدید عهد پیروزی انقلاب و تجدید دیدار دوستان، علی‌رغم موانع و مزاحمت‌های فراوان، مصمم‌تر به برگزاری جشن می‌شدیم. می‌خواستیم با یادآوری خودجوشی انقلاب و ملی بودن آن، به دفاع از اهداف و دستاوردهای آن بپردازیم. برنامه این جشن‌ها و بحث‌ها بررسی حق‌طلبانه جریان‌ها و چاره‌جویی رویدادها در طریق نجات و آینده‌سازی ایران به خواست خدا و آیین اسلام بود.»
در بخش آزادی و حاکمیت ملی نیز آمده است: «شعار آزادی از اساسی‌ترین و اصلی‌ترین و در عین حال جزو اولین شعارهای انقلاب بوده است. قانون اساسی جمهوری اسلامی نیز علاوه بر آن‌که صراحتا لزوم آن را مورد تاکید قرار می‌دهد از حاکمیت ملی نیز به عنوان اساس جمهوری اسلامی یاد می‌کند. با این وجود تاریخ انقلاب فی‌الواقع تاریخ تحدید آزادی‌های سیاسی و فردی و تضعیف و افول حاکمیت ملی بوده است.
از همان دوران انقلاب و حتی بیش از آن دو نوع طرز تفکر رواج داشت. یکی طرفدار اعطای آزادی به مردم بود. این طرز تفکر، مردم و بالاخص مردم انقلاب کرده ایران را صاحب رای و عقیده می‌دانست که خود فکر می‌کنند و می‌اندیشند و قادرند مصلحت خود را تشخیص داده و در مورد سرنوشت خود تصمیم بگیرند و معتقد بود مردم فطرتی پاک و حق‌جو و حق‌طلب دارند. چنانچه محیط مساعد و مناسب باشد و انقلاب چنین محیطی را فراهم کرده است، این فطرت پاک رشد کرده و به‌بار می‌نشیند. در جریان این امر اگر چه ممکن است اشتباهاتی پدیدآید و گه‌گاه مردم راه خطا روند ولی بالمال اشتباهات خود را اصلاح کرده صراط مستقیم را در پیش می‌گیرند.
در نقطه مقابل، طرز تفکر دیگری هم در میان روحانیون و هم در میان چپی‌ها و مارکسیست‌ها وجود داشت که براساس آن مردم را با صغار و مهجورین مقایسه می‌نمود که قادر به تشخیص صلاح خویش نیستند و چنانچه ولی و راهنما نداشته باشند به حضیض ذلت و بدبختی سقوط می‌کنند و لذا سیستم «دیکتاتوری صلحا» و یا «دیکتاتوری پرولتاریا» را برای «انقلاب» تجویز می‌کردند.»
مجموعه آثار انقلاب اسلامی ایران (24) در 528 صفحه، شمارگان 500 نسخه و قیمت 65 هزار تومان از سوی بنیاد فرهنگی مهندس مهدی بازرگان و شرکت سهامی انتشار منتشر شده است.
نظر شما