به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) علم ارتباطات به عنوان یک حوزه نو و میان‌رشته‌ای با دیگر حوزه‌های علوم انسانی از جمله فلسفه همپوشانی‌هایی دارد. کتاب حاضر مجموعه‌ای جذاب از این نظریه‌هاست.

علوم ارتباطات یکی از حوزه‌های وسیع و بسیار فراگیر علوم اجتماعی است. در حقیقت، در عصر اطلاعات و ارتباطات واسطه‌ای انسان، به ویژه از طریق رایانه، ارتباطات بین‌الملل بیش از گذشته توسعه یافته است. یکی از اقدامات مهم در این حوزه علمی، تولید ادبیات مربوط به آن به خصوص دانشنامه جامعی است که ولفگانگ دونزباخ با کمک چند هزار از اندیشمندان به جامعه علمی جهانی معرفی کرده‌اند.

دانشنامه بین‌المللی ارتباطات دارای 1339 مدخل در شش هزار صفحه است که چهار هزار نفر از استادان و پژوهشگران ارتباطات از هفتاد کشور در دوازده مجلد آن را به نگارش درآورده‌اند و فقط یک جلد آن دارای نمایه کامل مدخل‌های یازده جلد بقیه است. مدخل‌های مزبور شامل همه موضوع‌ها و مفاهیم ارتباطی به ویژه در پیوند آن‌ها با سایر حوزه‌های دانش نظیر زبان‌شناسی، نشانه‌شناسی، روان‌شناسی اجتماعی، اقتصاد سیاسی، جامعه‌شناسی، مردم‌شناسی و غیره است.

این مدخل‌ها در بیشتر موارد چندان خلاصه نیستند و موضوع یا مفاهیم مرتبط را به تفصیل پوشش داده‌اند. این شیوه برای محققان و پژوهشگرانی که به دنبال سرنخ‌های مناسب در مورد مطلبی خاص‌اند مفید است. با توجه به کمبود کتاب‌های درسی و پژوهشی مناسب در حوزه ارتباطات در ایران، مدخل‌ها داده شده. همچنین به دلیل درج منابع داخل متن و منابع پیشنهادی گسترده‌تر برای مطالعات فراتر، در موضوع مورد بحث، این دانشنامه حاضر تلاش می‌کند شبکه مفهومی حوزه ارتباطات را نیز بدین ترتیب به نمایش بگذارد.

دانشنامه بر اساس حروف الفبای انگلیسی تدوین شده است، اما همه واژه‌های کلیدی در ابتدای دانشنامه یک بار به صورت موضوعی نیز دسته‌بندی شده است تا نمایی از آنچه در کلیه مجلدات دانشنامه به خواننده عرضه می‌شود به دست دهد.

تعریف‌هایی بر فرهنگ حاکم است
فصلی از این کتاب به «فرهنگ: تعریف‌ها و مفهوم‌ها» می‌پردازد. این مقاله به قلم پل کوبلی نگارش شده، آمده است:«فرهنگ دست کم از سده نوزدهم یکی از دشوارترین و چندمعناترین مفاهیم برای تعریف بوده است. در حالی که امروز پذیرفته شده که ریشه‌های فرهنگ را باید در فعل لاتین یافت که یکی از معانی آن «کاشتن» است، اما این معنا مدت‌هاست که در زبان معمول فراموش شده است. حضور فرهنگ، که شبکه‌ای معنایی است که در زندگی اجتماعی شناور است، معمولا احساس نمی‌شود و نیازمند مطالعه عمیق یا چیزی است که انسان‌شناسی به نام کلیفورد گیرتز (با وام گرفتن از فیلسوفی به نام گیلبرت رایل) آن را توصیف ضخیم خواند.

فرهنگ به مثابه کردار اجتماعی
پژوهش امروزین درباره فرهنگ، ارتباطات و جامعه اگرچه متنوع است، عموما به به فرهنگ به منزله یک عامل منسجم تشکیل‌دهنده کردار اجتماعی می‌پردازد. ایده فرهنگ به مثابه کل شیوه زندگی را، که ابتدا با اثر ریموند ویلیامز شناخته شد، دیگر جامعه‌شناسان، انسان‌شناسان و پژوهشگران ارتباطات به منزله چارچوبی برای مطالعه سرگشتگی چندسانی ارتباطات به منزله چارچوبی برای مطالعه سرگشتگی چندسانی ارتباطات در مدرنیته اقتباس کردند. ویلیامز فرهنگ را ابژه‌ای تصور کرد که باید با جامعه‌شناسی مطالعه شود.

تاویل‌شناسی و هنر تفسیر متن
«تاویل‌شناسی» از نام یک الهه پیام‌رسان یونانی به نام هرمس گرفته شده است که خدای مسافران، گدایان، دروغگویان و دزدان بود. هرمس که حامل پیام‌ها میان خدیان و انسان‌های فانی بود با زبان روزمره هردوی آن‌ها را به خوبی می‌دانست. وظیفه او این بود که میان دو جهان بیگانه از هم پلی تفسیری بزند و از آن مراقبت کند. از آنجا که بسیار زیرک و هوشمند بود و می‌توانست پیام‌ها را به شیوه اسرارآمیزی درآورد و تحویل دهد.  تاویل‌شناسی از لحاظ سنتی به منزله تفسیر انجیل شناخته می‌شد. البته هر وقت قرار باشد که یک متن دینی به روز شود و بر یک موقعیت عینی اعمال شود، این شیوه هنری است که به درد می‌خورد. هر سنتی از قضاوت عملی که بنیان آن در نوشته‌های کلاسیک باشد، چه در حقوق چه در دین و در چه علم، نیازمند تفسیر است. مسئله تاویل‌شناسی ساده است: چگونه‌های نوشته‌های کهن و ناروشن را روشن را روشن و قابل فهم کنیم؟ این مسئله رودرروی هر مفسری که از لحاظ تاریخی یا فرهنگی از دایره متن اصلی خارج باشد قرار می‌گیرد. چون بسیاری از فرهنگ‌های دنیا متون رسمی دارند سنت‌های بسیار متنوعی از تاویل‌شناسی وجود دارد.

اگرچه خوانشی از یک متن کهن در موقعیت جدید را می‌توان کنشی تاویل‌شناسانه دانست، اما احتمالا مورد مطالعه در این پاردایم تفسیری قانونی است که در آن یک مورد خاص باید با توجه به یک مجموعه متون مورد قضاوت قرار گیرد. نیاز به بررسی منبع مشکلات مختلفی ایجاد می‌کند. پیش از اینکه بدانیم چگونه خوانش کنیم باید تعیین کنیم چه منابعی به درد کار ما می‌خورند، چگونه تضادهایی میان آن‌ها را حل و فصل کنیم و چه بخش‌هایی از آن‌ها کهنه شده یا هنوز قدرتمند است.

کتاب «فلسفه ارتباطات» تالیف ولفگانگ دونزباخ ترجمه احسان شاه‌قاسمی به سر ویراستاری حسن بشیر به بهای 55 هزارتومان از سوی نشر علمی و فرهنگی منتشر شده است.