به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، با نگاهی گذرا به آمار و اطلاعات داده‌های بانک اطلاعات موسسه خانه کتاب در یکسال گذشته می‌توان شاهد افزایش عناوین کتاب‌هايی بود که به تاريخ ایران باستان و به ویژه روزگار هخامنشیان و زندگی و سرگذشت کوروش بزرگ، پرداخته‌اند. البته این موضوع را شاید بتوان با گسترش موج‌های ناسیونالیستی طی سال‌های اخیر توجيه کرد. گویی گرایش به این نوع کتاب‌ها هم بیشتر شده و به دنبال آن انتشار کتاب‌هایی که به بزرگ‌نمایی پادشاهی و یا کوچک‌نمایی سلسله‌ای پرداخته‌ باشند هم زیادتر شده است.

از سوی دیگر اگر برخی از پژوهش‌های تاریخ ایران باستان را که دانشوران غربی در این باره نوشته‌اند به زبان فارسی ترجمه کنیم و با کتاب‌های تاریخی بسنجیم که گروهی از نویسندگان ایرانی به ناشران می‌سپارند و به دست خوانندگان خود می‌رسانند، آنگاه تفاوت آن دسته پژوهش‌های علمی را با نوشته‌های شتابزده شماری از تاریخ‌نویسان ایرانی درخواهیم یافت. متاسفانه در زمینه تاریخ ایران باستان کتاب‌هایی به چاپ می‌رسد که ارزش پژوهشی ندارد و تنها برای سرگرمی خوانندگان نوشته شده‌ و کتابسازی بهترین نامی است که می‌توان بر این دست کتاب‌ها گذاشت.   

در این گزارش به کتاب‌هایی پرداخته شده که در بازه یکسال گذشته در زمینه تاریخ ایران باستان منتشر شده و می‌تواند بسته پیشنهادی برای مطالعه کتاب‌ها در تعطیلات نوروز را فراهم کند. 



«تاریخ کامل ایران: از ایران باستان تا انقراض ساسانیان»، نويسنده: حسن پیرنیا و عباس اقبال‌آشتیانی گردآونده: سیدمحمد بصام ناشر: اعتلای وطن
تاریخ کامل ایران، چکیده‌ای است ارزشمند از تاریخ سرزمین باستانی ایران که مشتمل بر دو بخش قبل از اسلام (با قلم حسن پیرنیا) و بعد از اسلام (عباس اقبال آشتیانی) است. این اثر ارزشمند از ایران باستان تا آخر عهد قاجار به بازگویی تاریخ ایران پرداخته و برای آن‌ها که دلبسته تاریخ ایران هستند عاری از غلو و زیاده‌گویی دیدگاه‌هایی را بدون بزرگ‌نمایی و قابل‌ اطمینان بیان کرده است.

از اعتبار این کتاب همان بس که اکتفا کنیم به حسن‌شهرت نویسندگان آن. بخش اول این کتاب (تاریخ قبل از اسلام) را میرزا حسن‏خان پیرنیا (مشیرالدوله)، از مردان خوش‌نام مشروطه نگاشته که هم‏زمان با پادشاهى رضا شاه پهلوى مانند بسیارى دیگر از رجال شایسته‌ی ملى، از سیاست کناره گرفت و خانه‌نشین شد. این گوشه‌نشینى و ثبات پدیدآمده در کشور، موجب شد که او تاریخ ایران باستان را بنویسد؛ و عباس اقبال آشتیانی نویسنده‌ بخش دوم (تاریخ قبل از اسلام) از شاگردان استاد فروغی بوده که نامش همیشه در کنار ایشان به عنوان اولین ادیبان تاریخ ادبیات این سرزمین درخشیده است.



«حماسه و تاریخ در ایران باستان» نوشته: محمدرحیم شایگان، مترجم: خشایار بهاری، ناشر: فرزان‌روز
نویسنده‌‌ این کتاب با ورود از مجرای منطق، راه خود را از همکاران متمایز کرده است. وی علاوه بر بررسی روایات یونانی و متن کتیبه‌ بیستون که شخصا آن را ترجمه کرده است، برای هر چه روشن شدن موضوع، تحقیقات منحصر به فردی را در مورد مفهوم و حقیقت شاه جایگزین در میانرودان و ایران، غصب تخت شاهی در ادبیات نوشتاری ایران، و مضمون دو برادر و دو همدست در سنت کتیبه‌نگاری ایران ارائه داده است.

موضوع بردیه و گئوماته غاصب، از غامض‌ترین مضامین تاریخ ایران باستان شمرده می‌شود. نزدیک‌ترین متن به واقعه، روایت هرودت است که حدود یکصد سال بعد به گوش مورخ رسیده، و متن بعدی از پومپئوس-تروگوس است. هر دو روایت از دو نفر دسیسه‌گر و شاه جایگزین حکایت می‌کنند. در حالی که روایت داریوش در کتیبه بیستون، فقط یک نفر ، یعنی همان گئوماته‌ی غاصب، خود را به عنوان شاه جا زده است.



«کاربست نظریه‌ها،‌ مدل‌ها و مفاهیم در تاریخ باستان» نويسنده: نویل مورلی، مترجم: فرهاد نام‌برادرشاد، ويراستار: فتانه ترکاشوند، ويراستار: الناز آبش‌لو، ناشر: مورخان
کتاب «کاربست نظریه‌ها، مدل‌ها و مفاهیم» یکی از آثار پروفسور «نویل مورلی»، استاد دانشگاه «اکستر» انگلستان است. حوزه مطالعاتی مورلی، تاریخ اقتصادی و اجتماعی است. کتاب نویل مورلی راهنمایی کاربردی و انتقادی برای محققان است تا از طریق آن چگونگی کاربرد نظریه ها، طرح ها و مفاهیم را در تاریخ باستان دریابند. همچنین خوانندگان با کمک این کتاب می توانند برای تفسیر شواهد تاریخی خود و ارزیابی کار دیگران، از نظریه استفاده کنند. این کتاب ایده ها و نظریه هایی کلیدی را بررسی می کند که طیف وسیعی از موضوعات تاریخ باستان مانند جامعه، اقتصاد، محیط زیست، جنسیت، تمایلات جنسی، اسطوره و عقلانیت را در بر می گیرد.

کتاب کاربست نظریه ها، مدل ها و مفاهیم (Theories, Models and Concepts in Ancient History) در قالب ۲۱۶ صفحه در تابستان سال ۹۸ شمسی با ترجمه فرهاد نام برادرشاد توسط انتشارات مورخان به چاپ رسیده است. کتاب حاضر شامل «سخن مترجم»، «تقدیر و تشکر نویسنده و مبحث سخن از نظریه»، و شش فصل («رویکردها»، «باستان و مدرن»، «محدودیت های ممکن»، «طبقه و وضعیت»، «احساس هویت»، «اسطوره و عقل») مطالب کتاب به همراه کتاب شناسی و نمایه تشکیل شده است.



«آثار تاریخی و فرهنگی شهرستان همدان براساس منابع مکتوب تاریخی و شواهد باستان‌شناسی»، نويسنده: مصطفی رضایی ناشر: سپهر دانش
کتاب حاضر، با نگاهي تازه و متفاوت در قالب دو فصل به بررسي آثار تاريخي و فرهنگي شهرستان همدان براساس منابع مکتوب تاريخي و شواهد باستان‌شناسي پرداخته است. در اين کتاب کوشش شده است تا کليات جغرافياي شهري، طبيعي، اقتصادي، انساني و ابنيه تاريخي و فرهنگي برجاي‌مانده در همدان با استفاده از اسناد ارائه شود.



«از تاریانا تا اهواز: بررسی تحولات تاریخی اهواز از باستان تا کنون» نويسنده: فریده جاری، ناشر: پژوهندگان راه دانش
اهواز يكي از شهرهاي قديمي و پر اهميت ايران است كه از دوران باستان داراي اهميت و شهرت فراوان بوده و قدمت آن به ايلاميان و شايد پيشتر مي‌رسد. اهواز به خاطر همجواري با تمدن‌هاي بزرگ ميان بين‌النهرين و موقعيت خاص جغرافيايي از دوران بسيار كهن مورد توجه فرمانروايان و حكومتگران بوده است. در اين كتاب به بررسي تحولات تاريخي اهواز از باستان تاكنون، پرداخته شده است.



«تاریخ ایران از عهد باستان تا دوره‌ معاصر» نويسنده: شاهو احمدیان، ناشر: کتابچه
تاريخ ايران، چكيده‌اي از تاريخ ايران از عهد باستان تا دوره معاصر است. كتاب با بررسي ايران پيش از تاريخ و معرفي دوران پارينه سنگي شروع مي‌شود و با پرداختن به شاهنشاهي هخامنشي و امپراتوري سلوكي ادامه مي‌يابد. بررسي شاهنشاهي ساساني پايان‌بخش مطالب اين قسمت است. تاريخ ايران پس از اسلام عنوان بخش بعدي كتاب است كه در آن ظهور اسلام و تشكيل دولت اسلامي در عربستان، حضور امويان، عباسيان، طاهريان و صفويان تا دوران پهلوي مورد كاوش قرار مي‌گيرد.



«تاریخ تمدن: مشرق زمین یونان باستان»، نويسنده: ویلیام‌جیمز دورانت، مترجمان: سهیل دیب و فرشته مولایی، ويراستار: کاظم عابدینی، ناشر: آفرینه
کتاب حاضر، يکي از مجموعه کتابي است که وليام جميز دورانت مشهور به ويل دورانت به‌ همراه همسرش آريل دورانت درباره تاريخ زندگي انسان از دوران پيش‌ازتاريخ تا پايان سده هجدهم نوشته‌اند. اين مجموعه تاريخي شامل مشرق زمين: گاهواره تمدن؛ يونان باستان؛ قيصر و مسيح؛ عصر ايمان؛ رنسانس؛ اصلاح ديني؛ آغاز عصر خرد؛ عصر لوئي چهاردهم؛ عصر ولتر؛ روسو و انقلاب؛ و عصر ناپلئون است.



«تاریخ سیاسی - اجتماعی ایل ساکی» (پژوهشی پیرامون بازماندگان قوم سکاها در ایران) از باستان تا اواخر دوره زندیه، نويسنده: داود ساکی‌حسین‌خانی، ويراستار: آفرین پنهانی ناشر: شاپورخواست
کتاب حاضر پژوهشی درباره تنها بازماندگان با نام و نشان سکایی ایران یعنی ایل ساکی در لرستان است، که در آن افزون بر مشخص کردن رابطه این ایل با آن قوم باستانی، به بررسی رویدادها و رخدادهای مربوط به امرا و مردمان ساکی در تاریخ پر از فراز‌و‌نشیب ایران و لرستان در هشت قرن گذشته اشاره شده است.




«شهروندان و اربابان»: (تاریخ اجتماعی اندیشه‌ سیاسی غرب از دوران باستان تا قرون وسطای متاخر)، نويسنده: الن میک‌سینزوود، مترجم: یوسف صفاری، ناشر: لاهیتا
در اين کتاب نشان می‌دهد که مشخصه‌ دولت غربی، از دوره‌ باستان تاکنون، نابرابري نظام‌مند و سلطه‌ اقليتي کوچک بر اکثريت بوده است. واقعيتي که در آثار مرجع بازتاب يافته است، صداي شنيده‌ شده از اين آثار، صداي طبقات حاکم ملاکان و کساني است که به دفاع از آنان برخاسته‌اند. گرچه صداي مخالفت از پايين نيز گاه به گوش مي‌رسد، اما دهقاناني که در بخش اعظم اين تاريخ اکثريت جمعيت را تشکيل مي‌دادند، نمايندگي نمي‌شوند.



«ده مرد رشید: فصلی زرین از تاریخ ایران باستان»، نويسنده: شاپور آرین‌نژاد، ناشر: دبیر
مجموعه 10جلدی، «10 مرد رشید»، رمانی درباره «تاریخ ایران باستان» است. جلد چهارم از این مجموعه به حوادث سلطنت «اردشیر دوم» و انتقام «تیرداد» اختصاص دارد. در بخشی از این رمان می‌خوانیم: «پاسارگارد را سرمای شدیدی فراگرفته به‌ حدی که سوز آن تا مغز استخوان اثر می‌کند. هوا کاملا ابري است ولی از باران خبری نیست. شدت سرما مردم را به خانه‌ها و اماکن عمومی کشانیده، تک‌وتوک افراد در خیابان‌ها دیده می‌شوند. بادی هولناک توأم با سوز سرما، چون ضربات تازیانه بر سر و صورت عابرین فرود می‌آید...»