این کتاب عمدتا بر متونی مبتنی است که در قرن‌های شانزدهم، هفدهم و هجدهم منتشر شده‌اند و سعی دارد با بحث درباره معرفت شفاهی از مکتوب‌محوری پرهیز کند. اگر چه نویسنده کتاب مورخ فرهنگی و اجتماعی است، این کتاب بسیاری از رویکردهای یادشده را به کار می‌گیرد تا سعی کند تخصصی شدن و در نتیجه، تجزیه‌شدنی را که خصلت جهان کنونی معرفت ماست، تصحیح کند.
این کتاب در اصل مجموعه‌ای از سخنرانی‌هاست و هدف از آن اکتشافی ابتدایی در یک قلمرو گسترده فکری است؛ یک جستار و نه یک دایره‌المعارف. سرآغاز جامعه‌شناسی معرفت به عنوان فعالیتی سازمان‌یافته به اوایل قرن بیستم بازمی‌گردد. به بیان دقیق‌تر، دست‌کم سه فعالیت مشابه در سه کشور مختلف آغاز شد: فرانسه، آلمان و ایالات متحده. این پرسش که چرا باید توجه خاصی به رابطه میان معرفت و جامعه در این سه کشور پدید آید، خود پرسش جالب توجهی در جامعه‌شناسیِ جامعه‌شناسی است.
این پرسش که معرفت چیست، تقریباً به اندازه پرسشی مشهورتر، یعنی این پرسش که حقیقت چیست، دشوار است. در این کتاب،درباره اموری بحث خواهد شد که مردم دوره مدرن آغازین ـ نه نویسندگان معاصر و خوانندگان آنها ـ معرفت تلقی می‌کردند. یکی از اهداف این کتاب را می‌توان در واژه‌ای واحد بیان کرد: «آشنایی‌زدایی». نویسنده امیدوار است که خواننده به چیزی دست یابد که فاصله گرفتن نامیده می‌شود، چیزی که باعث می‌شود آنچه آشناست، غریبه و آنچه طبیعی است، دل‌بخواهی به نظر برسد.
هدف این است که نسبت به «نظام معرفتی»ای که در آن زندگی می‌کنیم، آگاه‌تر شویم. هنگامی که فردی درون یک نظام زندگی می‌کند، معمولاً این نظام همچون نوعی «فهم عرفی» به نظر می‌رسد. تنها با مقایسه است که می‌توان دریافت این مورد خاص تنها یکی از نظام‌ها در میان مجموعه‌ای از نظام‌ها است.
مقصود از معرفت در اینجا علم در معنای فنی آن نیست و حتی آنچه امروزه صادق دانسته می‌شود نیز نیست. بنابراین در فصول مختلف کتاب به معرفت دولت‌های اروپایی درباره کشورهای دیگر و مردم‌شان، به معرفتی که از اشکال مختلف جاسوسی حاصل می‌شد و به معرفت درباره امور جادویی اشاره می‌شود. موضوع کتاب هر آن چیزی است که مردم در اروپای مدرن آغازین، معرفت به شمار می‌آوردند.
هر کسی که استدلال می‌کند معرفت به گونه‌ای اجتماعی موقعیت‌مند است، به‌یقین موظف است موقعیت خود را مشخص کند. برخی سوگیری‌های نویسنده که نتیجه طبقه، جنسیت، ملیت و نسل هستند، بی‌تردید به‌زودی آشکار خواهند شد. عنوان این کتاب در تجلیل مانهایم انتخاب شده است؛ زیرا آثار او علاقه چهل‌ساله نویسنده به این حوزه را برانگیخته است.
نکته‌ای که درباره این کتاب گفتنی است، آن است که عمدتاً بر متونی مبتنی است که در قرن‌های شانزدهم تا هجدهم منتشر شده‌اند و سعی دارد با بحث درباره معرفت شفاهی از مکتوب‌محوری پرهیز کند. همچنین کتاب سعی دارد با بررسی تصاویر و از جمله نقشه‌ها به عنوان راه‌هایی برای انتقال معرفت و با ارائه مثال‌هایی تصویری از واژه‌محوری پرهیز کند.
این کتاب سعی دارد تاریخی اجتماعی ارائه کند که ملهم از نظریه است؛ یعنی نظریه‌های طبقاتی امیل دورکیم و ماکس وبر و همچنین صورت‌بندی‌های متأخرتر فوکو و بوردیو. فصل‌های دوم و سوم نوعی جامعه‌شناسی معرفت پس‌نگرانه ارائه می‌کنند. فصل چهارم به جغرافیای معرفت می‌پردازد و فصل پنجم نوعی انسان‌شناسی است. فصل‌های ششم و هفتم به ترتیب به سیاست معرفت و اقتصاد معرفت اختصاص دارند. فصل هشتم بیشتر بر کتاب‌ها متمرکز می‌شود و فصل پایانی برخی پرسش‌های فلسفی را پیش می‌نهد.
کتاب «تاریخ اجتماعی معرفت از گوتنبرگ تا دیدرو» نوشته پیتر برک با ترجمه یاسر خوشنویس در 392 صفحه، شمارگان 700 نسخه و بهای 75 هزار تومان از سوی نشر کرگدن منتشر شد.
نظر شما