اکنون چند سالی می‌شود که نام این مخترع را چه در فضای مجازی و چه در صفحات وب می‌خوانیم و می‌شنویم. در واقع حکایت‌هایی روایت شده است که با نگاهی عمیق می‌توان فهمید هیچ بار اطلاعاتی مفیدی برای خوانندگان ندارد. حجم زیادی از این اطلاعات تنها حول یک محور می‌چرخد دامن زدن به اختلاف علمی میان دو دانشمند. اینکه روزگاری تسلا در کمپانی ادیسون مشغول بوده و ادیسون با وجود اینکه شاهد خلاقیت‌ها و تلاش‌های تسلا، اهمیتی به افکار وی نمی‌داده و حتی برخی اختراعات تسلا را هم دزدیده است.
در این راستا با گزاره‌هایی از قبیل « آیا تسلا دانشمندی ستم دیده و ادیسون تاجری بی رحم بود؟» یا « تسلا و ادیسون، نابغه و شیاد» رو به رو می‌شویم. این مطالب یکی از نمونه‌های جریان‌سازی محتوای علمی اما در بستری اشتباه است. خوب است بدانید در هیچکدام از این منابع ردپایی از کتاب درباره موارد گفته شده وجود ندارد. بنابراین تنها یک دلیل را برای اشاعه محتوای اینچننی باید در نظر گرفت، آن هم پربازدید شدن این صفحات.
از معدود کتاب‌هایی که به زبان فارسی درباره نیکولا تسلا نوشته شده، کتاب «نیکلا تسلا، نابغه‌ای که اکتشاف زندگی او بود» نوشته مشترک امیرنظام امیری و یاشار مجتهدزاده است. این اثر به روایت زندگی‌نامه و فعالیت‌های علمی تسلا از منظرهای متفاوت می‌پردازد.
نویسندگان، در بخش اول به شرحی مفصل از زندگی‌نامه این مخترع قرن نوزدهم و بیستم پرداخته‌اند؛ این فصل روایتی به زبان تسلا و برگرفته از کتاب «اختراعات من» است. بخش دوم هم شامل گزیده مصاحبه‌های علمی وی با مجلات معتبر جهان در زمینه تشریح کارها و دستاوردهایش می‌شود. گفتنی است کتاب «اختراعات من» در سال 1919 از سوی تسلا نوشته شده است. مخاطبان با خواندن این اثر خواهند فهمید که پیشرفت ارتباط بی‌سیم در رادیو و موبایل مدیون فعالیت‌های علمی وی است. در واقع رویای آن زمان این مخترع که برقراری ارتباط بی‌سیم بود، امروز در قالب رادیو و تلفن‌های همراه به حقیقت پیوسته است. همچنین اختراعات وی منجر به ارتقای تلویزیون در دنیای حاضر شد.
ارتباط با موجودات فضایی واقعیت یا شایعه؟
امیرنظام امیری، دانشجوی دکتری فیزیک و نجوم دانشگاه فلورانس و یکی از مولفان کتاب «نیکلا تسلا» که چندی پیش نسخه اصلاح‌شده آن راهی بازار نشر شده بود در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا درباره شایعات فراوانی که در فضای مجازی درمورد تسلا منتشر شده است، گفت: نه تنها در فضای مجازی برخی در برخی مجلات زرد درباره تسلا حرف‌هایی زده می‌شود که به طور قطع وجود ندارد. این شایعات از ارتباط این مخترع با موجودات فرازمینی تا سفر در زمان را شامل می‌شود. درحالیکه هیچ شواهدی مبنی بر اثبات این سخنان وجود ندارد. تنها باید گفت؛ تسلا جهان را به طور بدیعی می‌دیده و این از دوران کودکی وی وجود داشته است وی دارای رفتارهای عجیب و درونگرانه بود، به همین دلیل افراد زیادی نتوانستند به زندگی او نفوذ پیدا کنند.
وی گفت: از مشخصه‌های خاص تسلا کار زیاد علمی بود که این امر زمینه‌ساز دو موضوع می‌شود، نخست آنکه افراد زیادی شیفته نوع فعالیت‌های او می‌شوند و دوم اینکه چون تسلا انتظار مالی از فعالیت‌های علمی خودش نداشت این امر می‌توانست برای افرادی که صاحب ثروت بودند و چرخه اقتصادی را می‌چرخاندند سودمند نباشد؛ بنابراین این دو طیف افراد می‌توانند چه خوب و چه بد شایعاتی را بسازند.
زمانی برای جنگ جریان‌ها
امیری با اشاره به اختلاف میان ادیسون و تسلا گفت: این دو مخترع در اصل رقیب بسیار قدرتمند یکدیگر بودند نه دشمن. تسلا ابتدا برای کمپانی ادیسون و به طور مشخص بر روی ساخت ژنراتور با جریان مسقیم کار می‌کرده است. این دو دانشمند در زمینه مذکور اختلاف‌نظرهای زیادی داشتند به گونه‌ای که آن زمان عنوان «جنگ جریان‌ها» را برای فعالیت هر دویشان به کار می‌بردند. حتی می‌توان رقابت این را مانند رقابت استیوجابز و بیل گیتس در دنیای حاضر دانست. از دستاورهای تسلا می‌توان فهمید که این دو رقیب سرختی بودند اما به یکدیگر هم علاقه داشتند. در واقع رقابت و دوست داشتن همپای یکدیگر در روابط آن ها وجود داشت. و باید گفت همین رقابت‌ها زمینه پیشرفت یکدیگر را فراهم کرده بود.
گفتنی است؛ تسلا در سال 1900 سوالی را می‌پرسد و آن این است آیا می‌توان تلفن‌های بی‌سیمی را ساخت که مردم بتوانند از راه دور با یکدیگر به وضوح صحبت کنند؟
به مناسبت این روز با یکی دیگر از پژوهشگران در عرصه فناوری برق درباره اهمیت فعالیت‌های تسلا و ادیسون در دانش مهندسی برق به گفت‌وگو پرداختیم.
یک مهندس برق از تسلا چه می‌داند؟
محمد عادل پور، دانشجوی دکتری مهندسی برق دانشگاه شهید بهشتی در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا ابتدا درباره اهمیت فعالیت‌های علمی تسلا در دانش مهندسی برق گفت: ابتدا باید بگویم، تسلا برای برای بسیاری از مهندسان برق چیزی جز یادآوری اندازه‌گیری شدت میدان مغناطیسی نیست نه آنکه تلاش‌هایش در این عرصه کم اهمیت باشد، اما اگر می‌خواهید بدانید که چقدر در ذهن عموم مهندسان برق پررنگ است، باید گفت؛ واحد اندازه‌گیری شدت میدان مغناطیسی را با تسلا مشخص می‌کنند.
وی افزود: این تنها چیزی است که احتمالا بسیاری مهندسان برق از تسلا می‌دانند. برخلاف تصور برخی افراد که یک رشته تخصصی مانند مهندسی برق را منحصر در نام چند فرد بزرگ می‌پندارند، میان متخصصان به هیچ وجه اینگونه نیست و علم و فناوری حاصل تجمیع و تکمیل تلاش و پژوهش هزاران نفر است.
این مهندس برق هم با اشاره به اختلاف مشهور میان ادیسون و تسلا گفت: هرچند از نظر تاریخچه مهندسی برق موضوع مشهوری است اما از دیدگاه فنی و تخصصی این موضوع حاشیه‌ای است و بیشتر از جانب افرادی پررنگ می‌شود که سررشته‌ای از مهندسی برق ندارند؛ در واقع برای یک مهندس برق نه تسلا و نه ادیسون هیچ کدام فرد عجیب و قریبی نیستند؛ بلکه مهندسان و محققان تاثیرگذاری بوده‌اند که به پیشرفت فناوری کمک کردند.
وی ادامه داد: آن چه در مهندسی و فناوری مهم است کارایی عملی یک طرح و نه نظرهای شخصی است. بعلاوه هر طرحی به مروز زمان و با مشارکت مهندسان بسیاری تکمیل می‌شود.
شرح دو ایده
عادل‌پور گفت: دو موضوع درباره تسلا در زمینه شبکه‌های برق مشهور است، ابتدا چون در زمینه میدان‌های مغناطیسی پژوهش‌های زیادی داشته است، ایده اصلی‌اش این بوده است که «برای انتقال توان نیازی به سیم نداریم و می‌توانیم از راه دور بدون سیم توان را منتقل کنیم». گفتنی است، این ایده با آن که بسیار جالب بود در زمان خودش و با فناوری آن موقع شرایط عملی شدن را نداشته است؛ اما امروزه با گذشت زمان و فعالیت‌های پژوهشی دیگر افرادی که در این زمینه کار کردند و آن را کامل‌تر کردند؛ امروزه یکی از موضوعات پژوهشی مطرح است.
به گفته عادل‌پور؛ این ایده در توان‌های محدود و در فواصل کم مانند شارژرهای خودرو یا موبایل عملی شده است در آینده ممکن است با پیشرفت تکنولوژی برای فواصل دورتر هم امکان‌پذیر شود.
وی افزود: موضوع دوم این بود که ادیسون و تسلا دارای دو دیگاه متفاوت بودند اینکه برقی که استفاده می‌کنیم باید جریان متناوب باشد یا جریان مستقیم؟ باید بگوییم این موضوع منحصر به تسلا و ادیسون نبود و بلکه مهندسان برق و شرکت‌های برقی دیگری هم این اختلاف نظر را داشتند، فقط نام ادیسون و تسلا در این میان مشهورتر شده است.
وی گفت: این دو جریان به دلایل فنی گوناگونی هر کدام در کاربردهایی متداول شدند. ابتدا جریان‌های متناوب به دلایل فنی کاربرد گسترده پیدا کرد و امروزه با برخی تغییرهای فنی شبکه‌های جریان مستقیم در حال متداول‌تر شدن است. حتی شبکه‌هایی ترکیبی داریم که بخشی از آن‌ها به صورت جریان متناوب است و بخشی جریان مستقیم. همه اینها دلایل فنی و مهندسی دارند و مسائلی مانند هزینه و به صرفه بودن در آن‌ها مهم هست نه نظر شخصی کسانی مثل ادیسون یا تسلا.
عادل‌پور گفت: این یک اختلاف فنی بوده است. از طرفی هر کدام از شرکت‌های فعال در زمینه مهندسی برق به نفع تجارت خود شروع به تبلیغاتی درباب مزیت جریان مستقیم یا متناوب کردند. از جمله برخی برای عموم مردم خطر برق گرفتگی این دو نوع جریان برق را مقایسه می کردند؛ در حالیکه در هر دو این جریان‌ها چه جریان متناوب و چه مستقیم، خطر برق‌گرفتگی در ولتاژی بالاتر از یک مقدار وجود خواهد داشت.
بهشتی در کار نبوده است
این پژوهش‌گر خاطرنشان کرد: برخی از افراد به نوعی ایده اول را در فضای مجازی جریان‌سازی می‌کنند که گویا هدف تسلا این بوده است که در تلاش برای ساخت بهشت برین برای انسان بوده که هیچ سیم کشی برای انتقال برق در میان نباشد، اما هیچ کس توجهی به وی نکرده است. کاملا مشخص است که این گذاره‌ها نادرست است؛ در حقیقت ایده تسلا در زمان خودش و با فناوری موجود در آن زمان امکان‌پذیر نبوده است و آن موقع ناکام مانده ولی که در حال حاضر با فناوری‌های جدید امکانش فراهم شده است.
مجازی‌ها چه می‌گویند؟
به گفته عادل‌پور، برخی در صفحات فضای مجازی تلاش دارند مهندسان برق را ضد تسلا و نبوغ خارق‌العاده و طرح‌های انقلابی او در زمینه فناوری بخوانند! این خیلی موضوع غریبی است. مهندسان برق امروزی همان ایده تسلا را تکمیل کرده‌اند و به مرحله فناوری رساندند، چه ضدیتی با او ممکن است داشته باشند؟
عادل‌پور با اشاره به اهداف برخی فعالان فضای مجازی که تنها بزرگنمایی است، گفت: درست است که تسلا به قدری در علم مهم بوده که یک واحد اندازه‌گیری به نام وی است، اما هیچگاه علم در یک فرد متوقف نمی‌شود و امروزه شاهد بزرگنمایی بیش از اندازه درباره این دانشمند فقید هستیم. تسلا دانشمندی مانند دانشمندان دیگر بوده است که هر کدام سهم خود را در علم ایفا کرده‌اند و نباید بیش از آنچه که حقیقت داشته را روایت کرد. نمی‌توان گفت که تنها او بود و دیگر کسی نبود و دیگر مانند تسلا نخواهد آمد.
به گفته عادل‌پور؛ این دو دانشمند با یکدیگر رقابت علمی داشتند اما ادیسون هیچگاه کار تسلا را ندزدیده است. باید گفت؛ ادیسون مخترع بزرگی بود و تسلا پژوهشگری بود که کارهای ارزنده زیادی داشت و هر کدام از این افراد در جایگاه خود کارهای تاثیرگذار زیادی انجام دادند.
نظر شما