به گزارش خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا)، نشست «نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران: از فیزیکی تا مجازی» از سلسله نشست‌های تخصصی نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران با حضور احمد مسجد جامعی، عضو شورای اسلامی شهر تهران و نصرالله حدادی، نویسنده و پژوهشگر برگزار شد.
 
ایران محور کتاب بود
در ابتدای این برنامه نصرالله حدادی به‌عنوان دبیر نشست با اشاره به اینکه به یاد دارم نمایشگاه بین‌المللی کتاب نخستین‌بار در آبان 1366 شروع شد اظهار کرد: اولین دوره آن به‌صورت رسمی اندکی بعد از پایان جنگ تحمیلی و  قبل از رحلت امام‌(ره) در 14 خرداد 1368 برگزار شد. وجه مهم انقلاب اسلامی، فرهنگی است و طبیعی بود که باید به این موضوع فکر می‌شد که ما باید نمایشگاهی داشته باشیم تا بتواند بسیاری از فرهنگ، علوم و سایر چیزهایی که نزد دیگر ملل است را به کشور بیاورد و نسل جوانی که داشت شکل می‌گرفت را با آن آشنا کند. نمایشگاه کتاب تهران محصول اتاق فکر بود یا خیر؟ من درباره نمایشگاه قرآن اطلاع دارم که پیشنهادش از سوی شخص شما ارائه شد؛ آیا نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران نیز چنین بود یا حاصل تفکری جمعی بود؟
 
احمد مسجدجامعی، ضمن بیان این که این‌ها محصول جوشش تفکر جمعی است و تنها از زبان یک نفر بیان می‌شود اظهار کرد: این جوشش درباره فعالیت‌های بزرگ وجود دارد و اگر زمینه آن نیز فراهم باشد استمرار پیدا می‌کند. نمایشگاه کتاب طبعا یک نیاز بود و چندان ربطی به دوره خاصی ندارد. در دوره پیش از انقلاب نیز در حال گفت‌وگو از طریق کتاب بودیم از این رو که رسانه دیگری چندان موجود نبود.
 
 وی در ادامه افزود: ایران به نوعی، محور‌ کتاب بود. برگزاری اولین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، کمی محدودتر برگزار شد اما پس از آن نیز در پارک شهر و موزه هنرهای معاصر و مکان‌های مختلف دیگر اجرا شد.
 
 
دبیر این نشست همچنین این سوال را مطرح کرد که چرا یک سال بین آن وقفه افتاد؟
 
عضو شورای اسلامی شهر تهران نیز با اشاره به اینکه برای جا افتادن این فعالیت در مناسبات بین‌المللی و داخلی به لحاظ اجرایی مشکلاتی داشتیم گفت: به‌عنوان نمونه، فروش کتاب از نمایشگاه پنجم آغاز شد و فروش کتاب‌های خارجی نیز در همان نمایشگاه انجام می‌شد؛ تا پیش از آن گاهی سفارشات را ثبت می‌کردیم ولی کتاب دیگری را می‌فرستادند و این اتفاق در جامعه کتابفروشان عرب بسیار رخ می‌داد.
 
وی همچنین بیان کرد: مثلا ما کتاب مشخصی را می‌خواستیم، کتاب دیگری می‌آمد و گاهی نیز کتاب به دست ما نمی‌رسید. از این رو تصمیم گرفتیم کتاب‌های خارجی را نیز همانجا عرضه کنیم. در هر حال نمایشگاه کتاب تهران کم‌کم و پس از برگزاری چند دوره ساختاری پیدا کرد و نظام‌مند شد.
 
نمایشگاه کتاب را تبدیل به یک واقعه کردیم
 
حدادی گفت: منظور از نمایشگاه کتاب محلی برای نمایش کتاب و نه محل عرضه و فروش آن است؛ هدف از برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب اختلاط این دو بود؟ یعنی هم عرضه و فروش کتاب و هم آشنایی با ناشران کشورهای دیگر؟ ما دو نوع نمایشگاه داریم یکی همانند نمایشگاه فرانکفورت که محلی برای آشنایی و اختلاط ناشران دیگر کشورهاست و دیگری نمایشگاه قاهره که همانند نمایشگاه کتاب ما محلی برای عرضه و فروش است.  
 
 وزیر پیشین فرهنگ و ارشاد اسلامی  با اشاره به‌ این‌که از ابتدا شاید چنین وجهی بیشتر مورد توجه بود بیان کرد: ما برخی کارها را به‌صورت قاعده‌مند انجام نمی‌دهیم. تعبیر ما این بود که نمایشگاه کتاب را تبدیل به یک واقعه کنیم که سیاست تا پایان سال را با آن تعیین کنیم؛ در این صورت نمایشگاه از حالت یک فروشگاه بزرگ خارج شد، مقام معظم رهبری نیز از تعبیر باشگاه فرهنگی برای آن استفاده کردند که  فرد می‌توانست با نویسنده ارتباط برقرار کند؛ همچنین جشن امضا و رونمایی از کتاب شکل گرفت. در واقع نمایشگاه بین‌المللی کتاب یک فروشگاه بزرگ نبود بلکه یک پاتوق سالانه فرهنگی بود. کم‌کم برای برخی کشورها چون تاجیکستان غرفه ایجاد کردیم و کتاب‌هایشان را عرضه کردیم.    
 
دبیر این نشست در ادامه اظهار کرد: نمایشگاه کتاب نقطه عطفی شد برای کشورهایی که مشترکات فرهنگی بسیار زیادی با آن‌ها داریم یا کشورهایی که از نظر علمی با آن‌ها تبادل داشته و داریم.
 
 
عضو شورای اسلامی شهر تهران نیز عنوان کرد: مثلا تاجیکستان در فکر این بود که زبان خود را تغییر دهد و گمان ‌می‌کرد فارسی، زبان شعر، عرفان و ادیان است نه علم. اما با حضور در این نمایشگاه متوجه شد که زبان فارسی زبان علم نیز است.
 
 وی در ادامه افزود: بعدها که وارد مباحث ترجمه شدیم اتحادیه ناشران عرب برخی از نشست‌های خود را در نمایشگاه کتاب برگزار می‌کرد. همچنین حوزه چاپ، اولین کتاب الکترونیک، اولین نمایشگاه نرم‌افزاری و اولین نمایشگاه مطبوعات در این نمایشگاه آغاز شد.
 
در نمایشگاه جریان فرهنگی کشور را تعریف می‌کردیم
 
حدادی این سوال را مطرح کرد که تصور شما و دوستانی که در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حضور داشتند این بود که چنین استقبالی از نمایشگاه کتاب شود و این استقبال همراه با خود تبعات و مزایایی به همراه داشته باشد؟

احمد مسجد جامعی با اشاره به این‌که من چنین تصوری داشتم بیان کرد: ما دائما ایده‌های جدید برای نمایشگاه تعریف می‌کردیم؛ نشست‌ها و برنامه‌های مختلفی برگزار کرده و برای نمایشگاه بعدی برنامه‌ریزی می‌کردیم. اگر برنامه‌‎های این چنینی به امری قراردادی و تکراری بدل شود جاذبه خود را از دست می‌دهد و ما حتما  به اینکه در سال جدید حرکت فرهنگی را به چه سمتی ببریم فکر می‌کردیم. در واقع در نمایشگاه جریان فرهنگی کشور را تعریف کرده و حول آن محور ساختار و سازمان می‌دادیم.
 
نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران مصوبه دولت را دارد
دبیر نشست «نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران: از فیزیکی تا مجازی»  انتخاب محل نمایشگاه را مهم دانست و عنوان کرد: نمایشگاه در گذشته نیز وجود داشت و بیشتر در محل نمایشگاه‌های بین‌المللی که صنعتی بود برگزار می‌شد؛ کشورهای بزرگی در آن حضور داشتند و محل مناسبی برای این کار بود. شما نیز همین مکان را برای برگزاری نمایشگاه انتخاب کرده بودید؟
 
مسجدجامعی با اشاره به اینکه محل نمایشگاه‌های بین‌المللی با توجه به ساختار صنعتی ظرفیت پذیرایی از این همه مراجعه‌کننده را نداشت گفت: ولی مکان دیگری نیز نبود. ما تدابیری اتخاذ می‌کردیم که به شان نمایشگاه نزدیک باشد. در این محل نمایشگاه‌های دیگری چون نمایشگاه وزارت نفت نیز برگزار می‌شد اما نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران مصوبه دولت را دارد.   
 
وی در ادامه بیان کرد: ما تلاش‌های بسیاری برای برپایی نمایشگاه کتاب انجام می‌دادیم به‌ویژه با توجه به اینکه وزارت نفت پول داشت و ما نداشتیم، البته برای پیدا کردن مکان ثابت و مناسب برای برگزاری این نمایشگاه نیز تلاش‌های بسیاری صورت گرفت.
 
دبیر این نشست همچنین اظهار کرد: در روند برگزاری این نمایشگاه شما برای ناشران محدودیت‌هایی را ایجاد کردید که به‌عنوان مثال از فلان سال و این تعداد عنوان کتاب را در نمایشگاه عرضه کنند.
 
مسجدجامعی نیز در پاسخ به این سوال گفت: این امر بیشتر جنبه‌های نوآوری داشت و سیاست‌های کلان بود که متناسب با شرایط آن را طراحی می‌کردیم.
 
ناشران کمک آموزشی بخشی از صنعت نشر کشور هستند
 
حدادی گفت: سوالی که همیشه درباره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران وجود داشت این بود که آیا کتاب‌های کمک آموزشی نیز باید در کنار کتاب به معنی واقعی قرار بگیرد یا خیر. اصلا بگذارید این سوال را مطرح کنم که کتاب به معنای واقعی یعنی چه؟
 
احمد مسجد جامعی کتاب را دارای چهارچوبی دانست و اظهار کرد: کتاب، اثری چاپ شده است که تعدادی صفحات و نویسنده‌ای دارد.
 
حدادی با اشاره به اینکه گاهی فرد کتاب را برای احساس نیاز خود تهیه می‌کند بیان کرد: کتاب کمک آموزشی و دانشگاهی پیش نیازی تعریف شده است و طبیعتا دانشجو و دانش آموز باید آن را خریداری کند. آیا این گروه از کتاب در قالب تعریف کتاب جای می‌گیرد؟
 
 مسجدجامعی با تاکید بر این موضوع عنوان کرد: همه ما این دوره‌ها را طی کردیم. در ایام دانشگاه بسیاری از آثاری که مطالعه کردیم جزو آثار خوب به‌شمار می‌روند که از مترجمان و مولفان خوبی بوده است. در نمایشگاه کتاب تهران نیز بخشی به‌عنوان ناشران دانشگاهی داشتیم. اما ممکن است ناشران دانشگاهی را چندان حمایت نکنیم ولی این گروه نیز بخشی از صنعت نشر کشور هستند.  
 
حدادی در ادامه نشست با اشاره به این که اصولا نظام آموزشی ما در مهرماه آغاز به کار می‌کند اظهار کرد: شاید درست این بود که نمایشگاه کتاب‎های کمک آموزشی و دانشگاهی در شهریورماه برگزار شود تا دانش‌آموزان و دانشجویان را در مهرماه پشتیبانی کند. اما نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در اردیبهشت‌ماه و یکی از فصل‌های خوب برگزار می‌شود. به نظر شما در کنار هم بودن، ایراد نمایشگاه نبود؟  
 
مسجدجامعی با اعلام مخالفت خود در این حوزه گفت: باید به مخاطب حق انتخاب دهیم. همچنین باید بستری را فراهم کنیم که هرکس کالای خود را عرضه کند. ما برای سیاست‌های فرهنگی خودمان در ارائه یارانه، مکان و ... تمهیداتی بیاندیشیم. برخی از ناشران کتاب‌های کمک آموزشی، خلاقیت و نوآوری داشتند. زمانی مطرح کردم که کتاب‌های درسی را دست ناشران خصوصی بسپاریم و هنوز بر این عقیده هستم.
 
باید بستر آن چیزی را فراهم کنیم که مردم می‌خواهند
وی در پاسخ به این سوال حدادی که پیش‌بینی شما برای دوران پسا کرونا چیست؟ گفت: نمایشگاه‌ها باید دائما به‌روز شده و با خلاقیت همراه باشد. همان‌طور که گفتم نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران تنها محلی برای فروش نبود.
 
حدادی با بیان این‌که مردم ترجیح می‌دهند کتاب یا هر کالایی را از نزدیک ببینند و بعد بخرند اظهار کرد: این موارد می‌تواند موانعی برای فروش کتاب باشد؟
 
احمد مسجدجامعی در پاسخ به این سوال عنوان کرد: ما نمی‌توانیم به مردم بگوییم نظر خود را تغییر دهند بلکه باید سیاست خود را طوری طراحی کنیم که مردم حس کنند ما ادامه آن‌ها هستیم و باید بستر آن چیزی را فراهم کنیم که مردم می‌خواهند. نباید حساب خود را از مردم جدا کنیم، باید همه راه‌ها را به کار گرفت و روی هر کدام را که مردم پسندیدند سرمایه‌گذاری کرد. تاکید من بر این است که این ظرفیت را برای صنعت نشر کشور حفظ کنیم.
 
در نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران، کتاب‌ها به‌صورت رایگان ارسال می‌شوند و علاقه‌مندان می‌توانند برای تهیه کتاب از اول تا ششم بهمن‌ماه به سامانه tehranbookfair.ir  مراجعه کنند.

ساعت بازدید و خرید در نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران به صورت 24 ساعته است و کتاب‌های ناشران داخلی با تخفیف 20درصدی و کتاب‌های ناشران خارجی با تخفیف 50درصدی ارائه می‌شود.