خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا)، شیوا وکیل‌نسلیان، مدیر امور نمایشگاه‌های موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران: «درپی شیوع همه‌گیری کرونا در جهان و حداقلی‌شدن ارتباطات حضوری انسان‌ها با یکدیگر شرایط دشواری برای همه کشورهای دنیا در حوزه فرهنگ پدید آمد که متأثر از آن، ساختارهای نمایشگاه‌های کتاب دنیا ناخواسته به‌صورت اساسی و زیربنایی تحت تاثیر آن قرار گرفت.

در لابه‌لای بسیاری از لغوشدن و به‌تعویق‌افتادن نمایشگاه‌های کتاب در جهان، بسیاری از نمایشگاه‌های کتاب دنیا از کوچک تا بزرگ بلافاصله به کشف راه‌حل‌های جایگزین برای حضورفیزیکی اقدام کردند.   

 این نمایشگاه‌ها تلاش کردند تا از محدودیت ایجاد شده به‌دلیل ویروس منحوس عبور کرده و سیستم عامل‌های دیجیتال طراحی کنند و با هوشمند‌سازی فعالیت‌های خود و تولید محتوای تخصصی و هدفمند، همگام با شرایط نوظهور، اصلاح‌های اساسی در زیرساخت‌ها اعمال کنند و با در نظر گرفتن چشم‌اندازهای بلند‌مدت هویت جدیدی از خود بر جای گذارند و در نهایت محدودیت کرونا را فرصت تلقی کرده و آن را تبدیل به بالندگی کنند.

 بخش بین‌الملل نمایشگاه کتاب تهران نیز هم‌سو با بخش داخلی و نیز دیگر نمایشگاه‌های بین‌المللی دنیا در این مسیرگام‌های اساسی و بنیادینی را برداشت که از دلایل متنوع آن احساس نیازی بود که به‌دلیل جانماندن از رقابت بین‌المللی، فضای دسترسی آسان و صرفه‌جویی در زمان و هزینه‌ها و غیره بود و بر این اساس تغییر رویه داده و از حضور فیزیکی محض به سمت بهره‌گیری از ابزارهای نوین روز متمایل شد و در نهایت تلاش کرد در راستای اهداف و چشم‌انداز سازمانی خود، برای پیشرفت و حل مسائل در بستر مجازی و شبکه‌های اجتماعی گام‌های موثر و مهم بردارد؛ به این ترتیب نخستین‌بار بخش بین‌الملل نمایشگاه مجازی کتاب تهران به وجود آمد که با بهره‌گیری از تجربیات نمایشگاه‌های بزرگ کتاب دنیا مانند فرانکفورت و پکن ولی با شیوه‌ای کاملا نوین و بومی‌شده و دارای جنبه‌های انحصاری و تازه پا به عرصه گذاشت.

تولد نخستین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در بستر مجازی با بهره‌گیری از الگوهای مختلف جهانی، نوید‌بخش دنیایی نو در عرصه نشر بین‌الملل ایران و تبادل تجربیات جدید در زمینه‌های گوناگون توأم با چالش‌ها و ارائه راهبردها و راه‌کارهای نوین بود.

بخش بین‌الملل تلاش کرد با نگاهی به گذشته و نظر به چشم‌انداز آینده‌ محتومِ نمایشگاهیِ کتاب، که پیوندی ‌گسست‌ناپذیر با فضای مجازی خورده بود، شرایطی مفید و پویا ایجاد کند و ضرورت رشد و توسعه را به‌خصوص در اخذ و اقتباس دانش و تکنولوژی‌های جدید و استفاده بهینه از آن‌ها را به انجام رساند و قدم در راه برگزاری وبینارها و برنامه‌ریزی‌های بین‌المللی در حوزه کتاب و نشر بگذارد.

در این راستا با بهره‌گیری از ظرفیت‌های موجود در داخل و خارج از کشور موفق شد در مسیر پیش رو که مسیری نا‌آشنا و نا‌ملموس بود، گام بردارد که قطعا خوش‌اقبال بود که توانست دستاوردهایی نیز با خود به فضای نشر به ارمغان بیاورد.

حضور حداقل 6 کشور جدید از پنج قاره جهان با وجود تحریم‌های ناجوانمردانه در فهرست کشوهای حاضر در نمایشگاه و نیز برنامه‌ریزی دست‌کم 20 وبینار تخصصی بین‌المللی به‌صورت آنلاین و 10 وبینار آفلاین با حدود 180 سخنران زبده که به‌طور قطع نیمی از آن‌ها خارج از مرزهای ایران بودند ازجمله دستاوردهای آن بود.

علاوه بر همه این‌ها پایه‌ریزی نخستین دیجیتال رایت‌سنتر و نیز تشکیل تالار گفت‌وگوی 5+5 نخستین‌بار که در آن پنج ناشر و یا آژانس ادبی از کشورهای خارجی با پنج همتای خود در ایران به گفت‌وگو بپردازند که در نوع خود اقدامی ابداعی و نوین در این عرصه محسوب می‌شود. و نیز حضور «فلوشیپ» و «تدای» ترکیه و «ایکاپی» اندونزی و مواردی مانند آن را باید از دستاوردهای فضای مجازی در عصر حاضر برشمرد.

بماند که تبادل رایت ناشران از همان روز نخست نمایشگاه و نیز تبادل دوجانبه صفحه نمایشگاهی اختصاصی نشر ایران و چین و پیام دوستی سفیر مکزیک پایتخت جهانی کتاب به نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران و موارد دیگری -که مجال ذکر در این مختصر مهیا نیست- همه ره‌توشه این دنیای جدید است. البته شایان ذکر است که این اول راه است و بسیار باید در این مسیر گام برداریم تا به کمال و نقطه رضایت رهنمون شویم؛ همان‌گونه که بزرگ‌رین نمایشگاه‌های کتاب دنیا نیز مسیری سخت برای رسیدن به نمایشگاه جامع و کامل بین‌المللی کتاب در بستر مجازی دارند.

به نظر می‌رسد به‌موازات آنکه تکنولوژی نوین جایگاه خود را در زندگی انسان‌ها باز کرده است، بخش بین‌الملل نمایشگاه کتاب تهران نیز بیش از گذشته جای پای خود را در بستر مجازی استوار کرده است و دیگر رخت از زندگی صنعت نشر بر نمی‌بندد؛ حتی اگر ویروس کرونا نابود شده و شرایط به گذشته برگردد، دیگر به مشابه سال‌های گذشته نمایشگاه‌های سنتی و فیزیکی کتاب، جدا از فضای مجازی رونق پیدا نکند؛ چراکه ظرفیت‌های فضای مجازی در نمایشگاه‌های کتاب چنان درهم تنیده شده است که باید به فکر طرحی نو در این حوزه باشیم.

آنچه در نهایت بعد از تجربه ارزشمند اخیر در برگزاری نمایشگاه‌های کتاب به‌صورت مجازی می‌تواند در مفهوم آینده گنجانده شده و ظهور کند، ترکیب جدیدی از نمایشگاه‌های کتاب و رویدادهای فیزیکی و دیجیتالی است؛ چراکه شروع کرونا سرعت حرکت به سمت فروش اینترنتی یا بازاریابی دیجیتال را تسریع کرده و جنبه‌های نمایشگاهی صرفا سنتی کتاب را نیز برای همیشه از دنیای واقعی خارج کرد و در بستر نمایشگاه آنلاین قرار داده است. قطعاً در مسیر پیموده‌شده کم‌و‌کاستی‌هایی بوده است که باید در صدد رفع آن‌ها برآییم و برای سا‌ل‌های آتی از تجارب گذشته برای ارتقای کمّی و کیفی بهره ببریم؛ ولی آنچه اینک می‌­توان پس از نخستین دوره برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب تهران به وضوح دید، آن است که نمایشگاه کتاب در بستر فضای مجازی جزء‌ لاینفک نمایشگاه‌های سنتی در دنیا و در زندگی بشری شده است.»