در دنیا انواع مختلفی از تپه‌های موریانه‌ای وجود دارد که هرکدام از آن‌ها مهندسی شگفت‌انگیزی را یادآور می‌شوند. به‌عنوان مثال در مناطق شمالی و خشک استرالیا، تپه‌های شیارداری وجود دارد که لبه تیز آن‌ها به سمت شمال است. همین کار به‌ظاهر ساده باعث می‌شود که آفتاب صبح و عصر سطوح وسیعی از لانه را گرم کند و در مقابل سطحی که در طول روزهای گرم در معرض تابش مستقیم خورشید است، به نسبت کم‌تر باشد.
در ساواناهای آفریقا، پشته‌های بلندی به‌چشم می‌خورد که موریانه‌ها در آن‌ها تونل‌های مختلفی را حفر کرده‌اند و درب ورودی اتاقک‌هایی که ملکه در آن‌ها تخم می‌گذارد نیز مسدود شده است. در این پشته‌ها اتاقک‌هایی است که نوزادان را در آن‌ها بزرگ می‌کنند و البته فضاهایی هم به شکل باغ است که در آن قارچ‌ها به‌عنوان منبع غذایی پرورش داده می‌شوند. گرمایی که کلونی‌های موریانه‌ای تولید می‌کنند از طریق تونل‌ها به بخش‌های فوقانی برده شده و در نهایت هم از مناره فوقانی که ارتفاع آن می‌تواند بالغ بر 7.5 متر باشد، خارج می‌شود.
کتاب «راهکار فناورانه موریانه در معماری» اثر مشترک فاطمه مقدسی قره چشمه، امین احمدی و ابوالقاسم احمدی، ضمن بیان مقدماتی از معماری بایونیک و تهویه طبیعی، در ادامه تپه موریانه و انواع لانه‌های ساخته‌شده به‌دست این حشرات را بررسی و به نمونه‌های موردی اشاره می‌کند. سامانه‌های تهویه طبیعی و راهکارهای تپه موریانه در تهویه طبیعی، از دیگر سرفصل‌های کتاب حاضر است.
تپه موریانه چگونه ساخته می‌شود؟
«در ابتدا صدها موریانه به این طرف و آن‌طرف حرکت می‌کنند. هر موریانه به محض رسیدن به فضایی که کمی بالاتر از سطح زمین قرار دارد، شروع به ترشح بزاق می‌کند و خاک را به بزاق خود آغشته می‌کند. به این ترتیب گلوله‌های کوچکی با بزاق خود درست می‌کند. علیرغم خصلت کاملا تصادفی این رفتار، نتیجه تا حدی منظم است. در پایان این مرحله، در منطقه‌ای محدود، تپه‌های کوچک مینیاتوری از این گلوله‌های کوچک آغشته به بزاق شکل می‌گیرد. پس از این همه تپه‌های مینیاتوری باعث می‌شود تا موریانه‌ها رفتار دیگری از خود نشان دهند. در واقع این تپه‌ها به‌صورت نوعی نشانه برای موریانه‌ها عمل می‌کنند. هر موریانه به محض رسیدن به این تپه‌ها، با انرژی بسیار بالایی شروع به تولید گلوله‌های خاکی با بزاق خود می‌کند. این کار باعث تبدیل شدن تپه‌های مینیاتوری به نوعی ستون می‌شود.
این رفتار ادامه می‌یابد تا زمانی که ارتفاع هر ستون به حد معینی برسد. در این‌صورت موریانه‌ها از خود رفتار سومی نشان می‌دهند. اگر در نزدیکی ستون فعلی ستون دیگری نباشد، بلافاصله آن ستون را رها می‌کنند، درغیراین‌صورت یعنی در حالتی که در نزدیکی این ستون تعداد قابل ملاحظه‌ای ستون دیگر باشد، موریانه‌ها شروع به وصل کردن ستون‌ها و ساختن لانه‌ها می‌کنند. بعضی دیگر از گونه‌های ابتدایی، لانه‌شان را در زیرخاک در دشت‌ها و مناطق نیمه‌صحرایی می‌سازند. یکی از آن‌ها آشیانه کروی‌شکل در عمق سه متری یا بیشتر می‌سازد که تعدادی زیادی راهرو و حجره در جهات مختلف از آن منشعب شده است. زندگی در داخل این تپه‌ها در زیر آفتاب حاره‌ای، فقط با پوششی سخت فشرده که موریانه‌ها روی سطح خارجی لانه می‌سازند، امکان‌پذیر است. این لایه می‌تواند هوای درون آشیانه را آن‌طور که مورد نیاز موریانه‌هاست، تنظیم کند.»
.jpg)
نخستین چاپ کتاب «راهکار فناورانه موریانه در معماری» در 177 صفحه با شمارگان 800 نسخه به بهای 25 هزار تومان از سوی انتشارات ایماد راهی بازار نشر شده است.
نظر شما