خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا)- محمد‌رضا اربابی، رئیس هیات‌مدیره کانون کشوری انجمن‌های صنفی: «انتصاب جناب آقای سید‌مجید پوراحمدی به‌عنوان مدیرعامل صندوق اعتباری هنر بهانه‌ای شد تا نگارنده در خصوص معضلی بنویسد که آن را فعالیت انحصاری صندوق می‌نامد و در 4 سال گذشته تلاش بسیار اما بی‌نتیجه‌ای برای رفع آن مصروف داشته است.

مردادماه 1382 بود که دولت وقت مجوز تأسیس صندوق اعتباری حمایت از نویسندگان و هنرمندان کشور را از مجلس شورای اسلامی دریافت کرد و در فروردین 1383 این صندوق به‌طور رسمی تأسیس شد تا از «پدیدآورندگان» موضوع ماده 1 قانون حمایت از حقوق مولفان، مصنفان و هنرمندان حمایت‌های مادی کند. پس در آغاز تبیین ماده 1 قانون موصوف ضروری است: «ماده 1 - از نظر این قانون به مؤلف و مصنف و هنرمند «پدیدآورنده» و به آنچه از راه دانش یا هنر و یا ابتکار آنان پدید می‌آید بدون در نظر گرفتن‌ طریقه یا روشی که در بیان و یا ظهور و یا ایجاد آن به کار رفته «‌اثر» اطلاق می‌شود».

در همین راستا، آئین‌نامه‌ موصوف در ماده‌ 1 به تفکیک بخش‌های مربوط به پدیدآورندگان به این شرح پرداخته است: «نویسندگان»، «روزنامه‌نگاران» و «هنرمندان». در این آئین‌نامه، نویسنده اینگونه تعریف می‌شود: ماده 1- الف- شرایط عضویت نویسندگان: «به اشخاصی اطلاق می‌شود که حداقل دو عنوان کتاب در سطح بزرگسالان یا سه عنوان کتاب در سطح کودکان و نوجوانان تالیف، ترجمه، نقد وبررسی یا تحقیق و یا ویراستاری کرده ومجموعه آن آثار مورد تائید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار گرفته و در بانک اطلاعات خانه کتاب ثبت شده و بر اساس ضوابط، چاپ ویا تجدیدچاپ شده باشد».

روشن است که آئین‌نامه‌ موصوف، مترجمان را در قامت پدیدآورنده به رسمیت می‌شناسد. این اطلاق به پشتوانه‌ قانون حمایت از حقوق مولفان، مصنفان و هنرمندان مصوب 1348 و همچنین قانون ترجمه و تکثیر کتب، نشریات و آثار صوتی مصوب 1352 صورت می‌گیرد که تمام حقوق مترتب بر نویسنده را برای مترجم نیز حق مسلم برمی‌شمرد.

اما نکته‌ مغفول‌مانده و نیازمند به‌روزرسانی در این آئین‌نامه، تنوع و گستردگی رسته‌های حرفه‌ای مترجمان به‌ویژه در دو دهه‌ گذشته است. در ادامه به این گستره‌ نادیده گرفته‌شده در صندوق اعتباری هنر می‌پردازم:

1. مترجمان چندرسانه‌ای: گسترش فعالیت بسترهای سینمای خانگی در سال‌های گذشته مدیون و مرهون مترجمان است. ترجمه و دوبله‌ بسیاری از فیلم‌ها و سریال‌های خارجی عرضه شده در این بسترها توسط افرادی صورت می‌پذیرد که متأسفانه از حداقل حقوق مادی و گاه معنوی برخوردارند. مترجمان فیلم و پویا‌نمایی علی‌رغم حجم بالای ترجمه در این حوزه، هنوز از حمایتی در خور توسط نهادهای مربوطه برخوردار نیستند. یکی از مصادیق حمایتی که می‌توان از این رسته‌ مترجمان داشت، پوشش فعالیت آن‌ها در قالب صندوق اعتباری هنر است. موضوعی که حتی با آئین‌نامه فعلی نیز می‌توان به تحقق آن امید داشت. با این وجود حتی اصلاح قانون و تصریح و تدقیق این جایگاه حرفه‌ای دارای ارزش و اعتبار ویژه‌ای است. با تحقق این هدف، مترجمان چندرسانه‌ای می‌توانند از حق پوشش بیمه‌ صندوق اعتباری هنر و سایر مزایای آن برخوردار شوند.

2. مترجمان شاغل در موسسات فرهنگی و هنری تک و چندمنظوره

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی متولی صدور مجوز فعالیت موسسات فرهنگی تک یا چند‌منظوره است که یکی از رسته‌های آن ارائه خدمات ترجمه است. موضوع ظرفیت، اهمیت و جایگاه این موسسات خود موضوع تحریری دیگر است که در آینده در باب آن قلم خواهم زد. اما به‌طور کلی مترجمان همکار و فعال در این موسسات نیز می‌توانند از حمایت‌ها و پوشش‌های صندوق اعتباری هنر برخوردار شوند. زیرا خدمات این موسسات شامل ترجمه‌ کتاب، مقاله و بسیاری متون دیگر و حتی ترجمه شفاهی و چندرسانه‌ای است که با توجه به ماهیت موسسات، لزوماً نامی از مترجم در آن‌ها قید نمی‌شود. بنابراین می‌توان با تدوین سازوکاری مناسب، هم از این مترجمان حمایت کرد و هم به موسسات فرهنگی تحت مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ارزش و اعتبار بیشتری بخشید.

بنا به آنچه گفته شد، واضح است که آئین‌نامه عضویت در صندوق اعتباری هنر نیازمند به‌روزرسانی است. نگاهی به مراجع صدور معرفی‌نامه برای عضویت در صندوق موید این حقیقت است. به موجب تأکید وبگاه صندوق اعتباری هنر، معرفی‌نامه‌های صنفی مورد تأیید صندوق عبارتند از: معاونت فرهنگی؛ معاونت هنری؛ معاونت مطبوعاتی؛ خانه سینما؛ خانه تئاتر؛ خانه موسیقی؛ خانه کتاب؛ موسسه هنرهای تجسمی؛ موسسه هنرهای نمایشی؛ معاونت قرآن و عترت‌(الزاماً می‌بایست معرفی‌نامه در سامانه معاونت قرآن و عترت ثبت شده باشد.)؛ اداره کل فرهنگ و ارشاد استان (با امضای مدیرکل فرهنگ و ارشاد استان).

همان‌طور که مشاهده می‌شود، مراجع صاحب صلاحیت برای صدور معرفی‌نامه، یا دولتی هستند یا وابسته به دولت و این بدان معناست که دولت برای مردمی شدن و تحقق شعار «دولت مردمی» نیازمند برداشتن گامی بلندتر به سوی مردم است؛ گامی که بی‌تردید بدون همراهی صنوف مردم‌نهاد ازجمله انجمن صنفی مترجمان محقق نخواهد شد.

بدیهی است در جایی که 10 درصد از حق بیمه‌ اعضای صندوق اعتباری هنر از محل هدفمندی یارانه‌ها پرداخت می‌شود، هرگونه تلاشی از سوی صنوف برای ایجاد امکان بیمه‌ شغلی بی‌اثر و بی‌فایده خواهد بود.

با عنایت به آنچه عنوان شد، پیشنهاد می‌شود صندوق اعتباری هنر و معاونت فرهنگی جدید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی آستین‌ها را بالا زده و دامنه‌ معرفی‌نامه‌های مورد تأیید را به گونه‌ای گسترش دهد که کارت صنفی انجمن‌های صنفی حوزه فرهنگ را نیز در بر بگیرد.