او افزود: این در حالی است که بیش از سه دهه از آغاز جدی مطالعات بین‌رشته‌ای در حوزه تاریخِ هنر ایران در مراکز پژوهشی و دانشگاهی خارج از کشور می‌گذرد و در این بین همچنان گاه شاهد موضع‌گیری‌هایی از سوی اساتید و پژوهشگران برای ورود به عرصه مطالعات بین‌رشته‌ای در ایران، به‌ویژه در حوزه تاریخِ هنر هستیم.
لعل شاطری در این باره بیان کرد: این جریان را می‌توان نشأت گرفته از دو موضوع دانست: نخست عدمِ علاقه شخصی به مطالعات بین‌رشته‌ای و متعاقبا ایجاد مغالطه‌هایی برای مردود دانستن این‌گونه از پژوهش‌ها و دیگری عدم تسلط نسبی برای بهره‌گیری از رشته‌ای دیگر در رشته اصلی. با این حال تغییر نگرش و ایجاد پژوهش‌هایی مبنی بر مطالعاتِ میان‌رشته‌ای رسالتی است که بر عهده پژوهشگرانِ نسل جوان، مبتنی بر ظرفیت‌های موجود قرار دارد.
لعل شاطری سپس عنوان کرد: بررسی هنر دوره قاجار از جمله موضوعاتی است که در دهه اخیر مورد توجه بسیاری از محققان قرار گرفته است. از این منظر، آثار پژوهشی گسترده‌ای در خارج از کشور به زبان انگلیسی تالیف شده است که در این بین عدم دسترسی محققان داخلی به این آثار، یکی از دغدغه‌های موجود در راه مطالعات حوزه قاجار محسوب می‌شود. از جمله جدیدترین آثار انتشاریافته در این حوزه از سوی موزه هنر هاروارد، مجموعه مقالاتی با عنوان Technologies of the image: Art in 19th- century iran است که با نظارت علمی و کوشش دیوید راگسبرگ و ماری مک ویلیامز انتشار یافته است.
این مولف و مترجمِ حوزه تاریخ هنرهای اسلامی درباره نحوه گردآوری این مقالات بیان کرد: در نمایشگاهی که در سال 2017م در موزه هنر هاروارد برگزار شد، چهار هنر تصویری اصلی دوره قاجار (نقاشی لاکی، چاپ سنگی، نقاشی رو کاغذ و عکاسی) برای کشف تاریخچه‌های جداگانه و متقابل آن‌ها، زمینه‌های تولید و وسایل انتشار در میان بخش‌های جامعه از نخبگان به شهروندان موردنظر قرار گرفت. تقریبا 80 اثر در نمایشگاه که اکثر آن‌ها هرگز قبل از نمایشگاه نمایش داده نشده بود (شامل کتاب‌های تصویری، آلبوم، جعبه قلم، موارد آینه، تصاویر تک چاپی و چاپ‌شده و عکس‌ها) به نمایش گذاشته شد.
این پژوهشگر ادامه داد: تعدادی از اشیاء از مجموعه دانشگاه هاروارد و از مجموعه‌های خصوصی و عمومی در ایالات‌متحده و خارج از کشور جمع‌آوری شده بود. بسیاری از آثار هنرمندان مشهور در دوره قاجار در نمایشگاه وجود داشت از جمله ابوالحسن غفاری، انتوین سوروگوئین، مبارک میرزا، میرزا علی‌قلی خوئی، محمد اسماعیل و اعضای حلقه نجف علی در عرصه نقاشی لاکی. به مناسبت این نمایشگاه، کاتالوگ نمایشگاه همراه با مقاله‌هایی با همکاری ویراستاران دیوید راگسبرگ و مری مک ویلیامز و همچنین فرشید امامی و میرا زنیه شووردا، دانشجویان فارغ‌التحصیل دانشگاه هاروارد در مقطع دکتری چاپ و ارائه شد. این کتاب مجموعه‌ای از 150 نقاشی و عکس منحصربه‌فرد از آلبوم قاجار در موزه هاروارد است.
او افزود: نسخه انگلیسی این اثر در قطع رحلی و به‌صورت تمام‌رنگی و گلاسه در 180 صفحه انتشاریافته است که شامل مقالاتی با عناوین: آشنایی با اصول فنی (تکنولوژی) تصویر: هنر ایران در قرن نوزدهم (دیوید راگسبرگ). نقاشی لاکی قاجار به‌عنوان یک واسطه مبادله (ماری مک ویلیامز). چاپ سنگی و مخاطبان آن (فرشید امامی). عکاسی ایرانی: از دربار، به کارگاه هنری، به خیابان (میرا زنیه شووردا). نقاشی بعد از عکاسی در ایران (دیوید راگسبرگ)
لعل شاطری در پایان بیان کرد: در مجموع این کتاب از سویی به واسطه برخورداری از متنی مبنی بر نگرشِ علمی و از سوی به دلیل انتشار تصاویر موزه هنر هاروارد و مجموعه‌های خصوصی برای نخستین بار، از رویکردی ممتاز برخوردار هست که مطالعه و تامل در تحلیل‌های ارائه‌شده و تصاویر از سوی پژوهشگرانِ ایرانی، دریچه‌ای تازه بر تاریخِ هنر تصویرسازی و تصویرپردازی دوره قاجار، خواهد گشود.
یادآوری می‌شود «فنون تصویرسازی در دوره قاجار»، پاییز 1400 در قطع رحلی (205 صفحه) و به صورت تمام رنگی با ترجمه دکتر مصطفی لعل شاطری (پژوهشگر تاریخ هنرهای اسلامی) از سوی انتشارات مرندیز منتشر و در اختیار علاقه‌مندان به تاریخ هنر ایران قرار گرفته است.
نظر شما