خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، تقویم نشان می‌دهد 12 آذرماه آغاز هفته معلول است؛ هفته‌ای که تا 18 آذرماه ادامه دارد. به بهانه هفته معلول و بررسی میزان استفاده این افراد به‌ویژه ناشنوایان از کتابخانه‌های عمومی، سراغ مرضیه مرادیان، کارشناس ارشد کتابداری و مسئول بخش ناشنوایان کتابخانه علامه حلی شهرستان کرج استان البرز رفتیم و از او درباره چالش‌های حضور ناشنوایان در این بخش و تهیه منابع برای آن‌ها پرسیدیم.
بر اساس آمار غیررسمی که مرضیه مرادیان، کارشناس ارشد کتابداری احصا کرده؛ استان البرز بالغ بر 2000 ناشنوا دارد و تنها دو کتابخانه امیرکبیر و علامه‌حلی استان البرز به مخاطبان با محدودیت‌های خاص شامل نابینایان و ناشنوایان، خدمات ارائه می‌کنند. کتابخانه علامه حلی شهرستان کرج 26 آبان‌ماه همزمان با هفته کتاب؛ صاحب بخش ناشنوایان شده؛ اما هنوز هیچ عضو ناشنوایی ندارد. هرچند این کتابخانه در ابتدای راه است و مشغول اطلاع‌رسانی و تبلیغات برای جذب عضو؛ اما این مسئول معتقد است: «به دلیل کرونا و ترس خانواده‌ها از حضور فرزندان در محیط‌های عمومی از بخش ناشنوای کتابخانه علامه حلی آنچنان که باید، استقبال نشده است.»
بخش ناشنوایان کتابخانه علامه حلی چه مشخصاتی دارد؟
بخش ناشنوایان این کتابخانه در فضایی به مساحت 50 متر مربع با 48 نسخه کتاب در 26 آبان ماه امسال همزمان هفته کتاب افتتاح شد. این کتابخانه دارای بخش‌های نشریات، منابع و اسباب بازی است و قرار است صاحب بخش دیداری و شنیداری شود. این بخش فیلم‌هایی که زیرنویس برای ناشنوایان دارند یا با زبان اشاره همراه است را به مخاطبان ناشنوای کتابخانه ارائه می‌کند.
این بخش چه کتاب‌هایی برای ناشنوایان دارد و چه محتوایی دارند؟
این بخش اکنون 48 نسخه کتاب برای مخاطبان کودک نوجوان و بزرگسال دارد. کتاب‌های آموزش زبان اشاره که چهارجلدی است، کتاب‌هایی که قهرمان آن ناشنوا و کم‌شنوا هستند و همچنین داستان‌هایی با محوریت سمعک و کاشت حلزون از جمله آثاری است که در این بخش وجود دارد. کتاب‌هایی با محوریت هوش ناشنوایان و کم شنوایان و توانبخشی خردسالان هم در میان کتاب‌های این بخش وجود دارد. این بخش را طوری چیدمان کرده‌ایم که هر دو گروه کودک و نوجوان و همچنین بزرگسالان امکان استفاده همزمان از آن را داشته باشند.
فکر نمی‌کنید 48 نسخه کتاب برای بخش ناشنوایان کم است؟
این بخش تازه‌تاسیس است و ما پیگیر افزایش منابع این بخش هستیم. اکنون 50 عنوان کتاب و از هر عنوان دو نسخه سفارش داده‌ایم و در مجموع 100 منبع دیگر قرار است تا ماه آینده به منابع بخش ناشنوایان این کتابخانه افزوده شود. این منابع را به اداره منابع سفارش داده‌ایم و در حال تهیه و خرید آن‌ها هستیم. این کتاب‌ها فقط برای افتتاحیه و شروع کار کتابخانه تهیه شده بود و قرار است افزایش پیدا کند.
برای تهیه منابع این بخش از چه نهادهایی مشورت می‌گیرید؟
اکنون در حال مشورت و نیازسنجی برای تهیه کتاب‌‌های‌های ناشنوایان هستیم و در این زمینه با انجمن ناشنوایان و مدارس ناشنوایان (باغچه‌بان) مشورت‌هایی داشته‌ایم. همچنین با دو نویسنده که خودشان ناشنوا هستند و کتاب‌هایی منتشر کرده‌اند؛ مشورت‌هایی را برای تهیه منابع این بخش انجام دادیم.
این بخش برای ترویج کتابخوانی در میان گروه‌های سنی مختلف چه فعالیت‌هایی می‌کند؟
در شرایط موجود و به خاطر شیوع بیماری کرونا، آموزش ناشنوایان در مدارس نیز به‌صورت مجازی و آنلاین است و خانواده ناشنوایان به دلیل ترس از سلامتی فرزندانشان از آموزش حضوری که مهم‌تر از حضور در کتابخانه است، استقبال نمی‌کنند. از طرف دیگر؛ با توجه به الزام زدن ماسک در محیط‌های عمومی و کتابخانه‌ها، این مساله برای ناشنوایان مشکل ایجاد می‌کند زیرا آن‌ها از طریق لب‌خوانی؛ سخن فرد دیگر را متوجه می‌شوند و باید ماسک‌ها برداشته شود تا لب‌های گوینده قابل مشاهده باشد. همین مساله باعث شد در دوران کرونا استقبال کمتری از بخش ناشنوایان کتابخانه شود.
بخش ناشنوایان کتابخانه علامه حلی اکنون چند عضو دارد؟
عضویت افراد ناشنوا در کتابخانه رایگان است و ما این امتیاز را به کانون ناشنوایان ایران و تعدادی از مدارس باغچه‌بان اعلام و فرم ثبت‌نام و عضویت در کتابخانه را برایشان ارسال کرده‌ایم. این اطلاع‌رسانی‌ها ادامه دارد و خانواده‌ها را هم از این امتیاز مطلع می‌کنیم اما با این وجود، این بخش از کتابخانه هنوز هیچ عضو ناشنوا و کم‌شنوایی ندارد.
چند ناشنوا در استان البرز و شهرستان کرج وجود دارد؟
من برای احصا آمار ناشنوایان استان به انجمن ناشنوایان و سازمان بهزیستی مراجعه کردم؛ اما این انجمن و سازمان آمار دقیقی از تعداد ناشنوایان به من ندادند. آن‌ها دلیل نامشخص بودن این آمار را مراجعه نکردن خانواده‌ها عنوان کردند و معتقد بودند، خانواده‌ها ممکن است ناشنوا داشته باشند اما برای تشکیل پرونده پزشکی به این سازمان مراجعه نکنند. من طبق آمار حدودی که به‌دست آوردم، تقریبا 2000 ناشنوا در استان البرز وجود دارد.
برای افزایش و جذب مخاطب ناشنوا چه برنامه‌هایی دارید؟
من به عنوان کتابدار بخش ناشنوایان در حال آموزش زبان اشاره هستم تا بتوانم با این گروه از کودکان و مخاطبان کتابخانه ارتباط بیشتری برقرار کنم. اکنون از طریق لب‌خوانی با ناشنوایان ارتباط برقرار می‌کنم؛ هرچند که زبان اشاره هم برای این ارتباط لازم است اما ناشنوایان قدرت لب‌خوانی قوی دارند و تنها از این طریق هم می‌توان با گروهی از آن‌ها ارتباط برقرار کرد. متاسفانه استفاده الزامی از ماسک در دوران کرونا، مشکل فهم مطلب رابرای ناشنوایان به دنبال دارد و همین مساله ارتباطات اجتماعی آن‌ها را در این دوران کند کرده است.
برای معرفی بیشتر بخش ناشنوایان، در پیج اینستاگرام و صفحه مجازی کتابخانه؛ رایگان‌بودن ثبت‌نام ناشنوایان را گوشزد و کتاب‌هایی را برای استفاده آن‌ها معرفی می‌کنم. همچنین ارتباط‌هایی با انجمن ناشنوایان ایران و مدارس باغچه‌بان گرفته‌ام. در کل این بخش هنوز نوپاست و در مرحله تبلیغ و جذب عضو است.
کتاب‌های ناشنوایان در کتابخانه عمومی چه مشخصاتی دارد؟
اول این که منابعی را برای این گروه از کودکان تهیه می‌کنیم که دارای تصاویری زیاد و جملات کوتاه باشد؛ ثانیا کلاس‌های قصه‌گویی با استفاده از عروسک و درست کردن کاردستی از شخصیت‌های کتاب، که این کار باعث می‌شود آن‌ها بیشتر جذب کتاب شوند. استفاده از اسباب‌بازی در کتابخانه هم شیوه دیگری است که می‌توان بچه‌ها از جمله ناشنوایان را جذب کتاب کند. همچنین نمایش کارتون و فیلم‌های زیر‌نویس‌دار یا نمایش آن‌ها با استفاده از رابط ناشنویان؛ می‌تواند در جذب مخاطب ناشنوا موثر باشد.
آموزش آنلاین برای ناشنوایان در بخش کتابخانه‌ای چقدر فعال است؟
متاسفانه در این زمینه من به عنوان کتابدار هنوز وارد نشدم زیرا هنوز مسلط به زبان اشاره نیستم. اما می‌دانم تدریس ناشنوایان با استفاده از فیلم‌های آموزشی همراه با زبان اشاره برایشان پخش می‌شود. من به عنوان کتابدار بخش ناشنوایان فقط در بخش معرفی کتاب در فضای مجازی فعال هستم و فیلم قصه‌خوانی؛ کودکان ناشنوا را منتشر می‌کنم اما در بخش آموزش آنلاین هنوز وارد نشده‌ام؛ زیرا ورود به این بخش، تسلط کامل به لب‌خوانی و زبان اشاره را طلب می‌کند.
آیا کتابدار این بخش نباید زبان اشاره بداند؟
نهاد کتابخانه‌های عمومی برای یادگیری زبان اشاره، کارگاه‌هایی را برای کتابداران این بخش برگزار کرده؛ اما ما در این بخش، کمک‌رابط ناشنوایان نداریم و به ما گفته‌اند برای کمک و ارتباط با این گروه از خانواده‌ها و انجمن ناشنوایان کمک بگیرید.
برای آشنایی ناشنوایان با منابع ادبیات کهن چه فعالیت‌هایی می‌کنید؟
ما کارگاه‌های سعدی‌خوانی را گذارندیم و می‌توانیم در این زمینه با خواندن گلستان و بوستان سعدی؛ کودکان را با این کتاب‌ها آشنا کنیم. کتابخانه‌های امیرکبیر و فردیس‌کرج کارهای خوبی در زمینه آموزش متون کهن انجام داده‌اند و کارگاه‌های خوبی برگزار کرده‌اند. می‌توان از تجربیات آموزشی آن‌ها در این زمینه کمک گرفت. این آموزش‌ها را از طریق زبان اشاره می‌توان برای ناشنوایان هم انجام داد.
چه پیشنهادی برای خارج‌شدن این بخش از حالت تشریفاتی دارید؟
در زمان افتتاحیه انجمن ناشنویان و خانواده‌های آنان و همچنین مسئولان آموزش و پرورش استثنایی آمدند و خوشحال بودند برای اولین‌بار در یک کتابخانه عمومی بخش ناشنوایان افتتاح می‌شود، اما متاسفانه مهم‌ترین چالش برای بخش ناشنوایان نگرانی خانواده‌هاست که مانع حضور آن‌ها در کتابخانه می‌شود. ناشنوایان علاوه بر کتاب‌های این بخش می‌توانند از کتاب‌های عادی هم استفاده کنند، زیرا این بخش فقط کتاب‌های مناسب‌تر را ارائه می‌کند؛ درحالی که ناشنوایان هرچند سخت، اما می‌توانند از بخش کتاب‌های عادی هم استفاده کنند.
ناشنوایان در گروه‌های سنی مختلف اگر مشارکت اجتماعی نداشته باشند و کتاب نخوانده باشند نمی‌توانند کتاب‌های مربوط به دوره سنی خاص خود را بخوانند. مثلا یک فرد 20 ساله اگر کتاب‌خوان نباشد و مشارکت اجتماعی نداشته باشد؛ باید کتاب گروه سنی 10 ساله را بخواند.
مهم‌ترین چالش شما برای ارتباط با ناشنوایان چیست؟
یادگیری زبان اشاره اکنون بزرگترین چالش ارتباط با ناشنوایان است و تسلط کامل بر لب‌خوانی و زبان اشاره شرط آموزش به ناشنوایان به ویژه در بخش آموزش آنلاین است. از نظر منابع هم باید کتابخانه در این بخش کامل باشد و از نظر محتوایی اگر کتابخانه کتاب‌هایی با محوریت افراد کم شنوا و ناشنوا داشته باشد؛ این گروه برای حضور در کتابخانه بیشتر ترغیب می‌شوند.
با توجه به این که کتابخانه محلی است که باید در حوزه کاهش آسیب‌های اجتماعی هم فعالیت کند؛ آیا برای ناشنوایان هم در این زمینه طرح‌هایی دارید؟
در این کتابخانه، یک بخش مشاوره به نام مهارت‌های زندگی وجود دارد که کارشناسان در این بخش به اعضا مشاوره تحصیلی و خانوادگی ارائه می‌کنند. بخش مشاوره کتابخانه علامه حلی با این رویکرد برای ناشنوایان هم می‌تواند، فعال شود و فقط باید این آموزش از طریق زبان اشاره و لب‌خوانی دنبال شود. محورهای تربیت فرزند، کنترل خشم و مشاوره تحصیلی و همچنین روانشناسی برخورد با این کودکان می‌تواند سرفصل‌های آموزشی خوبی در بخش مشاوره مهارت‌های زندگی برای ناشنوایان باشد.
دوشنبه ۱۵ آذر ۱۴۰۰ - ۱۱:۱۹
نظر شما