خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)؛ «در فرهنگ متداول، معلول کسی است که بخشی از توانایی‌های فیزیکی، جسمی، حرفه‌ای، ذهنی و روانی خود را به هر دلیل از دست داده یا اصلا به دست نیاورده است. اما آیا این افراد توان فعالیت در جامعه خود را ندارند؟
در پاسخ باید گفت که این روزها شاهد پذیرش و حضور بیش از پیش دانشجویان معلول در دانشگاه‌ها هستیم و طبق آخرین آمار منتشر شده از سوی معاون اداری مالی وزارت علوم؛ (خبرگزاری جمهوری اسلامی 8آذر) «25هزار دانشجوی کم‌توان که کمتر از یک درصد از کل دانشجویان کشور هستند، در دانشگاه‌های کشور تحصیل می‌کنند.» حال این سوال مطرح می‌شود که آیا دانشگاه‌ها و مخصوصاً کتابخانه‌های دانشگاهی تمهیدات لازم را برای اینگونه دانشجویان اندیشیده‌اند؟
قبل از ورود به دانشگاه، برخی از کتابخانه‌های عمومی در تهیه و گردآوری منابع برای افراد معلول تلاش‌هایی داشته‌اند؛ چنان‌که برخی از کتابخانه‌های عمومی، حتی بخشی را با امکانات خاص به معلولان تخصیص داده‌‌اند. گرچه کافی نیست، اما بخشی اندک از نیازهای معلولان را پوشش می‌دهد. اما فردی که با شرایط موجود جامعه و با وجود معلولیت جسمی یا روحی، توانسته است از سدهای پیش رو عبور کند و خود را به دانشگاه برساند، نشان از توانمندی و پشتکار و علاقه وافر اوست که خواسته است «خواستن» را به «توانستن» تبدیل کند و بی‌شک مسیر بسیار سختی را پیموده تا وارد دانشگاه شده است.
بنابراین دانشگاه‌ها باید بتوانند، قبل از ورود به دانشگاه مانند سایر دانشجویان، کلیه مقدمات دسترسی و امکانات رفاهی آموزشی و پژوهشی را برای آنان فراهم آورند. از جمله این امکانات، توان استفاده از کتابخانه‌های دانشگاهی و سرویس‌دهی کامل به اینگونه دانشجویان است.
معمولا دانشجویان دارای معلولیت، چند گونه هستند که نیاز به سروبس‌دهی خاص خود دارند.«دانشجویانی که دچار آسیب دیدگی از ناحیه پا هستند و از ویلچر استفاده می‌کنند و حتی ممکن است بدون همراه به دانشگاه یا کتابخانه بیایند. چنین افرادی نیازها و امکاناتی متفاوت با سایرین دارند. آنها بایستی از بدو ورود به دانشگاه بتوانند بدون هیچ مانعی در فضای دانشگاه، دانشکده و کتابخانه رفت و آمد کنند یا از فضای طبقات مختلف کتابخانه، سرویس‌های بهداشتی و آسانسور به راحتی استفاده کنند.
نکاتی که برای اینگونه دانشجویان بایستی در نظر گرفته شود:«وجود پله‌ها و طبقات مختلف یکی از مهم‌ترین موانع دسترسی به فضای کتابخانه هستند که بایستی تمهیدات لازم اندیشیده شود تا بتوانند برای عبور و مرور ویلچر راحت باشند، فضای آسانسور باید بزرگتر از حد معمول در نظر گرفته شود، دکمه‌های کلید آسانسور راحت و قابل دسترس باشد و کتابداران کتابخانه‌های دانشگاهی آموزش لازم را ببینند تا بتوانند به عنوان وظیفه و بدون ترحم، در محیط کتابخانه، همکار و یاریگر اینگونه دانشجویان باشند.از آنجا که قفسه‌های کتاب مرتفع هستند و دسترسی برای آنان امکان‌پذیر نیست، وجود کتابداران در کنار این دانشجویان الزامی است،میزهای مطالعه طوری طراحی یا تهیه شود تا دانشجو بتواند با وجود ویلچر، از میز مطالعه استفاده کند.
دانشجویانی که نابینا یا کم‌بینا هستند و از عصای سفید استفاده می‌کنند، شرایط متفاوت‌تری تجربه می‌کنند. آنان باید بتوانند در فضای دانشگاه‌ها، روشنایی دانشگاه و کتابخانه را در خارج از وجود خود دریابند. برخی از امکانات مورد نیاز اینگونه دانشجویان شامل؛ نصب راهنماهای خط برجسته یا با خط بریل برای شناخت مجموعه؛ تهیه و تأمین کتاب‌ها و منابع اطلاعاتی خاص با خط بریل؛ تهیه کتاب‌های گویا یا نوارهای کاست و لوح فشرده؛ تهیه کتاب‌های لمسی یا لوح‌های آموزشی نقش برجسته یا وسایل آموزشی و کمک آموزشی خاص و...
دانشجویان کم‌شنوا یا ناشنوا که از سمعک استفاده می‌کنند و راحت قادر به بیان خواسته نیستند یا لب‌خوانی می‌کنند، وجود کتابداران آشنای با زبان اشاره یا صبر و آرامش کتابداران می‌تواند یاریگر اینگونه مراجعان به کتابخانه باشد. دانشجویانی که دچار لکنت زبان هستند و برای بیان نیازهای خود بسیار تلاش می‌کنند تا در کنار افراد جامعه رشد کنند، نیز از دیگر دانشجویانی هستند که به سختی مسیر عبور را به سمت دانشگاه‌ها پیموده‌اند.
شاید دانشجویان دیگری با نوع معلولیت متفاوت به دانشگاه‌ها راه پیدا کرده باشند؛ اما آنچه مشهود است این است که همه این دانشجویان با توجه به نوع معلولیت، نیازها و خواسته‌های خاص خود را می‌طلبند و مسئولان کتابخانه‌ها بایستی مشابه با سایر دانشجویان حتی بیشتر، به نیازهای محیطی، علمی، پژوهشی و اطلاعاتی آنان توجه و منابع خاص آنها را فراهم نمایند. بی‌گمان این دانشجویان در مسیر زندگی پرتلاطم خویش، آن‌قدر سختی کشیده‌اند و در اجتماع با مسائل و مشکلات گوناگون مواجه شده‌اند که رسیدن و ورود به دانشگاه را بزرگترین دستاورد خویش تلقی می‌کنند.
هرچند غیر از این نیست، اما وظیفه متولیان امر، تأمین منابع و رفاه و رفع احتیاجات و نیازهای ضروری برای آنهاست تا بتوانند طعم شیرین و نتیجه تلاش خود را در دانشگاه دریابند و کاری نکنند که این دانشجویان پرتوان و علاقه‌مند، با تشویش و نگرانی و دست خالی از دانشگاه بازگردند.
در یک برآورد اولیه باید گفت که به جز چند کتابخانه دانشگاهی، اکثریت کتابخانه‌های دانشگاهی به راحتی پاسخگوی نیازهای اطلاعاتی دانشجویان معلول نیستند. از جمله مشکلات، وجود راه‌پله‌های طولانی و ساختمان‌های چند طبقه بدون آسانسور هستند که هر طبقه به یک بخش کتابخانه تخصیص یافته است و دانشجویان معلول امکان دسترسی یا حتی دیدن بخش را ندارند. گرچه کتابداران سعی می‌کنند به یاری آنان شتافته و مددرسانی کنند، اما به طور کلی بایستی فضا و امکانات برای آنان فراهم شود.
در یک کلام باید گفت که دانشجوی معلول به اندازه کافی جنگیده است ، از هزاران مانع پیدا و پنهان عبور کرده تا پا به میدان دانشگاه گذاشته است. وقتی پا به دانشگاه می‌گذارد، انتظار دارد که در فضای علمی و آکادمیک که وارد شده است، این جامعه متفاوت از فضای بیرونی باشد و به راحتی به نیازهای او توجه شود.
البته این انتظار زیادی نیست که یک دانشجو وقتی به فضای دانشگاه قدم می‌گذارد، این خواسته را داشته باشد. اما نباید این احساس به سرخوردگی مبدل شود و تفاوتی بین جامعه بیرون و داخل دانشگاه وجود نداشته باشد. و صد البته که این انتظار زیادی نیست که بتواند مانند سایر دانشجویان از کلیه بخش‌های دانشگاه استفاده کند. آیا به راستی دانشگاه‌ها و کتابخانه‌های دانشگاهی، توان پاسخگویی به ساده‌ترین نیازهای آموزشی، پژوهشی یا توان برآورده کردن ابتدایی‌ترین نیازهای اینگونه دانشجویان را دارند؟
سه‌شنبه ۱۶ آذر ۱۴۰۰ - ۱۳:۰۰
نظر شما