به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، به نقل از روابط عمومی مجمع عالی علوم انسانی اسلامی، عبدالحسین کلانتری معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری گفت: حکمرانی و حکومت به اشتباه در بسیاری از مواقع یکسان انگاشته شده، کما اینکه گفتمان و گفت‌وگو یکسان انگاشته شده است. حکمرانی، حکومت اجتماعی است که با اقتدار سروکار دارد و شيوه نرم، هوشمندانه و کم‌تنش اِعمال حاکميت است.

وی با اشاره به اینکه چارچوب‌های کلان حکمرانی فضای مجازی را می‌توان به دست آورد، افزود: سیستم فضای مجازی و فناوری‌های وابسته به آن متناسب با بنیادها و ارزش‌های انقلاب اسلامی باید مورد توجه قرار گیرد. در جلسه‌ای که در یونسکو برگزار شد ایران توانست مباحث اخلاقی اسلامی را در فضای مجازی نشان دهد.

کلانتری با بیان اینکه آزادی از ارزش‌های بنیادی اسلامی و حداقلی آن حس حریم خصوصی است، عنوان کرد: شرایط محدودکننده آزادی در چارچوب شرع و قانون است. ایجاد آزادی شرایط مطلوبی در جهت رشد و تعالی شهروندان و کاربران فضای مجازی است که حالت ایجابی دارد. از دیگر مباحث ایجاد شرایط عادلانه دسترسی همگان به محتوا و خدمات مطلوب به فضای مجازی است که نشانه‌های آن هم در کشور دیده می‌شود.

معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با اشاره به الزامات حکمرانی مطلوب فضای مجازی در جمهوری اسلامی، اظهار کرد: از الزامات حکمرانی فضای مجازی توجه به نوآوری، جامعیت، خوداتکایی، برونگرایی و درونگرایی فرامرزی است.

وی ادامه داد: در حکمرانی فضای مجازی باید بر افزایش مشارکت مردمی توجه شود و شبکه ملی و فراملی اطلاعات انحصاری نشود. متاسفانه در گستره ملی دولت‌ها از ظرفیت شرکت‌ها و نهادهای مردمی کمتر استفاده کردند و به نوعی شرکت‌ها رقیب دولت و حاکمیت تلقی شدند که این تعبیر و نگاه درست نیست. امروز همه شاهدیم که آمریکا سلطه‌جویی و قدرت خود را با شرکت‌های خود اعمال می‌کند.

کلانتری با بیان اینکه اهمیت استفاده از تکنولوژی در حوزه امنیت فضای مجازی است، ابراز کرد: انقلاب اسلامی مبتنی بر رای و مشارکت مردم شکل گرفته است که در گره گشایی بزرگترین مشکلات کشور نظیر دفاع مقدس و فتنه‌هایی ایجاد شده طی چهار دهه اخیر هم اثرگذار بودند. اما متاسفانه در حکمرانی فضای مجازی گام‌های عملی برای استفاده از این ظرفیت‌ها برداشته نشده است.

معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ادامه داد: امروز سخت‌ترین حکمرانی را آمریکایی‌ها در فضای مجازی دارند و به صراحت هرگونه تهدید در فضای سایبری را پاسخ می‌دهد. متاسفانه ما این مسئله را جدی نگرفتیم و با صورت‌بندی‌های غلط، فضای مجازی را رها کردیم.

وی با بیان اینکه تصمیمات شورای عالی فضای مجازی از مسائل دیگر است که باید به آن توجه کرد، گفت: در کنار تحولات نظامی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی کشور شاهد تحولات فناورانه در حکمرانی فضای مجازی هستیم که باید به آن توجه خاص شود. اهداف مختلفی برای حکمرانی فضای مجازی ترسیم شده است که سرجمع آن دست‌یابی به ساز و کار مناسب و نهادهای توانمند به منظور اداره صحیح کشور در عصر فضای مجازی است. در این فضا کشور را به نحوی هوشمندانه و متناسب با ابزارهای جدید مدیریت و اداره می‌شود.

کلانتری بیان کرد: هدف اصلی حکمرانی فضای مجازی اداره کشور بر اساس ارزش‌ها و شعارهای انقلاب اسلامی است، بنابراین اهداف انقلاب اسلامی باید متناسب با فضای مجازی بازخوانی شود، به عنوان مثال امروز اسلام در فضای مجازی اسلامی حداقلی و عدم مخالفت با شرع مقدس اسلام با یک رویکرد سلبی است در حالی که حد مطلوب آن تطابق تام با دین مبین اسلام با رویکرد ایجابی است.

معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با بیان اینکه ادبیات حکمرانی در دوره اخیر بسیار متحول شده است؛ اظهار کرد: ازجمله این تحولات می‌توان به دقیق‌تر شدن ابزارهای حکمرانی به خصوص با اتکا به کلان داده‌ها و سایر فناوری‌ها، هوشمندتر و چابک‌تر شدن اعمال حکمرانی، تحول مدل و شيوه حکمرانی، استفاده روزافزون از قواعد، توصیه‌ها، هنجارگذاری، استانداردسازی و تنظیم‌گری درکنار استفاده از اقتدار رسمی و قانون، خروج از انحصار دولتی و پیدایش ذیربطان جدید، مقرره گذاری‌ها و استانداردگذاری‌ها شرکت‌ها، قدرت یافتن بیش از پیش شرکت‌های فراملی، تکثیر و پراکندگی مراکز قدرت در لایه اجتماعی (مصرف) و تمرکز و انحصار در لایه اقتصادی، کم‏رنگ شدن مرزهای جغرافيايی ملی و امکان مداخله در اعمال حکمرانی ملی از طریق شرکت‌ها و سکوهای خارجی، تأثیر شدید مدل حکمرانی بین‌المللی بر مدل حکمرانی ملی اشاره کرد.

وی بیان کرد: حکمرانی متاثر از فضای مجازی با ویژگی‌هایی نظیر شبکه‌ای شدن، همه جایی و همه زمانی، اجتماعی بودن، پلتفورمی بودن و غیر تغییر کرده و بر مباحثی از قبیل حکمرانی شبکه‌ای، دیجیتال، تعاملی و غیره شکل گرفته است.

کلانتری با بیان اینکه تحول مکرر و شدید ادبیات حکمرانی فضای مجازی موجب شده که برخی در تعبیری رادیکال، حکمرانی فضای مجازی را حکمرانی بر امر حکمرانی ناپذیر یا حکمرانی آشوبناک می خوانند، گفت: اگرچه ارائه مدل حکمرانی ثابت به معنای کلاسیک، با توجه به اقتضای متحول و پویای فضای مجازی ممکن نیست، اما باید بر ارائه تدابیر و مدلهای کلی حکمرانی تکیه نمود.

معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و با اشاره به مهمترین چالش‌های حکمرانی فضای مجازی گفت: ناهماهنگی در بخش‌های مختلف نظام در رویکرد به فضای مجازی، چالش‌هایی از جمله ابهام نقش و جایگاه مصوبات شورای عالی فضای مجازی در نظام حقوقی و اداری کشور، فقدان تناظر ساختاری در حوزه فضای مجازی در قوای سه گانه کشور، ضمانت اجرایی پایین تصمیمات شورای عالی فضای مجازی، فقدان تحرک و پویایی لازم در ارتباطات سیستم اجرایی و تقنینی کشور با شورای عالی فضای مجازی، عدم اشراف کافی حکمرانان نسبت به وظایف سازمانی خود در خصوص حکمرانی فضای مجازی را ایجاد کرده است.


قائم مقام مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی اظهار داشت: مهم‌ترین مشکل ما در جمهوری اسلامی این است که بین نظام سیاسی و نظام علم واگرایی ایجاد شده و این واگرایی آسیب‌زا تا آنجا پیش رفته که امروزه نه تنها فارغ‌التحصیلان دانشگاهی بلکه عالمان حوزوی جدید هم در سیستم اداری و حکومتی حضور ندارند.

به گزارش روابط عمومی مجمع عالی علوم انسانی اسلامی، عطاءالله رفیعی آتانی، قائم مقام مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در کنفرانس سیاست گذاری عمومی و حکمرانی اسلامی با اشاره به موضوع استعاره‌های حکمرانی اظهار داشت: حکمرانی به معنی نحوه جریان یافتن حکومت و دولت در سایر نهادهای اجتماعی است.

وی ادامه داد: یکی از زبان‌هایی که می‌تواند این عرصه را به خوبی توضیح دهد، زبان استعاره است که یک مفهوم را با استفاده از مفاهیم دیگر تعریف می‌کند. به طور مثال می‌توان نظام حکمرانی را مانند یک بنگاه اقتصادی تعریف کرد.

رفیعی آتانی: بدون تعارف می‌گویم که اگر نتوانیم دانش را مبدا تولید ثروت قرار دهیم هیچ کاری نمی‌توانیم بکنیم چون اساسا راه دومی وجود ندارد و لازمه این کار این است که نظام سیاسی خودمان را بر اساس معیارها و ضوابط نظام علمی سامان بدهیم.

وی همچنین گفت: مهم‌ترین مشکل ما در جمهوری اسلامی این است که بین نظام سیاسی و نظام علم واگرایی ایجاد شده و این واگرایی آسیب‌زا تا آنجا پیش رفته که امروزه نه تنها فارغ‌التحصیلان دانشگاهی بلکه عالمان حوزوی جدید هم در سیستم اداری و حکومتی حضور ندارند؛ نه خودشان و نه علمشان. توصیه سیاستی ما این است که هر چه زودتر فکری به حال این وضع شود.

به اعتقاد وی، مهمترین و بزرگترین اشتباه نظام پهلوی این بود که اجازه داد حوزه علمیه قم تاسیس شود چون به محض تاسیس این نهاد علمی، علم دینی تولید شد و آن علم دینی به تربیت انسانهایی منجر شد که نهایتا بر علیه نظام شاهنشاهی قیام کردند و آن را برانداختند.

وی با بیان اینکه در حیطه اجتماعی حکمرانی به مسائل اجتماعی از سیاست‌گذاری تا مرحله اجرا، تعلق می‌گیرد گفت: پذیرش این نگاه لوازمی دارد که در تعریف آسیب‌های اجتماعی، مسائل اجتماعی، اولویت‌بندی‌ها و تبیین فرایندها، نیازمند نظریه است.

رفیعی آتانی ابراز امیدواری کرد که برگزاری کنفرانس سیاست‌گذاری عمومی و حکمرانی اسلامی با بهره‌گیری از توان علمی اساتید و پژوهشگران کشور بتواند مبداء تحولاتی جدی در عرصه حکمرانی کلان کشور شود.

در ادامه این نشست مهدی حسین‌زاده مدیر گروه اجتماعی اسلامی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران بیان کرد: حکمرانی فرآیندی است که سیاست‌گذاری، تقنین، ارزیابی و اجرا را شامل می‌شود و دولت، NGo‌ها و جامعه در آن مشغول هستند.

وی با بیان اینکه در حیطه اجتماعی، حکمرانی به مسائل اجتماعی از سیاست‌گذاری تا مرحله اجرا تعلق می‌گیرد، گفت: پذیرش این نگاه لوازمی دارد که در تعریف آسیب‌های اجتماعی، مسائل اجتماعی، اولویت‌بندی‌ها و تبیین فرایندها، نیازمند نظریه هستیم.

حسین‌زاده ادامه داد: اگر بخواهیم در حکمرانی اجتماعی از وضع موجود به وضع مطلوب برسیم، باید وضع موجود را به تصویر بکشیم. در تبیین وضع موجود با نظریات مختلفی چون نظریه کارکردی، کنش متقابل نمادین، مواجه هستیم اما سوالی که وجود دارد این است که کدام یک از نظریات را باید بپذیریم؟

مدیر گروه اجتماعی اسلامی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران ادامه داد: ما در علوم اجتماعی اسلامی در مبانی خوب وارد شدیم، یعنی نمره قابل قبولی می‌گیریم به طوری‌که در مبانی هستی شناختی، انسان‌شناختی و معرفت‌شناختی حرفی برای گفتن داریم. اما این مبانی روی زمین مانده است و دلیل آن عدم توجه به مبانی کف میدان است.

حسین‌نژاد گفت: طبق جلسه‌ای که هیئت وزیران در سال ۹۱ برگزار کرد، ۵۶۳ منطقه را به عنوان منطقه محروم اعلام کردند، یعنی ۲۸ استان منطقه محروم محسوب می‌شوند و حدود ۵۷ درصد منطقه کشور ما جزو مناطق محروم و کم برخوردار به حساب می‌آیند.

مدیر گروه اجتماعی اسلامی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران یادآور شد: در حیطه آموزش برخی از مناطق ما دارای حدود ۲۰ درصد دانش آموز محروم از تحصیل هستند. در مناطق آزاد این میانگین ۱۷ درصد است. در مورد بهداشت نیز آمار این چنینی وجود دارد.بنابراین وضع موجود خلاهای زیادی دارد.

حسین‌نژاد با بیان اینکه معیار و ادبیات مشخصی برای ترسیم وضعیت مطلوب وجود ندارد، ادامه داد: همه مفاهیم ما وارداتی هستند. به عنوان مثال اصطلاح ازدواج سفید یکی از این مفاهیم است این در حالی است که ازدواج سفید وجود ندارد.

مدیر گروه اجتماعی اسلامی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران گفت: اصحاب علوم اجتماعی اسلامی، اصحابی هستند که این دغدغه را دارند و حکمرانی اسلامی را دنبال می‌کنند و باید به این مباحث وارد شوند. باید این مفاهیم به یک گفتمان توسط کسانی که دغدغه انقلاب و نظام را دارند، تبدیل شود.

همچنین به گزارش روابط عمومی مجمع عالی علوم انسانی اسلامی، محمود حکمت نیا استاد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و معاون حقوق مالکیت فکری وزیر دادگستری در مراسم افتتاحیه کنفرانس سیاستگذاری عمومی و حکمرانی اسلامی گفت: حقوق کودک زیر شاخه حقوق انسان محسوب می شود. این در حالی است که انسان در مرحله گذر تا سن ۱۸ سالگی که توانمند می‌شود قواعد خاص خود را طی می‌کند.

وی با اشاره به اینکه حقوق انسان و کودک متفاوت است، یادآور شد: امروز آنچه که در حقوق به آن نیاز داریم حقوقی با ماهیت متحرک است نه حقوق با ماهیت ثابت.

استاد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی خاطرنشان کرد: به دلیل دستیابی بشر به توانمندی در حوزه معرفت و ساخت، با تحول رو به جلو و متحرک رو به رو هستیم.

حکمت نیا گفت: هیچ فردی آینده جهان را با توجه به تکنولوژی های جدید نمی تواند ارزیابی کند. چرا که ما در حال حرکت هستیم. خصوصیات عمده موضوع در حال گذر بودن، مبتنی بر توانمندی انسان در حرکت رو به جلو و مبهم بودن آن است.

استاد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: باید افزون بر دستیابی به تکنولوژی به دنبال علم باشیم. علم منجر به تکنولوژی می شود. ضمن اینکه باید تکنولوژی تولید کنیم نه اینکه تکنولوژی غربی را الگوی خودمان قرار دهیم.

وی تاکید کرد: ما باید از تکنولوژی‌های ساخت خودمان استفاده کنیم و با توجه به ساختار و مبانی خودمان دست به ساخت های جدید بزنیم ضمن اینکه بشر در حال توانمند شدن با ابزارهای تکنولوژی است.

وی ادامه داد: اگر در حقوق مفاهیم پایه و اصول نداشته باشیم، توانمندی حل مسئله را از دست می‌دهیم. باید به یک چارچوب مفهومی در مورد حقوق پایه برسیم که در همین راستا مهمترین و سخت‌ترین مرحله، تبیین است. یکی از وظایف حقوق این است که با ساده‌ترین عبارات پایه، اصول و مفاهیم را طراحی کند.

وی گفت: مالکیت، میزان مالکیت و انتقال مالکیت از پایه‌های حقوق هستند. کل ماجرای مالکیت اگر ادبیات ساده‌ای داشته باشد با مشکل کمتری روبرو می شود اما در حوزه حقوق و قانونگذاری مشکل اساسی ما مربوط به تبیین است.

حکمت نیا با اشاره به اینکه از حقوق مبتنی بر مجازات و تکالیف سخت دفاع می کنیم، گفت: باید تلاش برای ایجاد حقوق نرم صورت بگیرد. باید این توانمندی را پیدا کنیم که مردم از اجرای حقوق منتفع شوند و خودشان دنبال قوانین باشند.

حکمت نیا در پایان سخنانش بیان کرد: در حوزه تصمیم‌سازی اجرائی سیستم سلسله مراتبی وجود دارد یعنی باید وظایف از ترسیم به تشخیص تبدیل شوند.