به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، کتاب «جستارهایی در فلسفه عرفان» (مجموعه 2 جلدی) تالیف حجت‌الاسلام و المسلمین علی فضلی، مدیر گروه عرفان پژوهشکده حکمت و دین‌پژوهی از سوی سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی منتشر شد.

فلسفه عرفان یک دانش نوپیداست که به دلیل علاقه وافر و نیاز شدید به درک تجربه معنوی و عرفانی، فرانگرانه به نظارت و سنجش عقلی و تفسیر و تبیین فلسفی بر عرفان پرداخته است؛ در راستای استخراج و تحلیل دقایق مبانی عرفان از میراث ارباب سلوک و شهود در طول تاریخ گام برداشته است؛ با توجه به نوع مکتب‌ها، رویکردها و دغدغه‌­ها در غرب و شرق به تحلیل نشسته است؛ از سوی خویش آثار بدیعی با روش­‌های تجربی، تحلیلی و استدلالی به جامعه علمی هدیه داده و زمینه برداشتن گامی بس بلند در جهت تحول عظیمی در عرفان به خصوص عرفان اسلامی – چه عرفان نظری و چه علم سلوک – فراهم ساخته که البته تلاش وافر و ورود جدی را به تمامی عرصه­‌های این دانش می­‌طلبد. چندین و چند عرصه که می‌­توان برخی از مهمترین حوزه‌­های آن را برشمرد:

اول درباره خود فلسفه عرفان؛ یعنی ماهیت، امکان، ضرورت، غایت، تطوّر، موضوع، روش، ساختار و مسایل فلسفه عرفان، چه فلسفه عرفان نظری، چه فلسفه علم سلوک و چه فلسفه عرفان ذوقی، حتی نسبت فلسفه عرفان با علوم و امور همگن و تبیین جایگاه عرفان در تولید علوم انسانی – اسلامی و  در تولید عرفان دینی.

دوم درباره مسایل فلسفه عرفان؛ یعنی درباره مسایل فلسفه تجربه عرفانی، مانند ماهیت، اقسام و کارکرد تجربه عرفانی و تعبیر عرفانی یا نسبت تجربه عرفانی و گزاره عرفانی یا ارزش شناختاری تجربه عرفانی و گزاره عرفانی. درباره مسایل فلسفه عرفان نظری، مانند ماهیت و ساختار عرفان نظری یا مبانی معرفت شناختی و روش شناختی عرفان نظری. درباره مسایل فلسفه علم سلوک، مانند ماهیت و ساختار علم سلوک یا مبانی معرفت شناختی، روش شناختی، انسان شناختی، وجود شناختی و ارزش شناختی علم سلوک.

سوم درباره نسبت عرفان با علوم و امور همگن؛ یعنی نسبت عرفان با فلسفه­‌های مضاف، مانند فلسفه دین، فلسفه اخلاق و نسبت عرفان با علوم همگن، مانند فلسفه، اخلاق، معرفت شناسی، روان شناسی، انسان شناسی، جامعه شناسی و علوم سیاسی و نسبت عرفان با امور متناسب، مانند عقل، فرهنگ، معنا و سبک زندگی.

هر یک از این سه حوزه ده‌­ها پرسش در خود دارند که گستره آن را بیش از آن که امروزه در گوشه گوشه جهان نمایان شده، نشان می­‌دهد و در نتیجه کتاب­های متعدد، پایان‌­نامه‌های مختلف، مقاله­‌های عمیق، همایش­های ملی و کنگره‌­های بین المللی می­‌طلبند تا گام به گام پاسخ ببینند و زمینه پژوهش نوین و تحصیل نظریه­‌های جدید فراهم گردد.

جای این گونه پرسش‌­ها و پژوهش‌­ها در گستره این نوع فعالیت­‌ها در حوزه فلسفه عرفان اسلامی و آینه انعکاس دیدگاه­‌ها درباره اصول، مبانی و مبادی عرفان اسلامی نه تنها چشم گیر نیست که به عکس بسیار خالی است.

پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی که در بحث فلسفه مضاف و به تعبیری فلسفه تابع در ایران اسلامی از پیشگامان و پیشتازان عرصه به شمار می­‌آید و آثار گران‌سنگ متعددی را در کارنامه خویش داشته است: همایش‌های علمی فخیمی را برگزار کرده که یکی از آن همایش‌­ها همایش فلسفه عرفان است که چه بسا نخستین همایش در کشور باشد.

این همایش از تدوین و ارسال مقالات گرانسنگی که مشایخ و اساتید و فضلای برجسته حوزه فلسفه، عرفان و فلسفه عرفان به نگارش درآوردند، بسیار خرسند گشته و از همه آن بزرگان به خصوص از حکیم متأله حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی، جناب استاد حضرت حجه الاسلام و المسلمین سید یدالله یزدان‌پناه و حضرت استاد حجه‌السلام و المسلمین جناب آقای دکتر قاسم کاکائی و حضرت استاد حجه‌السلام و المسلمین جناب آقای دکتر امیر دیوانی کمال تشکر را دارد.

این مقالات که در دو جلد حدود ۶۰۰ صفحه‌­ای تنظیم و تدوین شده و به ارباب تحقیق تقدیم می­‌شود، در یک نگاه کلی به سه دسته کلی تقسیم می‌­شوند: بخش اول، تبیین تجربه عرفانی و بیان‌پذیری یا بیان ناپذیری آن؛ بخش دوم، بررسی حقیقت و صدق گزاره­‌های عرفانی و بخش سوم، نسبت تجربه‌­ها و گزاره­‌های عرفانی با دیگر علوم و امور متناسب.

در بخش اول، نخست از ماهیت و اقسام تجربه دینی و تفاوت آن با تجربه عرفانی سخن به میان آمد، آنگاه بیان­‌پذیری و بیان ناپذیری تجربه عرفانی به تحقیق درآمد و آرای مختلف همراه با نقد و ارزیابی تبیین شد.

در بخش دوم، نخست عرفان نظری که دستگاه سازوار از گزاره­‌های عرفانی است، مورد بحث قرار گرفته، سپس اصول معتبر در آن به خصوص اصل برهان در عرفان تبیین شد و تفاوت آن با فلسفه روشن گشت، آنگاه کارکردهای عقل بیان شد. سپس مسأله خطاپذیری گزاره­‌های عرفانی و ضرورت سنجش آن گزاره­‌ها اثبات شد، زان پس جایگاه شهود، عیار شهود، رفع تعارض شهودها و معیار صدق و خطای گزاره‌­های عرفانی بررسی شد. در بخش سوم، نسبت عرفان و علوم انسانی مانند کلام، قدرت و سیاست به بحث نشست و از زوایای مختلف بررسی شد.

کتاب «جستارهایی در فلسفه عرفان» (مجموعه 2 جلدی) تالیف حجت‌الاسلام و المسلمین علی فضلی از سوی سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در قطع رقعی، 1336 صفحه و قیمت 300 هزار تومان منتشر شد.