به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) در خراسان‌رضوی، مراسم گرامی‌داشت دویارِ تازه درگذشته زبان و ادبیات فارسی؛ محمدعلی اسلامی ندوشن و محمدآصف فکرت ظهر امروز شنبه 17 اردیبهشت ماه با حضور محمدجعفر یاحقی، استاد  زبان و ادبیات فارسی،محمدکاظم کاظمی، شاعر افغانستانی، محمدحسین ساکت، پژوهشگر و مترجم، عزیز آرین‌فر، نویسنده و شاعر افغانستانی وعلی دهباشی، سردبیر مجله بخارا در کتابخانه‌ قطب‌علمی دانشکده‌ ادبیات و علوم‌انسانی دانشگاه فردوسی مشهد از سوی انجمن پایندان و با همکاری موسسه خردسرای فردوسی و قطب علمی دانشگاه فردوسی برگزار شد.

 
«ندوشن» فردوسی را سنبل فرهنگ ایرانی می‌دانست
در ابتدای این نشست محمدجعفر یاحقی، استاد  زبان و ادبیات فارسی گفت: روانِ مرد بلندنامِ فرهنگ و ادبیات ایران دور از وطن آسمانی شد اما کالبدش با خاکِ وطن گسستنی نیست. در روزهای گذشته خیلی از جایگاه ایشان گفته شد و زین پس هم گفته خواهد شد چراکه او بلندنام زیست و بلندنام ماند او سر بر آستان فردوسی داشت و فردوسی را سنبل فرهنگ ایرانی می دانست و باور داشت ایران فردوسی‌ست و تمام آثارِ او حاکی از این دلبستگی است.
 
وی ادامه داد: دکتر اسلامی از معدود نویسندگانی است که توانست با قلم و با نویسندگی به شهرتی بسیاری برسد. ما در ایران عمدتا با شعر زندگی می‌کنیم و شعر مبنای فرهنگ و هنر ما است، کمتر نویسندگانی را داریم که توانسته باشند تنها در این حوزه جایگاه برجسته‌ای داشته باشند اما اسلامی ندوشن این جایگاه را به دست آورد. ما رمان‌نویسان و داستان‌نویسانِ زیادی را داریم که به دلیل نوعِ ادبی داستان و تاثیر داستان در مخاطب، توفیق زیادی کسب کرده‌اند اما مقصود من «نویسندگی» به معنای مطلق کلمه است.
 
عضو پیوسته‌ شورای زبان و ادب فارسی با اشاره به کتاب «نامه به فرزند» اسلامی ندوشن گفت: این کتاب، اثر کم شناخته‌ای است که سال 97 منتشر شد که چکیده‌ی تمام اندیشه‌های ندوشن است. در سال 67 که فرزندان ایشان به خارج از کشور می‌روند، ایشان این نامه را خطاب به فرزندان‌شان می‌نویسند، در این کتاب مسائل بنیادی بسیاری مطرح شده است، همچنین به مسائل اجتماعی، فرهنگی و به خصوص دلبستگی ایشان به میهن اشاره شده است.
 
یاحقی درباره محمدآصف فکرت نیز گفت: او تمام عمر خود را مشغول تحقیق، پژوهش و ترجمه در حوزه‌ی ادبیات، فرهنگ و تاریخ  بود که حاصل آن آثار ماندگار و منحصر به فردی هستند که از ایشان به جای مانده و جاودانه خواهد شد.
 
«فارسی هروی» اثر محمدآصف فکرت از ذخایر ارزشمند است
محمدکاظم کاظمی، شاعر نام‌آشنای افغانستانی نیر درادامه‌ این مراسم با اشاره به کتاب «لهجه‌ی بلخ» گفت: استاد فکرت چند کار ارزشمند در زبان فارسی کرد، یکی از آنان واژه نامه هم زبانان بود، که امیدوارم این اثر دوباره منتشر شود، واژه‌نامه‌ای مختصر و جامع است در خصوص واژگانی که در افغانستان و فارسی مشترک هستند. کتاب ارزشمند دیگر ایشان «فارسی هروی» که از ذخایر ارزشمند در موردِ زبان و لهجه‌ی فارسی است و کتابی مغتنم.
 
این نویسنده و شاعر با تاکید بر کتاب «لهجه بلخ ودریافت بهتر سخن مولانا» نیست بیان کرد: حضور تبعیدگونه‌ی مرحوم فکرت در شمال کشور، توفیقی اجباری داشت و آن آشنایی ایشان با گویش فارسی این مناطق بوده که موجب نوشتن کتاب لهجه بلخ شد. یعنی او این تهدید را به ارزنده ترین شکل به یک فرصت تبدیل کرد. او مشابهت‌های زیادی بین نظام آوایی و نظام دستوری شعر مولانا و لهجه بلخ در افغانستان پیدا می‌کند و این‌ها را در کتابی منعکس می‌کند.
 
وی ادامه داد: زبان فارسی افغانستان و بیان رهاوردها و ویژگی‌های گویش فارسی افغانستان به ایران و افغانستان کمک می کند، برای مردم افغانستان اهمیت دارد چراکه دیگر خیلی از این واژگان کهن مورد استفاده قرار نمی‌گیرند زیرا واژگان انگلیسی جایگزین آنها شده‌اند، حتی مردم افغانستان بعضا گمان می‌کنند خیلی از این واژگان متعلق به افغانستان نیست و دری است و بعد تو باید همه را قانع کنی که در کدام شعر مکتوب شاعران افغانستان این واژگان هستند.
 
محمدکاظم کاظمی در انتها بیان کرد: رهاورد دیگر آن آشنایی مردمِ ایران با واژگان رایج در افغانستان است که می‌تواند در ایران هم کاربرد داشته باشند، واژگان خوش‌آهنگی نظیرِ سبک‌دوش کردن به جای عزل کردن، یا بالاپوش، به جای پالتو. این داد و ستد زبانی بین زبان فارسی و افغانستان، تا کنون بیشتر یکسویه بوده و ما در افغانستان بیشتر مصرف‌کننده بوده‌ایم اما می‌تواند دوسویه شود تابیشتر ثمربخش باشد.
 
«اسلامی ندوشن» جز خدمت به فرهنگ کاری نکرد

محمدحسین ساکت، پژوهشگر و مترجم نیز در ادامه‌ این نشست درباره مرحوم فکرت گفت: بنده یکبار ایشان را در کنگره‌ای دیدم که متاسفانه فرصتی برای گفتگو پیدا نشد، اما در دوره دبیرستان که تربت‌حیدریه بودم مدام با اثار ندوشن در ارتباط بودم، او در نوشتن تاثیر شگرفی بر من داشت.
 
وی با بیان این‌که ندوشن در ابتدا شاعر بود، اظهارکرد: او سعی داشت در قالب نیمایی بنویسد، مهارت او در ترجه شعر را در گلهای بدی به قلمِ بودلر می‌بینیم و آنچه که امروز مسلم است، این است که گستره نفوذ او در دانشجویان ادبیات و علاقه‌مندان این رشته چشمگیر است. یکی از ویژگی‌های برجسته‌ی ایشان ایران‌دوستی‌شان است. دکتر اسلامی ندوشن سالیانِ سال خدمت‌گذار فرهنگ و هنر و ادبیات ایران بوده است. او نه خودش را به حکومتی فروخت، نه ستایشگر حکومتی بود، جز خدمت به فرهنگ کاری نکرد و پاک زیست.
 
«محمدآصف فکرت» در جامعه‌ی افغانستان مضمحل شد

عزیز آرین‌فر، نویسنده و شاعر افغانستانی نیز در این نشست بیان کرد: سخن امروز در رابطه به دو شخصیت در حوزه تمدن و قلمرو زبان فارسی اثرگذار بوده‌اند.  آصف فکرت در ایران و افغانستان زاده می شود، در روزگاری که در افغانستان تنها یک دانشگاه داشت و تنها 15 یا 20 نفر در سال از آن دانشگاه فارغ التحصیل می‌شدند، ایشان مدرک‌اش را از آن دانشگاه می‌گیرد و درست زمانی‌که قحط‌الرجال بود آصف فکرت برای ادامه‌ی تحصیل به هندوستان می‌رود.
 
وی افزود: اما در آن ایام که افغانستان از فقدانِ جوانانی اینچنین پیشگام، روشنفکر و تحصیل‌کرده رنج می‌برد، نظام وقت به او روی خوش نشان نمی دهد و با تغییر محل کارِ او دست به سرکوب قلم و شخصیت فکرت می‌زند. شخصیت‌هایی شبیه او در جامعه‌ی افغانستان به کرات مضمحل می‌شدند.
 
آرین‌فر با اشاره به مهاجرت محمدآصف فکرت به ایران گفت: طبیعی بود که جوانی برومند، تحصیل‌کرده و صاحب انرژی شبیه او به ایران بیاید، بنابراین او به ایران مهاجرت کرد و کارهایی ارزشمند انجام داد، او با ترجمه‌ی «تاریخ افغانستان» را که ترجمه کرد در واقع چیزی به تاریخ افزود. یا «میخ آخر بر تابوت استعمار» و همچنین «تاریخ نامه ایران» حرف‌هایی نو در تاریخ افغانستان دارد. حتی فهرست نسخ خطی آستان قدس هم کاری بسیار توان‌فرسا و استثنائی بود. یا فهرست الفبایی و تفسیرو  ترجمه‌های قرآن های که به 65 زبان دنیا چاپ شده، این‌ها کارهای نادری هستند.
 
وی ادامه داد: در رابطه با استاد ندوشن، ایشان در زمانی آثار اصلی‌شان را می نویسند که تازه دموکراسی به افغانستان وارد شده است. سال 1343 تازه افغانستان از استبداد و خفقان قومی و زبانی و سلطنتی رها شده است در آن سال دموکراسی آغاز می شود و احزاب سیاسی، روزنامه‌ها و.. آغاز به کار می‌کنند. درست در همین زمان آثار ندوشن نظیرِ، «ایران را تنها نگذاریم»، «جام جهان نما» و .. دیگر کتاب‌های ایشان با جان مایه‌ی ایرانی و فرهنگ آریایی نوشته می‌شود و چون تازه درافغانستان آزادی آمده بود این آثار به افغانستان هم می‌آمد و علاقه‌مندی،عطش و عشق این کتابها را می‌خواندیم. آثار ایشان درونمایه خاصی داشت، ایشان نقش بزرگی در فرهنگ و زبان و تاریخ ایران و افغانستان دارد هرچند که پس از آن دوباره در افغانستان خفقان و استبداد شروع شد اما همان دوره، دوره‌ی بخت ما بود.
 
«ندوشن» و «فکرت» همواره به فرهنگ خراسان اهمیت می دادند

علی دهباشی، سردبیر مجله بخارا نیز در ویدئوی ضبطی که از پیش برای این نشست فرستاده بود، گفت: دوتن از کسانی که همواره به فرهنگ خراسان اهمیت می‌دادند و مکررا در ستایش بزرگان ادب این خطه قلم زدند مرحوم فکرت و اسلامی ندوشن بودند. هرچند که این دو تن در خارج از حوزه فرهنگی ایران به خاک سپرده شدند اما بدون تردید یاد این دو عزیز در فرهنگ ایران زنده خواهد ماند، آنچنان که کوشش‌های بی‌نظیر زنده یاد فکرت برای فرهنگ ایران و افغانستان جاودان خواهد ماند.
 
به گزارش ایبنا؛ محمدعلی اسلامی ندوشن شاعر، منتقد، نویسنده، مترجم، حقوقدان و پژوهشگر ایرانی پنجم اردیبهشت ماه 1401 به سبب کهولت سن در ۹۷ سالگی در تورنتو، کانادا درگذشت. ندوشن از جمله پرکارترین ادبا و محققان معاصر ایران بود و با علاوه بر تألیف کتاب به ترجمه آثار غیرایرانی به زبان فارسی از جمله آثاری درباره ادبیات و فرهنگ ایران پرداخته ‌است. از وی بیش از ۷۰ اثر تألیف و ترجمه و صدها مقاله باقی مانده‌است. همچنین محمدآصف فکرت هروی نیز نویسنده، شاعر فارسی‌زبان، مصحح و نسخه‌پژوه افغانستان و از دوستان نزدیک دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن هفتم اردیبهشت ماه 1401 در سن 76 سالگی در در شهر اتاوای کانادا درگذشت.