به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، سی‌و‌سومین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در حالی به کار خود پایان داد که این دوره از بزرگترین رویداد فرهنگی کشور با یک تجربه جدید، یعنی برگزاری همزمان نمایشگاه  حضوری و مجازی همراه بود که دیدگاه‌های مختلفی نیز به دنبال آن مطرح شد.

برگزاری هر یک از دو الگوی نمایشگاه مجازی و حضوری، فواید خودش را دارد و برای شناسایی ابعاد و کارآیی مختلف برگزاری همزمان نمایشگاه مجازی و فیزیکی برای مخاطبان و ناشران نیز باید دیدگاه‌های کارشناسی مطرح و بررسی شود. به‌نظر می‌رسد برخی پرسش‌ها در بررسی تجربه نوین برگزاری سی‌و‌سومین دوره نمایشگاه کتاب تهران، می‌تواند این موارد باشد؛    

آیا برگزاری جداگانه هرکدام از دو الگوی نمایشگاه مزیت است یا همزمانی آن‌ها؟ برای پاسخ به این دست، پرسش‌ها، برگزاری نشست‌های تخصصی با حضور اهالی کتاب و ناشران و دست‌اندرکاران برگزاری نمایشگاه ضروری است.   
 
یکی از دیدگاه‌های مطرح شده درباره برگزاری همزمان نمایشگاه مجازی و فیزیکی که عمدتا از سوی برخی ناشران به‌ویژه ناشران کوچک مطرح شد، نیاز مضاعف به نیروی انسانی برای مدیریت و ثبت سفارش کتاب از سوی  مخاطبان به‌ویژه در قالب مجازی و آماده‌سازی بسته‌های خرید و تحویل آن‌ها به ماموران شرکت ملی پست بود.

به گفته اهالی نشر، دو دوره برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب و همچنین تلفیق در الگوی مجازی و فیزیکی در سی‌‌و‌سومین دوره، تجربه قابل توجهی برای ناشران فراهم کرد؛ اما برای برخی دغدغه‌ها مانند مدیریت همزمان ثبت سفارش خرید کتاب از سامانه فروش نمایشگاه و خرید حضوری، راهکار‌هایی می‌توان پیشنهاد داد. اگر رویکرد مسئولان برگزاری نمایشگاه کتاب تهران، تکرار تجربه مشابه سی‌و‌سومین دوره نمایشگاه کتاب تهران باشد، ایده‌هایی برای کمک به ناشران متقاضی حضور در دو بخش فیزیکی و مجازی می‌توان ارائه داد؛ به‌عنوان مثال مهیا کردن امکان انتخاب کتاب و به‌اصطلاح قرار دادن علاقه‌مندی‌ها در سبد خرید و نهایی کردن آن با آغاز نمایشگاه.

به‌نظر می‌رسد، ناشران در فاصله زمانی انتخاب کتاب تا آغاز زمان برگزاری تا حدودی از سفارش‌های خود مطلع هستند که در کاهش بار کاری آن‌ها موثر خواهد بود.                    

موضوع دیگر این‌که خرید کتاب برای سازمان‌ها و نهادها در یک حجم وسیع ممکن است از طریق مجازی سخت باشد. با توجه به امکان روئیت کتاب و تورق آن در نمایشگاه فیزیکی، خوب است که امکان خرید کتاب از سوی سازمان‌ها از هر دو طریق مجازی و حضوری فراهم باشد تا کتابخانه‌ها و سازمان‌ها با حضور در نمایشگاه بتوانند کتاب را به‌صورت حضوری هم خریداری کنند.  

به اعتقاد  کارشناسان و البته متولیان امر برگزاری نمایشگاه کتاب، تقویت جنبه نمایشگاهی نمایشگاه کتاب، با توجه به تجربه برگزاری نمایشگاه مجازی، با سوق دادن خرید به بخش مجازی محقق می‌شود. برای نیل به این هدف به مولفه‌های دیگری مانند حضور باکیفیت ناشران و ارائه کتاب‌هایی با سال چاپ جدید و محتوای غنی، حضور ناشران و نویسندگان مهم جهان در نمایشگاه و تعامل با کتابخانه‌های صاحب‌نام دنیا برای آشنایی با منابع به‌روز می‌تواند نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران را به محل دید و بازید‌های فرهنگی و تقویت تعاملات فرهنگی تبدیل کند.
 
سی‌‌و سومین دوره نمایشگاه بین‌‌المللی کتاب تهران با وجود وقفه‌ای دوساله؛ با  اجرای یک ایده موفق همراه بود و آن برپایی «غرفه‌های مشاوره کتاب و کتابخوانی» در نمایشگاه بود؛ غرفه‌‌هایی که با وجود کارشناسان حوزه علوم انسانی، بازدیدکنندگان را در یافتن کتاب مورد نظر خود راهنمایی می‌کرد. ایجاد این بخش در سامانه فروش مجازی نیز پیشنهاد می‌شود تا دامنه پاسخگویی به وسعت مخاطبان در سراسر ایران گسترده شود.  
 
هرچند ییشترین طیف مراجعه‌کننده به غرفه‌های مشاوره کتاب و کتابخوانی را دانشجویان، دانش‌آموزان و معلمان و فرهنگیان  تشکیل می‌دادند، اما حضور عامه مردم در این غرفه‌ها هم قابل تامل بود، افرادی که تمایلشان بیشتر به کتاب‌های شعر و رمان بود و با فهرست علاقه‌مند‌ی‌ها، می‌خواستند کتاب جدید بخرند؛ به‌عبارت دیگر خرید هدفمند. 




غرفه‌های مشاوره کتاب، در بخش کودک و نوجوان نمایشگاه هم دایر بود و به دغدغه کتابخوانی پدر و مادرها برای کودکان و نوجونان پاسخ می‌داد. عروسک‌های «خانم و آقای کتابدار» در نمایشگاه کتاب و نمایش انیمیشن آن‌ها در طول برگزاری نمایشگاه از مانیتورهای غرفه نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور یک ایده جذاب بود که با استقبال مادران و پدران و کودکان و نوجونان همراه شد. مجموعه پویانمایی آقا و خانم کتابدار به همت اداره کل روابط عمومی و امور بین‌الملل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور تولید شده است.  
استقبال از طرح «کتابخانه سیار یار مهربان» در نمایشگاه کتاب نیز ثابت کرد باید برای ترویج کتابخوانی در جامعه  به دنبال شیوه‌های نوین بود.
نکته قابل تامل درباره سی‌وسومین دوره نمایشگاه، جانمایی همه ناشران در فضای مسقف بود؛ پیش‌تر جانمایی ناشران، زیر چادر مشکلات متعددی را برای ناشران و بازدید‌‌‌کنندگان فراهم می‌کرد. با وجود این‌که جانمایی همه ناشران در فضای مسقف، زمینه افزایش رضایت ناشران و مخاطبان را افزایش داد، اما حضور ناشران اموزشی و دانشگاهی در مکانی دور از فضای شبستان ـ محل ناشران عمومی ـ با وجود پله‌هایی که تعدادشان نفس بازدید‌کنندگان را به شماره می‌انداخت، رفت و آمد را برای مخاطبان سخت کرده بود. نکته‌ای که بار‌دیگر نشان داد مصلی مکان استانداری برای  برگزاری نمایشگاه کتاب نیست.

نمایشگاه کتاب و بخش بین‌الملل و خارجی 
تاکنون کشورهای عمان، افغانستان، ایتالیا، روسیه، صربستان و چین به‌عنوان «مهمان‌ ویژه» در نمایشگاه بین‎‌المللی کتاب تهران حضور داشته‌اند. از‌جمله اهداف دعوت از یک کشور به‌عنوان مهمان ویژه در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، علاوه‌بر نزدیک شدن به استاندارد‌های جهانی برگزاری نمایشگاه کتاب، توجه به تقویت تعاملات فرهنگی کتاب‌محور و بهره‌مندی از تجارب مهمان و میزبان در حوزه‌های مختلف به‌ویژه در عرصه تولید و نشر کتاب است.


   
لزوم  ارتباط با کتابخانه‌های مهم دنیا پیش از نمایشگاه کتاب  
تعاملات کتابخانه‌ای در بخش ناشران خارجی هم یکی از دیگر فضاهایی است که می‌شود در نمایشگاه کتاب تهران با اطلاع‌رسانی و ایجاد تعامل بیشتر آن را پررنگ‌تر کرد. نهاد کتابخانه‌های عمومی و کتابخانه ملی و مجلس در بخش کتابخانه‌های مهم و عمومی  کشور می‌توانند تعاملات خود را با کتابخانه‌های کشورهای خارجی بیشتر کنند. ارتباط‌هایی که می‌تواند پیش از برگزاری نمایشگاه کتاب شکل بگیرد و در طول نمایشگاه  از حضور این کتابخانه‌ها در نمایشگاه بهره برد.

به جای چاپ نقشه از خطوط ارتباطی و نصب بنر استفاده کنیم
چاپ نقشه‌ برای راهنمایی بازدیدکنندگان نمایشگاه کتاب تهران هرسال با صرف هزینه‌های زیاد انجام می‌شود؛ به‌نظر می‌رسد، بنر یا  فلش‌های رنگی راهنما، را می‌توان جایگزین نقشه‌های کاغذی کرد. فلش‌‌هایی که زودتر و سریع‌تر مخاطب را به مقصد و همان بخش مورد نظر راهنمایی کند.  هر چند امسال با وجود نصب 100 کیوسک‌ اطلاع‌رسانی لمسی، امکان راهنمایی بهتری برای مخاطبان فراهم بود و این فرایند با وجود غرفه‌های اطلاع رسانی ناشر و کتاب تقویت شده بود.
   

مناسب‌سازی نمایشگاه‌های کتاب برای حضور افراد با شرایط خاص
یکی دیگر از مولفه‌‌هایی که بهتر است در برگزاری نمایشگاه کتاب به آن توجه شود؛ بحث حضور معلولان و نابینایان و ناشنوایان در این رویداد‌ها است. افرادی که باید برای حضورشان، تمهیدات خاص در نظر گرفت تا آن‌ها از حضور در این رویداد فرهنگی بی بهره نمانند. این حضور نیازمند همکاری پررنگ شهرداری و سازمان بهزیستی و بنیادهایی مانند رودکی است که می‌توانند با برگزاری نشست‌های هماهنگی با دست اندرکاران نمایشگاه کتاب، بر حضور کمی و کیفی این افراد در نمایشگاه کتاب بیفزایند. مهمی که در بخش مجازی نمایشگاه در دو سال گذشته با پیش‌بینی «همیار خرید» فراهم شده بود.