بهناز کیانی مترجم «روان­شناسی شناختی و کاربردهای آن» نویسنده جان اندرسون که به تازگی از سوی انتشارات ارجمند منتشر شده در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) درباره این اثر توضیح داد: کتاب روان­شناسی شناختی و کاربردهای آن توسط جان رابرت اندرسون استاد خبره روان­شناسی و علوم کامپیوتر در دانشگاه کارنگی ملون نوشته شده است. اندرسون با دانش گسترده خود از روان­شناسی، علوم شناختی، علم کامپیوتر، ریاضیات و هوش مصنوعی این کتاب را به رشته تحریر درآورد. کتاب روانشناسی شناختی و کاربردهای آن موضوعات متنوعی را در حیطه روانشناسی شناختی پوشش می‌­دهد.

او با اشاره به فصول کتاب گفت: فصل یک مقدمه‌­ای بر علم شناختی است و مخاطبان را با انگیزه‌­های مطالعه روانشناسی شناختی، تاریخچه این علم، سازمان مغز و روش‌­های متداول در علوم اعصاب شناختی آشنا می‌­کند. در فصل‌­های بعدی مباحث متنوعی از جمله ادراک، توجه و عملکرد، تصویرسازی ذهنی، بازنمایی دانش، حافظه، حل مسئله، خبرگی، استدلال، تصمیم‌­گیری و زبان ارائه می‌­شود. فصل آخر کتاب به موضوع تفاوت‌­های فردی در شناخت می‌­پردازد.

کیانی با اشاره به اینکه نکته قوت کتاب روان­شناسی شناختی اندرسون این است که علاوه بر بیان مباحث نظری پژوهش­‌های روانشناسی شناختی را به صورت کاربردی در بافت بزرگتری توضیح می­‌دهد اضافه کرد: این تلاش در ویرایش نهم کتاب در سال 2020 خودش را بیشتر نشان می­‌دهد به طوری که بخش­هایی که با نام کاربردها آمده تقریباً به دو برابر افزایش پیدا کرده است.

به گفته او، هدف مترجمان از ترجمه این کتاب ارزشمند برداشتن گامی در راستای آشناسازی دانشجویان روان­شناسی با روانشناسی شناختی و نیز ارتقای دانش نظری و کاربردی پژوهشگران و علاقه­‌مندان حیطه روانشناسی شناختی با تحقیقات و روش­‌های به­روز این علم در دنیا بوده است.

کیانی با بیان اینکه در کشور ما تلاش‌­هایی برای ترجمه کتب روان­شناسی شناختی به فارسی شده است و ما این تلاش‌­ها را ارج می‌­نهیم افزود: با این وجود علم شناختی در دنیا پیشرفت فزاینده­‌ای داشته است و این پیشرفت تداوم دارد بنابراین نیاز بیشتری به ترویج و گسترش این علم و کاربردهای آن در کشور ما احساس می‌­شود. تحلیل ابرداده‌ها، استفاده از فنّاوری‌های پیچیده و به‌کارگیری مدل‌های پیچیده ریاضی راهی است که روان­شناسی در آینده نزدیک به‌سرعت از آن عبور می‌کند؛ بنابراین، در برنامه‌های درسی دانشجویان روان­شناسی باید هوش مصنوعی، پردازش داده، علوم عصب­شناسی و کار با فنّاوری‌های پیچیده گنجانده شود. اگر چنین نشود بیم آن می‌رود که در آینده روان­شناسان ایرانی نتوانند سهم مناسبی در گسترش و فهم علوم شناختی و حتی روان‌شناسی داشته باشند.  

او با اشاره به اینکه آگاهی مترجمان از اهمیت علم روان­شناسی شناختی و میان­ رشته‌­ای بودن این علم یکی دیگر از انگیزه‌­های اصلی برای ترجمه این کتاب بود توضیح داد: روان‌شناسی شناختی نه تنها در علم روان­شناسی بلکه در سایر علوم از جمله زبان­ شناسی، جامعه­‌شناسی، علم اقتصاد و علوم سیاسی کاربردهای عملی دارد. هم‌اکنون نیز مواردی از کاربردهای موفق روان­شناسی شناختی در حوزه­‌های مختلفی از جمله آموزش و پرورش، بافت قضایی و نیز مدیریت پرواز هواپیما وجود دارد.

این مترجم گفت: روان‌شناسی شناختی چهارچوبی برای فهم اختلالات مغزی که سبب عملکردهای نابهنجار می­شوند فراهم کرده است. این کتاب ارتباط بین پژوهش در روان‌شناسی شناختی و زندگی روزمره را به‌طور مؤثری نشان می­دهد. بنابراین می­تواند راهنمایی مفید و کاربردی برای متخصصان این حیطه و سایر زمینه‌­های مرتبط فراهم آورد.

پورشهبازی با بیان اینکه دانش پایه‌­­ای از روان­شناسی برای درک مباحث مطرح ­شده در این کتاب ضرورت دارد توضیح داد: مخاطبان کتاب روان‌شناسی شناختی و کاربردهای آن در وهله اول دانشجویان و پژوهشگرانی هستند که در حیطه روان­شناسی و شاخه‌­های مختلف آن از جمله روان­شناسی شناختی و روان­شناسی بالینی مشغول به آموزش و پژوهش هستند.

او ادامه داد: این کتاب برای دانشجویان و پژوهشگران حوزه­‌های مرتبط با علم شناختی از جمله مدل­ سازی شناختی، علوم اعصاب شناختی و نیز زبان­شناسی شناختی اطلاعات ارزشمندی در اختیار می‌­گذارد. از آنجا که روان­شناسی شناختی یک علم میان ­رشته‌­ای است افراد در گرایش‌های مختلف روان‌شناسی و حتی جامعه‌شناسی، اقتصاد، علوم سیاسی و زبان‌شناسی می­‌توانند از این علم و کاربردهای آن بهره ببرند.

به گفته این محقق، پژوهشگران علوم اجتماعی برای فهم رفتارهای مختلف نیاز به درک سازوکارهای پایه‌­ای تفکر انسان دارند. روان­شناسان بالینی برای آگاهی از نحوه پدیدآیی افکار ناکارآمد نیاز به درک عمیق مکانیسم­‌های شناختی در انسان دارند. درک نحوه تفکر در انسان­ها به روان‌شناسان اجتماعی کمک می‌­کند تا بدانند چگونه یک فرد با افراد دیگر در گروه رفتار می‌کند. در علم اقتصاد فرایندهای شناختی از جمله تصمیم‌گیری می­‌تواند بر رفتار بازار تأثیر مهمی بگذارد. آگاهی از تفکر و شناخت آدمی به سیاستمداران کمک می­‌کند تا بدانند با چه استراتژی‌‌هایی می‌توان دیگران را متقاعد کرد، جامعه‌­شناسان را قادر می‌سازد تا پی ببرند چرا برخی از روش‌های سازمان‌دهی گروهی مؤثرتر و پایدارتر از سایر روش‌ها است و به زبان­شناسان این امکان را می‌­دهد تا بدانند چرا زبان‌های طبیعی دارای ویژگی‌های معینی هستند.

 پورشهبازی با بیان اینکه روان­شناسی شناختی حکم شالوده‌ای را دارد که سایر علوم انسانی بر آن استوار است عنوان کرد: از آنجا که این علم در حوزه‌­های مختلف از جمله آموزش، اقتصاد، جامعه‌­شناسی، علوم سیاسی و غیره کاربرد دارد عمومی ­سازی آن در جامعه می‌­تواند نقش مهمی در ارتقا و پیشرفت حوزه­‌های مرتبط با آن داشته باشد. کتاب روانشناسی شناختی و کاربردهای آن موضوعات مختلف روان­شناسی شناختی و کاربردهای آن را مطابق با تازه‌­ترین یافته‌­های پژوهشی ارائه می‌­کند بنابراین انتقال این دانش از سطح تخصصی به سطحی که برای عموم قابل درک باشد بسیار سودمند خواهد بود.

این مترجم ادامه داد: با توجه به پیشرفت روزافزون روان­شناسی شناختی در دنیا و افزایش ابزارها و آزمایشگاه­‌های تخصصی در این حیطه و نیز با توجه به میان ­رشته‌­ای بودن این علم و کاربردهای گسترده آن، نیاز به ارتقای دانش روان­شناسی شناختی در کشورمان چه در سطح دانشگاهی و چه در سطح عمومی احساس می‌­شود. کتاب روان­شناسی شناختی و کاربردهای آن تازه‌­ترین یافته‌­های علم شناختی را ارائه می‌­کند و مهم­تر از همه کاربردهای این علم را در بافت‌­های مختلف توضیح می‌­دهد. بنابراین این کتاب می‌­تواند نقش مهمی در پر کردن شکاف بین دانش روان­شناسی شناختی و پیشرفت­‌های حاصل از آن در کشور ما و دنیا داشته باشد.

پورشهبازی گفت: مترجمان کتاب امیدوار هستند ترجمه این اثر مورد توجه تمامی علاقه­‌مندان به روان­شناسی شناختی قرار بگیرد و سهمی در پیشرفت این دانش در جامعه داشته باشند. امید است مطالعه این کتاب انگیزه­ فزاینده­ای در روان­شناسان و پژوهشگران برای ارتقای این علم در کشور ایران ایجاد کند.