«انقلاب مردم، پایان سلطنت در ایران» در نشست نیاوران بررسی شد؛

انتظاری: وابستگی مهمترین ویژگی ساختاری حکومت پهلوی بود/ فاطمی: امروز تلاش می کنند با تحریف، خاندان سلطنت را تطهیر کنند

  


به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، در آستانه سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی، سومین نشست نیاوران با عنوان «انقلاب مردم، پایان سلطنت در ایران» در مجموعه نیاوران برگزار شد. این نشست با حضور دکتر مصطفی انتظاری مدرس دانشگاه و پژوهشگر علوم سیاسی، سید عباس فاطمی کارشناس رسانه و تاریخ، بیژن مقدم مدیر مجموعه نیاوران و با دبیری و اجرای دکتر امید اخوی کارشناس حوزه تاریخ و میراث فرهنگی و حضور جمع دیگری از علاقه مندان، پژوهشگران و کارشناسان برگزار شد.

در ابتدای این نشست بیژن مقدم مدیر مجموعه نیاوران درخصوص لزوم برگزاری نشست‌های تاریخی در این مجموعه اظهار داشت: از نظر جایگاه و فضای کاخ موزه ای که در آن قرار داریم، وظیفه ما است که برای روشنگری اذهان عمومی اقدام به برگزاری نشست‌های تاریخی و فرهنگی کنیم.

او ادامه داد: در زمان حاضر شاهد آن هستیم که کلیپ های منقطع شده و تحریف آلود با اهداف خاص در فضای مجازی منتشر می‌شوند که موجب انحراف افکار عمومی می‌شوند و همین امر ضرورت پرداختن به بحث‌های تاریخی را دو چندان می‌کند. پس از انقلاب اسلامی دو نسل جدید داریم که اطلاعاتی درخصوص وقایع گذشته ندارند، از این رو مرور این مباحث امری ضروری است.

او رویکرد سومین نشست نیاوران را بررسی علل و عوامل سقوط نظام موروثی و پادشاهی پهلوی در ایران و حوادث و رویدادهای منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی و عوامل تاثیر گذار در «سقوط سلطنت» عنوان کرد.

وابستگی و ترک استقلال مهمترین ویژگی ساختاری حکومت پهلوی
دکتر مصطفی انتظاری مدرس دانشگاه و پژوهشگر علوم سیاسی در این نشست گفت: وقتی از سلطنت به عنوان یک مدل حکمرانی صحبت می‌شود باید به ریشه‌های آن توجه کرد که چطور آغاز شده، چگونه عمل کرده و به کجا رسیده است. سلطنت با پدیده دولت و شکل گیری نهادی که بتواند از امنیت و مالکیت خصوصی افراد حمایت کند و اداره امور جامعه را انجام دهد آغاز شده است.

او با بیان اینکه ریشه‌های شکل گیری سلطنت به ادواری باز می‌گردد که جامعه خانواده محور و نوع اداره جامعه به شکل فئودالی بوده است، توضیح داد: به مرور که تحولات اقتصادی رخ می‌دهد، از فئودالی به سمت انقلاب صنعتی می‌رویم و حکمرانی تبدیل به علم می‌شود و هرکس که علم کافی داشته باشد می‌تواند اداره جامعه را به عهده بگیرد و با این دیدگاه حکمرانی موروثی از بین می‌رود. مردم از خود می‌پرسیدند چرا یک خانواده و یک شاهزاده به صرف ارث و نسل و خانواده باید در قدرت باشد.

او ادامه داد: متناسب با انقلاب صنعتی، عملا ریشه‌های شکل‌گیری نهاد سلطنت نه تنها در ایران بلکه در جهان تضعیف شد و با گذر از دوره فئودالیسم به دوره صنعتی این مفاهیم از میان برداشته شد.

انتظاری افزود: اگر بخواهیم انقلاب اسلامی 57 را فهم کنیم باید بدانیم از چه زمانی ریشه‌های سلطنت دچار ضعف شد و باید بدانیم مردم و تحولات مفهومی مردم چگونه ریشه‌های سلطنت در ایران و جهان را تضعیف کرد و به انقلاب رسید.

او تصریح کرد: نهاد سلطنت در ایران دیگر پایگاه مردمی و مشروعیت ندارد و باید بدانند از طریق رگ و ریشه خاندانی نمی‌توانند حاکمیت موروثی دیگری را به مردم تحمیل کنند. چرا که  خاندان‌ها دیگر مشروعیت‌ساز نیستند.

او با بیان اینکه خاندان پهلوی چندین بار در تاریخ سابقه آمد و شد داشتند بیان کرد: دلیل این رفت و آمدها تحولات پدید آمده در متن جامعه و فروپاشی پایه‌های سلطنت بود. نظام سلطنت عملا متوجه شد هیچ زمینه‌ای برای ادامه حیات در متن جامعه ندارد.

او گفت: پهلوی‌ها در ابتدای شکل‌گیری حکومت‌شان سردمدار تئوری جهموری خواهی بودند و با همین دیدگاه حکومت قاجار را از بین بردند اما با مشارکت در کودتای سال 1299 و بعد از آن، مجددا نهاد سلطنت را در ایران احیا کردند.

او ادامه داد: آن‌ها متوجه شده بودند که در دنیا حرف از جمهوری خواهی و مدل جدید حکمرانی است و در ایران نیز نهاد سلطنت پایگاه مردمی ندارد؛ از این‌رو و با توجه به اینکه توان ایجاد ریشه‌های مردمی برای حکومت خود نداشتند تمام تمرکزشان را بر خارجی‌ها گذاشتند و با کودتا و ایفای نقش خارجی‌ها، حکومت پهلوی بوجود آمد و مجدد از طریق همین کودتا حکومت بین پدر و پسر دست به دست و در جایی دیگر حفظ شد.

این پژوهشگر علوم سیاسی مهمترین ویژگی ساختار حکومت پهلوی را وابستگی آن دانست و بیان کرد: پهلوی اولین و آخرین سلسله در تاریخ ایران است که سلطنتی بوده، ریشه‌های مردمی ندارد و مبتنی و متکی بر خارجی‌ها بود؛ و این امر موجب ازبین رفتن آزادی‌های ملی ما شد و بحث‌های مربوط به قانون کاپیتولاسیون، نوع نفت فروشی، ارتباط با اسرائیل و غیره به خاطر همین وابستگی به خارجی‌ها شکل گرفت.

به تعبیری دیگر محمدرضا چون اداره داخل کشور را تابع مناسبات خارجی می‌دانست و فکر می‌کرد قدرت‌های جهانی که او به آنها وابسته بود می‌توانند از وی در مقابل تحولات و جنبش‌ها محافظت کنند از درک درست تغییرات جا ماند.

او تصریح کرد: «وابستگی و ترک استقلال» و «ایجاد روبنای نمایشی از حکمرانی بدون اینکه ویژگی‌های ذاتی حکمرانی را داشته باشد» مهمترین ویژگی‌های نظام سلطنتی پهلوی هستند.

انتظاری بیان کرد: به دلیل همین وابستگی، محمدرضا پهلوی در سال 1357 که همواره خود را مستظهر به پشتیبانی خارجی‌ها می‌دید به این نتیجه رسید که آمریکا به این جمع بندی رسیده که او باید برود، از این‌رو اعتماد به نفسش را از دست داده و احساس کرد کاری از دستش برنمی آید و از کشور خارج شد.

هرچند فرزند او نیز با خام‌اندیشی همچنان چشم به قدرت‌ها دارد و موضوع «وکالت» نیز با هدف جلب حمایت خارجی طراحی شده است که مورد استقبال ایرانی‌ها قرار نگرفت. امروز هم هر کس بخواهد در ایران سیستم سلطنتی را احیا کند باید به قدرت‌های خارجی متوسل شود و با استقلال کشور خداحافظی کند.

امروز تلاش می‌کنند با تحریف، خاندان سلطنت را تطهیر کنند
در ادامه این نشست سید عباس فاطمی کارشناس رسانه و تاریخ گفت: در مواردی شاهدیم بازماندگان نظام پهلوی و سلطنت طلبان مدعی می‌شوند انقلاب اسلامی ایران یک شبه اتفاق افتاده و مردم حق نان و نمک پهلوی را به جا نیاورده‌اند، برخی هم ادعا می‌کنند قدرت‌های بزرگ نخواسته اند شوکت و عظمت رژیم پهلوی را تحمل کنند و آن را از بین بردند؛ حال آنکه ریشه‌های این انقلاب به یکصد سال قبل باز می‌گردد، جایی که مردم درحال مبارزه برای استقلال و عدالت و تامین حق تعیین سرنوشت خود بودند.

او با بیان اینکه خاندان پهلوی در پروپاگاندا سرمایه‌گذاری کلان داشته و دارند بیان کرد: این قدرت ناشی از حضور فرح دیبا بود. پسر دایی او رضا قطبی رییس رادیو و تلویزیون بود و فضاسازی‌ها کاملا در راستای اهداف و خواسته‌های خاندان پهلوی انجام می‌شد. فیلم‌های ساخته شده از جشن‌های 2500 ساله توسط  فیلم‌سازان مطرح آن زمان تهیه شده بود تا نمایشی از قدرتشان باشد.

او ادامه داد: به پشتوانه درآمدهای کلان نفتی و ثروت‌های غارت شده کشور رسانه های متکثر رنگارنگ و مزدوران مجازی حاضر در رسانه‌های نوین و سنتی در خدمت تطهیر رژیم گذشته هستند. در مقابل این رسانه با بیش از 300 شبکه فارسی زبان انگلیسی، آمریکایی و عبری سعودی که با ابزارهای متنوع پیوسته در جهت تطهیر رژیم ستمشاهی کار می‌کنند؛ مجموعه رسانه‌ای داخل کشور فعالیت‌هایی می‌کنند اما فاصله کمی و کیفی و تاثیرگذاری این دو گروه رسانه‌ای قابل مقایسه با هم نیست.

فاطمی با بیان اینکه مقام معظم رهبری در دهه‌های گذشته بارها گفته‌اند «جنگی که به کشور تحمیل می‌شود جنگ نرم است» گفت: با نگاه تبیینی به عصر پهلوی، مستندات موجود از گفته‌ها و اسناد خانواده پهلوی و کارگزاران آنان به‌ویژه یاداشت‌های اسدالله علم و حضورشان در کاخ نیاوران متوجه می‌شویم بسیاری از حرف‌هایی که چندسال پس از خروج از کشور زده‌اند در مقایسه با حرف‌های پیش از خروج بسیار متناقض و به فراخور شرایط زمان است.

این کارشناس رسانه و تاریخ توضیح داد: به محمدرضا اجازه داده شده بود در پروپاگاندای رسانه‌ای در لفظ علیه آمریکا و انگلیس حرف بزند ولی در خفا باید تابع و مطیع آنان و خواسته‌هایشان باشد.

فاطمی افزود: محمدرضا پهلوی تا می‌توانست خون ریخت و از ملت کشته گرفت اما سرانجام به این نتیجه رسید، هر خونی که برای انقلاب ریخته شود ریشه‌های آن را مستحکم‌تر می‌کند. به همین علت به ناچار کشور را ترک کرد. البته مثل گذشته با امید به بازگشت دوباره رفت و صد البته فرار آنها از کشور انتخاب آنها نبود بلکه راه پیش رویشان بود.

او تصریح کرد: حرفی که آمریکایی‌ها در توصیف عربستان در جریان سفر ترامپ به ریاض و دیدار و توافقات میلیاردی با عربستان و عبارت مشهور «گاو شیرده» زده شد، دهه‌ها قبل برای کشور ما قبل از انقلاب اتفاق افتاد؛ جایی که پس از سفر کارتر به ایران، آمریکایی‌ها ایران را با عنوان «بوفه خوب برای آمریکا» توصیف کردند.

فاطمی خاطرنشان کرد: در خاطرات سران رژیم آمده است که از انگلیس  تانک چیفتن و از آمریکا توپ خریده‌اند اما تانک‌ها اشکالات فنی دارد و توپ‌ها لوله کوتاه است و مهمات کافی آن را نداده‌اند.

او در ادامه به یادآوری یاداشت اسدالله علم در دوشنبه 27 فروردين 1352 پرداخت و گفت: عین نقل قول اسدالله علم را بیان می‌کنم آنجا که شاه به علم گفته بود: «…  سفير امريكا را بخواه و بگو ما 35 هواپيماي اف-5 به شما داده ايم كه به ويتنام فرستاديد. در عوض شما 16 فانتوم اف-4 به ما قرض داديد كه اجاره كرده ايم و 64 فانتوم هم كه خودمان داريم. اما درست معادل 16 فانتوم كه اجاره كرده‌ايم. 16 فانتوم ما به علت نداشتن وسايل يدكي (زمين گير) grounded هست. با این کمکی که شوروی به عراق می‌کند، وضع ما چه می‌شود؟» 

فاطمی به مشکلات ارتش در عصر پهلوی اشاره کرده یادآور شد: آمریکایی‌ها می‌دانستند محمدرضا پهلوی به هر قیمتی که بتواند هواپیماهای آمریکایی را  می‌خرد؛ لذا قیمت جنگنده‌های خریداری شده را تا سه برابر قیمت توافق شده بالا بردند و اتفاقی نیفتاد و خرید انجام شد. آمریکایی‌ها از این همه دست و دلبازی رژیم متعجب شده بودند.

 او با تاکید بر اینکه در پیوند مقایسه‌ای بین مسایل حال و گذشته ماهم ضعف‌هایی داریم بیان کرد: اما نکته اساسی در نگاه به گذشته که در تعدادی از افراد جامعه رخ داده به 2 دلیل نخواندن تاریخ و دل دادن به مسائل شکلی و نمایشی در فضاهای نمایشی است.