به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، در سالروز جهانی داستان کوتاه قرار داریم. داستان کوتاه روایتی محدود با حجم اندک است که یک شخصیت و رخداد اصلی دارد و نویسنده آن تلاش دارد تنها یک پیام را در فرصت محدودی که دارد به مخاطبش انتقال دهد. داستان کوتاه نگاهی محدود ولی تاثیرگذار به مسائل دارد و می‌تواند با ورود در عمق و جان مخاطبان خود، سلایق و باورهای آنان را متحول کند. فرارسیدن روز جهانی داستان کوتاه بهانه‌ای شد تا دقایقی در گفت‌وگو با محمدرضا شرفی خبوشان، نویسنده و مدیرکل دفتر آفرینش‌های ادبی حوزه هنری به بررسی اهمیت، چالش‌ها و عوامل تاثیرگذار در وضعیت این قالب ادبیات داستانی بپردازیم که در ادامه می‌خوانید.

نام‌گذاری یک روز در جهان به نام داستان کوتاه به چه دلیل بوده است؟
سوابق داستان کوتاه در دنیا و تاریخچه آن گویای اهمیت این قالب ادبی است. داستان کوتاه همواره به دلیل مزیت‌هایی که دارد مورد اقبال بوده است. حجم اندک آن و معطوف بودنش بر یک شخصیت و رخداد اصلی و نیز تاثیرگذاری واحدش در مخاطب به این قالب امکان بسیار خوبی برای القای معانی و مفاهیم داده است. در ایران نیز همواره داستان کوتاه با اقبال خوبی روبه‌رو بوده و با وجود اینکه ناشران رمان را در اولویت نشر قرار می‌دهند، همچنان داستان کوتاه طرفداران زیادی دارد و درصد زیادی از نویسندگان ابتدای ورودشان به حوزه ادبیات با خلق داستان کوتاه بوده است. نخستین تجربه خوانش مخاطبان نیز اغلب با داستان کوتاه شکل می‌گیرد و بسیاری از آثار شاخص ادبیات داستانی ما در این قالب می‌گنجند. با توجه به اینکه داستان کوتاه با گستره وسیع مخاطبان و اقبال خوب نویسندگان روبه‌روست، درمی‌یابیم که سیاستگذاران باید بیشتر به آن توجه کنند. اینکه ناشران تا چه اندازه از یک اثر استقبال می‌کنند نباید ملاک اقبال به داستان کوتاه باشد بلکه باید تعداد خوانش مخاطبان و میزان خلق اثر را معیار قرار دهیم.

آیا شمارگان و چاپ‌های مجدد نیز می‌تواند معیار استقبال از یک داستان کوتاه باشد؟
رویکرد به شمارگان و عملکرد ناشران برای سنجش ارزشمندی داستان کوتاه اشتباه است. چه بسا داستان کوتاه نه در قالب کتاب منتشر در بازار بلکه در مجله‌ها، روزنامه‌ها، سایت‌های خبری و محافل ادبی عرضه شود. یک محتوای فرهنگی از کانال‌های متفاوتی می‌تواند عرضه شود. به‌ویژه شبکه‌های مجازی که از فرصت روایتگری داستان‌های کوتاه بهره می‌برند. همچنین از داستان کوتاه به تدریج قالب‌های دیگری چون مینی‌مال و داستانک‌های چندخطی شکل گرفته است.

مرکز آفرینش‌های ادبی حوزه هنری چه حمایت‌هایی را از داستان کوتاه‌نویسی انجام می‌دهد؟
این مرکز همواره حامی داستان کوتاه بوده و کارگاه‌های آموزشی و نشست‌های تخصصی را با حضور استادان برجسته و نویسندگان مجرب برای علاقه‌مندان برگزار می‌کند. همچنین در برپایی مسابقه‌های متنوع با بخش ویژه داستان کوتاه اهتمام داریم که از جمله می‌توان به انتشار فراخوان سیزدهمین دوره جشنواره شعر و داستان انقلاب در دهه فجر امسال اشاره کرد. در این دوره برای نخستین بار به جای تک اثر به مجموعه آثار داستان کوتاه جایزه تعلق می‌گیرد. افتتاح پایگاه اثرخانه نیز با این رویکرد به تقویت داستان کوتاه و شعر انجام شده و تصمیم داریم در آینده داستان‌های کوتاه برتر را با پرداخت مبلغ به نویسندگان آنها در سایت قراردهیم. همچنین در عرصه نشر نیز سوره مهر حوزه هنری به چاپ و نشر آثار برگزیدگان جشنواره‌های داستان کوتاه مرکز آفرینش‌های ادبی می‌پردازد. این درحالی است که اقبال اغلب ناشران به داستان کوتاه کم است ولی ما معتقدیم باید به ذائقه عمومی که آثار کم‌حجم را بیشتر می‌پسندد پاسخ داد.

به نظر شما چرا در حوزه ترجمه، از رمان‌ها بیشتر استقبال می‌شود؟ آیا به دلیل ضعف در داستان کوتاه این مسئله را شاهدیم؟
برنامه‌ریزی فرهنگی در اقبال به ترجمه یک قالب ادبی خاص تاثیر دارد. باید همان گونه که رمان‌نویسان رویکرد تخصصی پیدا کرده‌اند چندین چهره خاص داستان کوتاه معرفی شوند. برای افزایش تعداد داستان کوتاه در بازار نشر باید حمایت‌های جدی‌تری انجام شود. در دهه اخیر جوانان داستان‌ کوتاه‌نویس بسیاری به عرصه آمده‌اند که خوب می‌نویسند ولی عرصه استقبال و رشد آنها توسط سیاستگذاران، ناشران و منتقدان فراهم نشده و به سمت رمان گرایش یافته‌اند. باید در حمایت‌ها و سیاستگذاری هم به رمان و نیز داستان کوتاه توجه شود تا نویسندگان داستان کوتاه حرفه‌ای داشته‌باشیم. از سوی دیگر باید در مخاطبان اقبال به داستان کوتاه را ایجاد کنیم. انجمن‌ها، نهادهای دولتی و خصوصی، ناشران و رسانه‌ها نقش مهمی را در گرایش یا بی‌میلی به داستان کوتاه ایفا می‌کنند. اصولا رویکرد روزنامه‌ها در جهان به داستان کوتاه در افزایش گرایش و رشد این قالب موثر بوده به گونه‌ای که چون چاپ سریالی رمان منطقی نبود، می‌توانستند در یک ستون از روزنامه یک داستان کوتاه را منتشر کننند. چخوف هر هفته یک داستان خود را در روزنامه‌ها منتشر می‌کرده و هنوز هم این رویه در روزنامه‌های معتبر دنیا دنبال می‌شود. در کشور ما نیز باید رغبت رسانه‌ها به داستان کوتاه افزایش یابد و اهالی رسانه تنها به خبر و گزارش نپردازند. اهالی رسانه در تقویت نویسندگان داستان کوتاه موثرند و باید به خبرنگاران این حس را بدهیم که می‌توانیم با نگاه خاص به انواع مختلف ادبیات آثاری ماندگار از خود به جای بگذارند. یک داستان‌نویس می‌تواند در زمان خلق اثرش آن را با دریافت مبلغی در اختیار سایت‌ها و جراید قرار دهد و پس از گذشت مدت زمان شش‌ماه در کنار سایر آثارش در یک کتاب منتشر کند. از سوی دیگر می‌توان داستان کوتاه را با موضوع‌های روز پیوند داد و همان‌گونه که شاعران در کمترین زمان پس از یک رخداد اجتماعی به سرایش شعر در سطح وسیع می‌پردازند می‌توان با حمایت و سفارش اثر شاهد این اتفاق در فضای داستان کوتاه بود.

جوایز ادبی تا چه اندازه در بهبود وضعیت داستان کوتاه موثرند؟
کار جوایز ادبی رونق‌دادن به شعر و داستان است. البته در کنار رونق دادن به تولید آثار باید زمینه شناساندن آنها به جامعه را نیز فراهم کنیم. یک جشنواره ادبی باید چنان اعتباری داشته باشد که اثر برگزیده آن پس از یک سال به چاپ دهم یا پانزدهم برسد.