به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، پژوهشکده تاریخ معاصر نشستی را به منظور بررسی تکاپوهای پانصدساله علمای شیعه در جهاد با استبداد و استعمار یکشنبه 14 اسفند برگزار کرد. در این نشست از کتاب پنج‌جلدی «گزیده ادبیات مقاومت علمای شیعه در پنج قرن» به قلم دکتر محمدحسن رجبی (دوانی) رونمایی شد.

موسی حقانی گفت: گستره‌ای که محمدحسن رجبی به مقاومت علما در مواجه با کفار، ستم و ظلم و مقاومت در برابر آن پژوهش و تحقیق کرده است فقط شامل ایران نیست بلکه سایر کشورها را نیز در برمی‌گیرد در این مجموعه از شیخ زکزاکی تا علمایی آورده شده که شاید نام‌شان به گوش جامعه ایران نخورده باشد. 

او افزود: عمده علمایی که در مجموعه به آنها توجه شده، تلاش کردند مقابله با سلطه استعمار در حوزه فرهنگی، سیاسی و اجتماعی است. کاری که مشاهده می‌کنیم روحانیت شیعه در پنج قرن اخیر بیشترین تلاش و زحمت را در این زمینه متحمل شدند و البته بیشترین آسیب نیز به جریان روحانیت شیعه وارد شده است. 

رئیس پژوهشکده تاریخ معاصر بیان کرد: از مطالعه سطور این مجموعه و منابعی که مربوط به تکاپوی روحانیت شیعه است، ما می‌توانیم یکسری قواعد و اصول را دربیاوریم که بر اساس آنها، رفتارها و مقاومت روحانیون را تحلیل کرد. چون هم مقاومت شکل‌های مختلفی در منظومه مقابله علما با استعمار و استبدا دارد هم خود چهره‌ها نقش‌آفرینی متفاوتی است.

چنانکه در این مجموعه فتوای جهاد برای مبارزه با کفار روس که به ایران حمله کردند در عرصه نظامی را مشاهده می‌کنید تا حکم تحریم تنباکو، تحریم البسه خارجی و آنچه که از سرزمین‌های به اصطلاح کفر به سرزمین‌های اسلامی می‌آید و همین نمونه‌ها گستره مبارزه عمیق علما را برای ما روشن می‌کند. 

موسی حقانی گفت: اصولی بر رفتار علمای شیعه حاکم است که وقتی سابقه مکتوبات و اعلامیه‌ها را رصد می‌کنیم به خوبی درمی‌یابیم که محور اصلی آن احیای اسلام، آگاهی بخشیدن به جامعه اسلامی و مسلمانان است و زمینه‌سازی ظهور که در برخی جاها آشکار است مانند بیانیه‌ها و مکتوبات امام خمینی(ره) خیلی واضح زمینه‌سازی ظهور را مشاهده می‌کنید و در برخی جاها در نهایت مقصود، وظیفه روحانیت در دوره نیابت عامه این است که بتواند مقدمات ظهور را فراهم کند. 

او ادامه داد: در بیانات امام تبلیغ برای زمینه‌سازی ظهور خیلی روشن است و همین‌طور در بیانات سایر مراجع. دغدغه صیانت از اسلام، سرزمین‌های اسلامی و امام مسلمین در این مکتوبات دیده می‌شود. به طوری که اصلا برخورد فرقه‌ای وجود ندارد که این ویژگی مهم روحانیت شیعه است. ای کاش سایر علمای اسلامی نیز چنین نگاهی داشتند که در این صورت جهان اسلام از تفرقه و ضعف یکدیگر رنج نمی‌برد.  

 این پژوهشگر تاریخ عنوان کرد: در همین مکتوبات بخشی از دغدغه مرجعیت شیعه را مشاهده می‌کنیم به طوری که وقتی لیبی اشغال می‌شود، علمای شیعه فتوای جهاد صادر می‌کنند. همین طور وقتی ایران با حمله روس‌ها مواجه می‌شود باز هم علما هستند که فتوای جهاد می‌دهند و بسیار هم موثر است. وقتی سر و کله فراماسونری در ایران پیدا می‌شود، مرحوم حاج ملا علی کنی به ناصرالدین‌شاه هشدار می‌دهد که اگر این تشکیلات در ایران فعالیت کند، نه از اسلام نه از سلطنت در ایران اثری خواهد ماند!

موسی حقانی گفت: مبارزه با استعمار باز هم در این ادبیات گزیده مقاومت علمای شیعه دیده می‌شود که در همه زمینه‌ها علمای شیعه در برابر تهاجم اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و تبعات اجتماعی و مقابله نظامی ایستادگی کردند و اولویتشان مبارزه با استعمار است. شاید در مواقعی علما خیلی با استبداد درگیر نمی‌شوند علتش این است که با استعمار در حال مبارزه هستند و اگر تهدید از سوی بیگانگان نبودند مقابل استبداد می‌ایستادند. 

او افزود: گاهی هم که استبداد و استعمار با هم متحد شدند، در دو جبهه مبارزه کردند که شرح این درگیری‌ها را در کتاب مشاهده می‌کنیم. در عین حال ظرافت‌هایی که در مبارزه با استبداد و استعمار به خوبی ثبت شده است. خوبی این مجموعه و منابعی از این دست که محققان و پژوهشگران را در بررسی زندگی علما و روحانیونی که در کارنامه خود مبارزه و ایستادگی در برابر استبداد و استعمار را در کارنامه خود دارند.