به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، همزمان با نخستین روز از نمایشگاه کتاب 1402 کتاب «فهرست توصیفی کتاب‌های چاپ سنگی آستان قدس رضوی» اهدایی حضرت آیت‌الله العظمی سیدعلی خامنه‌ای مدظله‌العالی تالیف حسن‌علی فریدونی و منوچهر آراسته رونمایی شد. در این مراسم دکتر حسنعلی فریدونی، کارشناس نسخ خطی و دکتر حبیب‌الله عظیمی، نسخه‌شناس و نسخه‌پژوه و مدرس دانشگاه شهید بهشتی سخنرانی کردند.

با توجه به اینکه این نسخ خطی از سوی مقام معظم رهبری به آستان قدس رضوی اهداء شده است، حسنعلی فریدونی گفت: آستان قدس در سال‌های گذشته غرفه‌های متعددی داشت اما امسال برای اولین بار این مجموعه در ذیل سازمان علمی فرهنگی آستان قدس رضوی قرار گرفته و در نمایشگاه حضور دارد.

وی افزود: تمام منابع چاپ سنگی موجود در آستان قدس رضوی هزار و یک عنوان کتاب است که تمام این نسخ از سوی مقام معظم رهبری به کتابخانه آستان قدس رضوی اهدا شده است.  منابعی که در این دو فهرست معرفی شده است در حدود هزار و یک عنوان کتاب چاپ سنگی است که جمعا از سوی مقام معظم رهبری به آستان قدس رضوی اهدا شده است. تمام این منابع به صورت توصیفی معرفی شده است که از مجموع هزار و یک نسخه 653 نسخه به زبان فارسی، 343 نسخه آن به زبان عربی، 76 نسخه چاپ کشور ایران، 575 نسخه هند و پاکستان و دو نسخه چاپ عراق است.

فریدونی بیان کرد: در جلد دوم که شامل فهرست توصیفی کتب چاپ سنگی مقام معظم رهبری است 348 نسخه به زبان عربی، 169 نسخه از این 348 نسخه چاپ ایران و 155 نسخه شبه قاره، 300 نسخه هند و پاکستان و 13 نسخه چاپ کشور عراق است. نسخه‌های چاپ سنگی ایران شامل تهران، تبریز، شیراز و اصفهان و نسخه‌های چاپ سنگی شبه قاره هند بمبئی، کلکته، دهلی و... چند نسخه از کتب چاپ سنگی عراق مربوط به نجف است.

وی در ادامه گفت: کتب اهدائی بیشتر شامل فقه، کلام، تاریخ، جغرافیا، فلسفه، منطق، اخلاق، ریاضیات، حکمت و... است. تمام نسخه‌های چاپ سنگی در همین دو جلد معرفی شده‌ و در اختیار محققان قرار گرفته است. قرآن چاپ سنگی قدیمی‌ترین نسخه است. کتب چاپ سنگی که در دو جلد کار شده است، به ترتیب حروف الفبایی در دو جلد به چاپ رسیده است.

فریدونی افزود: در این جلد بیشتر آماری صحبت شده است. البته این نوید را به حضور همه پژوهشگران و محققان داریم که با برگزاری سه‌شنبه‌های فرهنگی، هر هفته یک نسخه خطی معرفی شود و ما با افتخار و با قلبی باز و گشوده تصاویر مفتوح را آماده ارائه به خدمت حضوری و غیرحضوری داریم. به منظور حفاظت و نگهداری و مرمت آستان قدس با داشتن مخازن استاندارد این آمادگی را دارد که پذیرای دارندگان نسخ خطی باشد.

در ادامه این نشست حبیب‌الله عظیمی با اشاره به ضرورت چاپ چنین کتابی گفت: برخی از کتابخانه‌ها نسخ خطی را فهرست نمی‌کنند و اهمیتی قائل نیستند. نسخ خطی از وجوه تفاوت‌ها و مشابهت‌ها 8 یا 9 اشتراک با چاپ سنگی دارد. کتب خطی جزء میراث پیشینیان است. قطعا چاپ سنگی هم از این اهمیت برخوردار است. برخی از نسخه‌های چاپ سنگی موجود منحصر به فرد است و جزء میراث نیاکان ما به شمار می‌رود.

وی افزود: وجوه شباهت نسخه‌های خطی و چاپ سنگی بیشتر از افتراق آن است و باید آنها را سازماندهی و از آنها  نگهداری کنیم. آستان قدس خوشبختانه چون پیشتاز بود، همچنان این شیوه را ادامه می‌دهد. تعداد قابل توجهی نسخه خطی از هند به اینجا اهدا شده است و دیگر اینکه به لحاظ تحقیقاتی فیلدهای جداگانه‌ای را برای محققان ایجاد می‌کند. اگر بخواهیم میزان نفوذ دانشمندان فارسی را در هند ببینیم، این نسخه بهترین است.

عظیمی با بیان اینکه فهرست نسخه‌نویسی به قرن سه و چهار برمی‌گردد، گفت: الفهرست، ابن‌ندیم و شیخ طوسی از اولین کتاب‌های فهرستی بود که نسخه‌های داخلی بیان کردند. در سال 1305 اولین فهرست چاپ سنگی را با هم منتشر شد که این کار از آستان قدس رضوی آغاز شده است. کتابخانه آستان قدس بیشترین تعداد نسخه‌های خطی را دارد. تعداد زیادی از بزرگان و علما کتاب‌های خود را به آنجا اهدا و وقف کردند و طبیعتا یکی از بزرگترین مخازن نسخ خطی در جهان اسلام است که ان‌شاءالله همچنان مورد استفاده پژوهشگران و محققان قرار بگیرد.

سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «آینده خواندنی‌ است» ۲۰ تا ۳۰ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ در مصلی امام خمینی‌(ره) در حال برگزاری است.