سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران( ایبنا): علی حسن‌نژاد درباره محرم در سروده‌های شاعران مازندرانی، اظهار کرد: ایام عزاداری امام حسین (ع)، طولانی‌ترین آیین مسلمانان است که تاثیر شگرفی در فرهنگ هر منطقه دارد.
 
وی با اشاره به اینکه لحن و مقام روز عاشورا و ایام محرم در مازندران، متفاوت برگزار می‌شود و اهمیت ویژه‌ای بین شاعران دارد، افزود: در برخی سبک‌های ادبیات گفتاری مازندران، به 2 شکل خنیایی و موسیقی ارائه می‌شود.
 
 پژوهشگر فرهنگ عامه گفت: منظومه «مسکین» یکی از داستان‌های تغزلی خنیاگران بومی است که در مرکز و شرق مازندران متداول و شعرهای آن فارسی و مازندرانی است.

دلم می‌خواد که پیغمبر ببینم    حسین را در صف محشر ببینم
 
این فعال حوزه فرهنگ و ادب مازندران تصریح کرد: در دوبیتی‌ها و ترانه‌های مردم مازندران هم نمونه‌های زیادی وجود دارد که به حضور امام حسین(ع) می‌پردازد.
 
نماشون شد نماز من قضا شد/ د تا بلبل ز چنگ من رها شد/ یکی جاروکش امام رضا شد یکی قفل طلای کربلا شد
 
غریبی نشو غریبی زاره/ غریبی شوننه دل بلاره/ نماشون که بیه آفتاب شما ره/ غریبی مثل زینب داغداره
 
مسافر راه کربلامه یا رون/ درمانده عشق شه آقامه یا رون/ جنون بیابون و صحرا مه یارون/ محنت کش این کهنه ‌دنیامه یاروم
(ای یاران مسافر کربلا هستم، یاران درمانده عشق آقای خود هستم. یاران مجنون بیابان و صحرایم، یاران محنت‌کش این دنیای کهنه هستم)
 
حسن‌نژاد با اشاره به اینکه فرهنگ مردم مازندران قوی است و این فرهنگ قوی و غنی، موضوعات مختلفی در زمینه فرهنگ عاشورا به چشم می‌خورد، ادامه داد: ماه محرم در موسیقی مردم مازندران پررنگ و بار است به ویژه در امیری که رکن اصلی موسیقی مازندران به حساب می‌آید و شعر ویژه کرانه جنوبی دریای خزر و منسوب به امیر پازواری است اگرچه شعرهای معروف به امیری ممکن است شاعران دیگری داشته باشد.

در پرسش و پاسخ‌های منسوب به امیر پازواری، مسائل مربوط به کربلا وجود دارد:

کدوم شخص بیه دین ره بیارده سامون/ کدوم شخص بیه شیر ره بزوئه پالون
کدوم شخص بیه مو ره هاکرده افشون/  کدوم شخص بیه اسیره در بیابون
محمد(ص) دین ره بیارده سامون/ حضرت علی شیر ره بزوئه پالون
زینب مظلومه مو ره هاکرده افشون/ دو طفل مسلم اسیره در بیابون

نمونه دیگر از این دست پرسش و پاسخ‌ها منسوب به امیر پازواری و رضا خیاط است:

دیروز بوردمه دوست دریچه وا به/ امروز بوردمه در دَوِس کربلا به
نامرد رغیب چی وقت ته تالابه؟ مره مطلب دوست آره یا نا به؟

(دیروز رفتم پنجره دوست باز بود، امروز رفتم در بسته و او در کربلا بود. ای رقیب نامرد، چه هنگام کردار توست؟ نیاز من به پاسخ آری یا نه دوست است)

کدوم سبزه ئه که وه سبزه ئه باصفائه؟ کدوم خین که سالی یک بار برپائه
کدوم دره که وه سالی یک با ر وائه؟ هر کس بهوته امیر آشنائه

(کدام سبزه است که سبزه‌های باصفاست؟ کدام خون است که سالی یک بار برپاست؟ کدام در است که سالی یک بار باز است؟ هر کس بگوید آشنای امیر است)
 
اون سبزه ئه بهشته که وه باصفائه/ خین حسین سالی یک بار برپائه
در خانه کعبوئه سال یک بار وه وائه/ جواب ره گوهر باته امیر آشنائه

(آن سبزه بهشت است که باصفاست، خون حسین است که سالی یک بار برپاست. آن در خانه کعبه است که سالی یک بار باز است. جواب را گوهر گفت که آشنای امیر است)
 
حسن‌نژاد با اشاره به رونق چاوشی‌خوانی در مازندران که از رنج و خوشی سفر همراه با صلوات و دود اسفند گفته می‌شود و چاوشی‌خوان صدای خوش دارد، خاطرنشان کرد: حضور امام حسین(ع) در چاوشی‌خوانی‌ها بسیار پررنگ است.

دم به دم گو مصطفی را صلوات/ دویم به نجف شیر خدا را صلوات
در کرب و بلا به شمر ملعون لعنت/ در توس غریب‌الغربا را صلوات
ما سلام از روضه شیر خدا  آورده‌ایم، روی پر گرد و غبار از کربلا آورده‌ایم
بس که رخ مالیده‌ایم بر مرقد شاه نجف، بوی مشک و عنبر و عطر و گلاب آورده‌ایم
بر مشامم می‌رسد هر لحظه بوی کربلا، در دلم ترسم بماند آرزوی کربلا
تشنه آب فراتم ای اجل مهلت بده، تا بگیرم بر بغل قبر شهید کربلا

وی اظهار کرد: میرزا محمود فدایی مازندرانی از دیگر شاعران این خطه است که سراینده نخستین مقتول منظوم در ادب فارسی است.

حسن‌نژاد افزود: فدایی مازندرانی بیش از 800بیت غزل درباره عاشورا سروده و پیرو محتشم کاشانی است.
 
وی گفت: این شاعر سده سیزده قمری «چهار نظام فدایی» را در سه هزار و 718 بیت سروده که طولانی‌ترین ترکیب‌بند فارسی شمرده می‌شود.

دیدم شبی به خواب که در دشت کربلا/ تنها ستاده بود، شه ملک ابتلا
از خون سرخ تازه جوانان سبز خط/ روییده بود لاله در آن دشت جا به جا
آنجا ستاده بود «حبیب مظاهری»/ چون تیر یک زبان و به قد چون کمان دو تا
ناگه سپاه ظلم به شه حمله ور شدند/ افتاد نو نهال ریاض علی ز پا
آن دم من و حبیب نهادیم از خلوص/سرها به روی پاش که یعنی تو را فدا
ما را زتن بریده یکی زان سپاه سر/ بگذاشتش به سینه ما از سر جفا
کردی اشاره شاه، که اینم «فدایی» است/ بنمود این لقب به من آن شاه دین عطا
جویم مدد ز طالع بیدار آن جناب/ کان خواب را دوباره مگر بینمش به خواب.
 
 حسن‌نژاد تصریح کرد: در ضرب‌المثل‌ها که چکیده آداب، رسوم و فرهنگ مردم منطقه است هم به حضور امام حسین (ع) پرداخته می‌شود.
 
او به امام ندنه تش به یزید(آب به امام نمی‌دهد آتش به یزید)
او دست یزید دکته/ مه فرش دله بید دکته(آب به دست یزید افتاد، درون فرشم موریانه افتاد. کنایه از نم پس ندادن و خساست)

طبل زن یزید هسته و علمدار امام حسین(ع)(مثل طبل‌زن یزید و علمدار امام حسین (ع) است. کنایه از 2 چهره زیستن)
هم خانه غاز کته چرخ هاده هم خانه تعزیه گوش هاده( هم می‌خواهد تعزیه ببیند و هم جوجه غاز بچرخاند. کنایه از خدا و خرما را با هم خواستن).

این فعال حوزه فرهنگ و ادب مازندران، گفت: «موری نومه» مجموعه شعرهای مازندرانی از محمدکاظم گل‌باباپور است که در مدح امام حسین (ع) سروده شده و در سال 1349 به چاپ رسید.

اون گدر که دیگه حضرت خاسه بوره میدون/ به جنگ کافرون
اتا اتا جه خداحافظی هکرده/ وه دل ره بورده
انه که برسیه خاخر زینب پلی/ همه برمه گلی
بوته خاخر اینتا مه آخره میدون هسته/ مه کار تمون هسته
خاخر مره دیگه نوینی مه جان خاخر/ محنت کشه خاخر
امروز مه عید غدیر بونه
مه جا قبله‌گاهه/ اونجه قربون‌گاهه.

(آن زمان که حضرت می‌خواست به میدان برود، به جنگ با کافران، با تک تک افراد خداحافظی کرد، دل همه را برد، موقعی که کنار زینب رسید، همه بغض کردند و به گریه افتادند. گفت خواهرم آخرین میدان من اینجاست، ای خواهر محنت‌کشم، امروز عید غدیر من است، محل شهادتم قبله‌گاه می‌شود، اینجا قربانگاه من می‌شود)

وی یادآور شد: محرم در مازندران با شور خاصی برگزار می‌شود و حتی اشعار مربوط به آیین طلب باران و نوروزخوانی هم مزین به نام امام حسین (ع) است.