به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در بندرعباس، «پِیارُم زار» گنجینه معتبر مردم شناسی از عشایر کوچ رو «ایل قشقایی» است. اثری پژوهشی از کوچ و یکجا نشینی مردمانی نازنین، باورمند، بردبار، ساده زیست، سختکوش و شیرین سخن است.

فرهنگ عامه مردمانی نجیب، نازک دل، روستازاده، سزاوار سپاس و خوش قلب، که دامداری و کشاورزی را پیشه کرده و صنعتشان را نیز خویش می‌ساختند. روستانشینان فهیم، در زیست بومی بکر و وحشی، با باورهای خاص، سنت‌های دیرینه که زندگیشان با لالایی‌های مادرانه و اوسنه‌ها (داستان) و قصه‌های مادربزرگ‌ها آغاز می‌شود. با حکمت، دانش و عادت پسندیده پیش می‌رود و به آرامش و نارامی، در جنگ و جشن و عشق و اندوه ادامه می‌یابد و با نوحه‌ و ناله‌، پایان می‌پذیرد.

محقق دغدغه مند، با احساس مسئولیت و ادای دین، از سر ذوق و زیبانگری، زر گرانبهای زمان و دُرّ بی جایگزین عُمر را  با اخلاص گذاشته و هر موضوعی را آنچنان با جزئیات نگاشته که تصویر آن‌را می‌توان به روشنی تجسم کرد. وی نخست، از اتمسفر رویایی، جغرافیا جلگه‌ای، پوشش شورآفرین و گویش درهم تنیده فارسی و لُری روستای دهستان پرده بر می‌دارد. سپس با مثنوی  «وطن»، اثر منظوم شاعری میهن پرست و متعصب به نام«روح الله» به  معرفی بیشتر زادگاهش- مرکز «دراگاه» به شیوه شاعرانه می‌پردازد.

نویسنده، «دهستان» را اینگونه معرفی می‌کند: «دهستان» بهشتی از بهشت‌های خداوند، سرزمینی با نخل‌های سرافراز در جوار رودخانه بزرگ که از شرق فارس روستای «بِکر» سرچشمه  می‌گیرد  و با عبور از تنگ «آسیاب» وارد روستای دهستان می‌شود. این روستا در مثلث مرزی استان‌های هرمزگان، فارس و کرمان، قد عَلَم کرده است.
«پِیارُم زار»، گیاهان دارویی موجود در منطقه دهستان و خواص آنها را بر می‌شمارد. تنوع گیاهان خوراکی، انواع پرندگان و حیوانات را معرفی می‌کند. از «ایشُوم ها» و ییلاق و قشلاقشان می‌گوید. نحوه چوپان بندی، جایگاه شیر در زندگی روستایی، فرآورده‌های شیر، راه‌های شناخت گوسفندان، شناخت و نامگذاری بزها و نامگذاری میش‌ها و انواع میشینه‌ها، را باحوصله شرح می‌دهد.

راز جنگ قوچ‌ها، اهمیت ماکیان، انواع مرغ و خروس، شناخت نامه آن‌ها، انواع سگ به عنوان یار همیشگی عشایر و روستا نشینان، انواع الاغ ها و جایگاه ویژه این حیوانات در میان عشایر، الاغ در ادبیات دهستان، انواع مرکب شامل الاغ، گاو، اسب و قاطر و کاربردشان در زندگی آن‌ها،  در ادامه آمده است.

همسرگزینی، سنت‌ها و مراسم مربوط به آن، اعیاد، بازی‌های ویژه عروسی شامل تَرکه بازی، چوب بازی، ترانه ها، اشعار، چگونگی شروع زندگی مشترک، دوران بارداری، راهکارهای متناسب با این زمان، اصطلاحات تخصصی زمان حاملگی، طریقه تشخیص پسر یا دختر بودن جنین، تهیه لباس کودک، شیرینی و آجیل، زایمان، شب نشینی‌ها، ترانه‌ها و متل‌های کودکانه و  لالایی‌ها، بخش دیگری از کتاب است.


مشاغل از ریسندگی و بافندگی گرفته تا طبابت، طالع بینی، داغ درمانی، چهار فرق، چشم زخم، بیتال، دلاک، مشاطه، پیله وری، نجاری، گیوه کشی، پالان دوزی و ...  ابزار ضروری زندگی عشایر و کشاورزان، سرپناه روستاییان، کشاورزی در منطقه دهستان، انواع نخیلات، کشاورزی سنتی، بریدن و جمع آوری گندم و جو، اجزای تشکیل دهنده نخل، صنایع دستی و فرآورده‌های نخل، شرح داده شده است.

بیان خاطرات، سرپناه‌های بومی و ساخته شده از اجزای نخل، مراحل ثمردهی و  فرآورده‌های نخل واحد شمارش پول در زمان قدیم شامل: دینار، شاهی و قران؛ انواع غذاهای محلی، نان‌های محلی، انواع ظروف، لباس و پوشاک محلی، باورها، سنت‌ها، آداب و رسوم، فال، استخاره، انواع سوگند، بازی‌های محلی، داستان‌های بومی، اشعار، مراسمات مذهبی، اعیاد،  محرم، شام غریبان، روضه‌خوانی، ماه مبارک رمضان و مرگ و سوگواری در ادامه و در پایان نیز، منابع شفاهی و منابع مکتوب لحاظ شده است.


بخشی از کتاب در بخش باورها با عنوان «سفیدی و شب»: در باورهای مردم این منطقه، معمولاً قرض دادن و جابجا کردن هر نوع سفیدی مثل شیر ، ماست، قند، نمک، تخم مرغ، و ...  پس از غروب آفتاب جایز نبود و از خانه بیرون نمی‌بردند و به هیچ کس نمی‌دادند، مگر اینکه فرد متقاضی، مقداری سفیدی با خود آورده باشد، اگر سفیدی با خود نیاورده بود می‌بایست صاحبخانه تا درب حیاط همراه او برود و مقداری از سفیدی را بردارد و به خانه برگرداند.

آیینه
همچنین دهستانی‌ها باور دارند نگاه کردن با آینه شب هنگام موجب دیوانگی و همچنین رنگ زردی و رسوایی می‌شود اگر دختری زیاد در آینه بنگرد شب عروسی زشت خواهد شد

نمونه لالایی:
لالا لالا، گُل گُندم
عزیزم رود دلبندُم
مَکُن گریه، مَکُن ناله
به قنداقت نمی‌بندُم


لالا لالا، گُل زیره
بابات رفته زنی گیره
چرا خوابت نمی‌گیره؟
نِنَت از غُصه می‌میره!

«هیچانه» [متل کودکانه]:
گاهی برای آرام کردن بچه با قاشق ضربه‌هایی به لبه ظرف می‌زدند و می‌خواندند:
تِلک تِلک میایه
مرغ کُرک میایه
تِلک تِلک میایه
الان باباش میایه
قاشق بزن تو حلوا
بگو بابا بفرما
قاشق بزن تو اَرده
نِنَت دورت بگرده
قاشق بزن تو شیره
بابات می‌خواد بشینه.

مجموعه «پیارم زار» محصول بیش از سه دهه تحقیق مطالعه و نگارش سختگیرانه یک معلم بازنشسته است. وی، میراث ماندگاری را برای فرزندان این دیار رقم زده است. بخش پیشینه و گویش به دلیل حجم زیاد در این گنجینه، نگنجیده است. در این کتاب آداب و رسوم زندگی عشایری، کشاورزی و زندگی مردم از تولد تا مرگ در سایه‌سار پیارم‌ها قد کشیده، در گذر روزگار آمده است تا فرزندان این آب و خاک با آگاهی یافتن از آن و درس گرفتن از آنها که زندگی را با مشقت فراوان سپری کردند همراه با گرامی داشت یاد نیاکان به زاد بوم خویش افتخار کنند.

کرمپور از با نهایت احساس و ارادت، این اثر را به همسر و فرزندانش به پاس مهربانی و عشق و همراهیشان پیشکش کرده است.

«دهستان» در امتداد جنوب شرقی سلسله جبال زاگرس، در شهرستان حاجی آباد در ۲۰۰ کیلومتری شمال بندرعباس واقع شده است. این محدوده آب و هوایی معتدل دارد و می‌توان در آن گیاهان سردسیری و گرمسیری را مشاهده کرد. آداب و رسوم و گویش دهستانی‌ها بیشتر شبیه به جنوب استان فارس است و فرهنگ و گویش کرمان و شمال هرمزگان تاثیر چندانی بر آن نگذاشته است. در زمان‌های گذشته مردم این منطقه همانند مردان و زنان ایل قشقایی، لباس می‌پوشیدند. مردان، پیراهنی بلند تا نزدیکی زانو و شالی به دور کمر داشتند. به دور گردن خود شال گردن داشتند و بر سر کلاه نمدی دوگوش و ساده می‌نهادند و بی‌کلاهی را عار می‌دانستند. کفش آن ها، ملکی و گیوه بود. زنان پیراهن بلند و شلوار قری گشاد می‌پوشیدند.

دهستانی‌ها وقتی از دیدن یا شنیدن چیزی متعجب می‌شوند، از واژه «اُوما» استفاده می‌کنند. این تکیه کلام را می‌توان کارت شناسایی گویش این مردم دانست.

مولف، نام «پِیارُم زار» را از قطعه زمینی معروف به «پِیارُم زار» که عشق دوران کودکی وی  در زادگاهش دهستان بود و سراسر درختان تنومند سایه گسترده بودند اقتباس کرده است.

«پِیارُم زار» زمستان ۱۴۰۰ به کوشش و پژوهش «سلیمان کرمپور دهستانی» در ۵۲ سالگی اش، با شمارگان ۵۰۰ نسخه و در ۲۷۴ صفحه به قیمت ۹۵ هزار تومان توسط نشر «سمت روشن کلمه» وارد بازار کتاب شد.