سرویس ادبیات خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، مهدی اخوان‌ثالث، شاعر، ادیب و موسیقی‌پژوه ملقب به م.امید بود که با شعر کلاسیک شروع کرد و به شعر نیمایی علاقه‌مند شد و در آخرین اثرش دوباره به شعر کلاسیک برگشت .اشعار وی زمینه اجتماعی با لحن حماسی آمیخته با صلابت دارند.
به مناسبت سالروز درگذشت این شاعر گفت‌وگویی با لیلا کردبچه، شاعر و پژوهشگر ترتیب دادیم که در ادامه می‌خوانید:
اگر اخوان ثالث ظهور نمی‌کرد چه خلأیی در ادبیات معاصر رخ می‌داد؟
اگر اخوان آرا و عقاید نیما را با آنعمق درک نمی‌کرد و آنها را در آثار خود واکاوی و تحلیل نمی‌کرد، به زبان ساده بیان نمی‌کرد و بهترین نمونه‌های نیمایی را نمی‌نوشت. دستاوردهای نیمایی به این راحتی و زودی شناخته نمی‌شد و اگر اخوان نبود بخش زیادی از دستاوردهای نیما پنهان می‌ماند.
اخوان چه اثری در جریان شعر نیمایی گذاشت؟
در آغاز شعر نیمایی ابتدایی بود، چه شعرهای نیما و چه شعرهای قبل از او که نیمایی بود و برخی را بانو شمس کسمایی سروده بود از گونه‌های ابتدایی نیمایی محسوب می‌شود .در سایر هنرها هم همین طور است؛ یعنی از اولین نمونه‌ها نمی‌توان توقع اثر کامل داشت چون اثر به مرور تکمیل می‌شود. بهترين نمونه‌های شعر نیمایی را اخوان نوشت و سهم اخوان در تکمیل شعر نیمایی، معرفی و تبیین آن غیرقابل چشم‌پوشی است.
جهان‌بینی و خاستگاه اندیشه شعری اخوان را چگونه می‌دانید؟
شعر اخوان را بیشتر در حوزه صورت‌های ظاهری و زبانی متعالی می‌دانم؛ اگر سراغ اندیشه‌ورزی رویم باید گفت که عنصر اندیشه در شاعران هم‌دوره نیما بیشتر بود. شعر اخوان وسیع‌ترین قله‌های نمادگرایی در شعر امروز محسوب می‌شود. نمادگرایی نماینده جریانی است که به دلایلی مجبور است اندیشه‌های خود را پنهان کند. از شعر اخوان بیشتر به خاطر صورت‌های زبانی لذت می‌برم.
کدام شعر اخوان ثالث را در ادبیات جریان‌ساز می‌دانید؟
اخوان شعر خوب کم ندارد. این شاعر به اندازه تمام شاعران معاصر، شعر خوب دارد و اگر بنا به تأثیر‌گذاری عام باشد شعر زمستان اخوان را باید نام برد که هم بر روی جامعه ادبی و هم روی مردم عادی اثر گذاشت. شعر زمستان رفیع‌ترین قله شعر اخوان است چون از هر لحاظ که نگاه کنیم در بین مردم جای خود را باز کرده است و هنوز هم مردم می‌گویند هوا بس ناجوانمردانه سرد است. این شعر به لحاظ اندیشه و سازوکار اجتماعی شعر مهمی است. اگر فقط نظام قافیه‌ها را در شعر زمستان بررسی کنید می‌بینید با همین شعر می‌شود نظام قافیه‌ها را در شعر نیمایی معرفی کرد و آموزش داد. این شعر یک مجموعه کامل است و یک مجموعه آموزشی و نماینده تمام عیار برای شعر نیمایی است.
سیر تحولی شاعری در اخوان را بیان کنید.
سیر تحول شاعری عنوان مناسبی نیست ؛ فرد یا ذاتا شاعر است یا نیست و با کوشش ممکن نیست به آن جایگاه برسد .جایگاه شاعری برای شاعر محفوظ است. یک کار پژوهشی در مورد سیر تحول زبان اخوان انجام دادم. از اولین شعرهای اخوان که در ۱۷ سالگی در نشریات چاپ کرد تا آخرین شعرهایش را بررسی کردم. شعرهای اخوان فراز و فرود و اوج و شیبی داشته است که اوج آن را می‌توان مجموعه «از این اوستا »نام برد. کتاب‌های «آخر شاهنامه» و «در حیاط کوچک پاییز در زندان» را خیلی دوست دارم. مجموعه‌ای که تمام ویژگی‌های شعر اخوان را با آن می‌شناسیم، در «از این اوستا» به تکامل رسیده است. اخوان آهسته آهسته به سمت شعر سنتی حرکت می‌کند و آرایه‌ها و پیرایه‌ها را باز می‌کند. در واقع اخوان دوباره به شعر سنتی برگشت همان طور که با شعر سنتی شروع کرده بود.
شنبه ۴ شهریور ۱۴۰۲ - ۰۹:۴۰
نظر شما