این کتاب، درباره‌ی مردمان شهر کوچکی است که بعد از ورود یک کرگدن به محیط زندگی‌شان، همه‌چیز برای آن‌ها زیرورو می‌شود. به‌مرور اهالی شهر که قادر نیستند در برابر دگردیسی مقاومت کنند، یکی‌یکی به کرگدن تبدیل می‌شوند و روزی فرا می‌رسد که تنها یک انسان میان آن‌ها باقی مانده است. او، برانژه نام دارد و شخصیت اصلی داستان است.
واقعه این نمایشنامه چندان دلچسب نیست. سرایت یک بیماری است به یک شهر کوچک اروپایی. پیش از سرایت مرض، بحث در این است که بیماری از آسیا آمده یا آفریقا؟ و بحث بر سر یک شاخ و دو شاخ بودنش و به خصوص در حضور یک «منطق دان». آخر فرنگی جماعت عادت دارد که منشاء هر بیماری مسری را سرزمینی غیراروپایی بداند. وبا از هند - خوره از آفریقا - آنفلوانزا از آسیا و... در آخر همین خط است که می‌رسیم به چین! که مردم زرد پوست دارد و وحشت انگیخته است.
اما یونسکو می‌گوید که بیماری از مستعمرات آمده نه از آسیا یا آفریقا و مهم‌تر اینکه زمینه اصلی بیماری از مدتها پیش در تن هر یک از اهالی محترم آن شهر آماده است. بعد مسئله « تعهد » است که همه از دوش برمی‌دارند تا فقط برانژه به دوش بگیرد که تسلیم نشدنی است. این برانژه آدمی است که از شدت احساساتی بودن مالیخولیایی می‌شود - بی بندوبار است - عقل گرا نیست بلکه حال گراست اما سخت باهوش است و از آن سخت‌تر بیدار و هشیار.
کرگدن شدن فاجعه اصلی این نمایشنامه است و البته هراس ناک. اما هرکدام از اشخاصی که کرگدن شدند تازه به بازیچه‌ای در دست نویسنده بدل می‌شوند تا از آن‌ها کودکانی بسازد بازیگوش.
شخصیت‌های این نمایشنامه عبارتند از: خانم خانه‌دار، زن بقال، ژان، برانژه، صاحب کافه، خانم بوف، مرد بقال، دیزی، آقای پاپیون، بوتار، مأمور آتش نشانی، زن آقا ژان، آقای پیر و عده زیادی کله کرگدن.
کرگدن‌ها بارها در سراسر جهان از جمله ایران بر صحنه رفته‌است. ژان لویی بارو نخستین کارگردان و بازیگر اصلی این نمایشنامه بوده‌است. او نخستین بار در ژانویه ۱۹۶۰ این نمایش را درپاریس بر صحنه برد و نقش برنژه را بازی کرد. اجرای سال 1960 به کارگردانی اورسن ولز و لارنس اولیویه در تئاتر رویال کورت لندن، اجرای سال 1961 به کارگردانی جوزف آنتونی در برادوی، فیلم سینمایی کرگدن، ساخته‌ی سال 1973، به‌کارگردانی تام اوهورگان، اجرایی موزیکال در تئاتر جشنواره چیچستر سال 1990 که توسط پیتر هال، جولیان بری و جیسون کار ساخته شده بود، از جمله اقتباس‌ها از این نمایش بود.
در ایران نیز اجراهای متعددی از این نمایش بر صحنه رفته‌است. حمید سمندریان این نمایش را با نام «کرگدن» در سال ۱۳۵۰ در تالار فردوسی دانشگاه تهران اجرا کرد. فرهاد آئیش در سال ۱۳۸۷ این نمایش را در تئاتر شهر بر صحنه برد.
همچنین در سال ۱۹۷۴ بر اساس این نمایشنامه فیلمی به کارگردانی تام او هرگان و نویسندگی حولین بری به نمایش درآمد. فیلمی سینمایی با همین عنوان به کارگردانی وسلی ساویک نیز در سال ۲۰۱۶ ساخته شده است.
فیلم مستندی نیز با نام کرگدن‌ها و ناکرگدن‌ها به کارگردانی محسن زمانی به این نمایش و ارتباط یونسکو و ایدئولوژی آلمان نازی می‌پردازد.
نظر شما