سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، الهام بهروزی، نویسنده و روزنامه‌نگار: کتاب برای رسوخ در لایه‌های تو در توی جامعه امروزی ایران احتیاج به طرح‌های مبتکرانه و منطبق بر نیاز و سلیقه مخاطب دارد. از دید کارشناسان فرهنگی، برای تبدیل کتاب به یک عادت در میان افراد جامعه، باید نخست مخاطب را شناخت و بعد نیاز و سلیقه او را. سپس در گام بعدی باید با کمک طرح‌ها و ایده‌های خلاقانه زمینه جذب او را به سمت کتاب فراهم کرد. البته طرح‌های کتابخوانی در کنار خلاقیت و نوگرایی، به استمرار هم سخت نیاز دارند، چون به‌واسطۀ استمرار است که می‌توان یک رفتار فرهنگی را در افراد درونی کرد و به شکل یک عادت درآورد.
بی‌شک برای فراگیری فرهنگ کتاب و کتابخوانی در جامعه کتاب‌گریز کنونی یا به عبارت بهتر، کمتر کتاب‌خوان، باید به فضاهایی وارد شد که مخاطب در آن، هم حضور دارد و هم سکون! مثل حضور افراد در پرواز هواپیما؛ پیش از این در بوشهر در جریان پایتخت کتاب ایران، طرحی با عنوان «پرواز کتاب» با همکاری قشم‌ایر در سال ۹۶ اجرایی شد. در این طرح، برخی از رمان‌ها و داستان‌ها در جیب صندلی‌های هواپیماهای شرکت مذکور برای مطالعۀ مسافران پروازهای بوشهر به نقاط مختلف کشور گنجانده شد.
این طرح اما صرفاً تلاش مضاعفی بود برای رسیدن بوشهر به عنوان پایتخت کتاب ایران؛ چراکه این شهر پس از اینکه به این عنوان دست یافت، کم‌کم اجرای طرح‌های خلاقانه کتابخوانی را به فراموشی سپرد. این در حالی بود که طرح پایتخت کتاب ایران که با تأسی از طرح پایتخت کتاب جهان راه‌اندازی شده بود، اهداف والایی را دنبال می‌کرد که مهم‌ترین آن، این بود که با اجرای طرح‌های مبتکرانه و جذاب و نو، شوق مطالعه را در میان افراد جامعه افزایش دهد. بی‌تردید استمرار طرح پرواز کتاب، می‌توانست افق نویی را پیش‌روی شهروندان کمترکتاب‌خوان بگشاید.
بوشهر این امکان را داشت که با توسعه و رونق طرح پرواز کتاب و درگیر کردن دیگر شرکت‌های هواپیمایی، به الگو و پایتختی موثر و هدفمند برای استمرار رفتارها و کنش‌های کتاب‌محور در کشور مبدل شود؛ ولی به‌دلیل نگاه‌های سلیقه‌ای و جزیره‌ای عمل‌کردن دستگاه‌های فرهنگی، این طرح در بدو تولد، جان باخت و تنها مدت کوتاهی اجرایی شد تا بتواند امتیازات لازم را برای کسب عنوان پایتخت کتاب ایران در سال ۹۶ به‌دست بیاورد.
با اینکه این طرح از کنش‌های فرهنگی این خطه پاک شد؛ اما برای شروع دوبارۀ آن دیر نیست و می‌توان این بار آن را نه‌تنها در بوشهر، بلکه در سراسر ایران احیاء کرد؛ این طرح قابلیت‌های فراوانی دارد که ضمن بازنگری و بازشناسی ظرفیت‌هایی که در توسعه فرهنگ کتاب و کتابخوانی در میان شهروندان امروزی دارد، می‌تواند به تبلیغ کتاب و اقتصاد آن کمک شایانی کند و همچنین به بستری برای معرفی تاریخ و جغرافیا، فرهنگ عامه و ادبیات فولکلور و نویسندگان بومی شناخته‌نشده؛ اما مستعد سراسر ایران به جامعۀ امروزی تبدیل شود.
در طرح پرواز کتاب در هر استان به فراخور نیاز و سلیقه مسافران (به‌ویژه کودکان که در طول پرواز کم‌حوصله‌تر هستند) و همچنین جغرافیا و فرهنگ آن منطقه، در قفسۀ صندلی‌های هواپیماها می‌توان کتاب‌هایی را در ژانرهای مختلف گنجاند که نه تنها آنها را سرگرم می‌کند و تاریخ و فرهنگ مقصد را به مخاطب می‌شناساند، بلکه ظرفیت‌های گردشگری و اقتصادی و سرمایه‌گذاری آن را نیز می‌تواند به‌طور مختصر در اختیار مسافران پروازها قرار دهد. افزون براین، با گنجاندن آثار باکیفیت در پروازها، این امکان وجود دارد که مسافران از هر طیف سنی و سلیقه‌ای تمایل به تورق کتاب پیدا کنند و چه بسا با کتاب‌هایی روبه‌رو شوند که برای آنها تازگی داشته باشد؛ به‌طوری که برای خواندن کامل آن، پس از پایان سفر و قرار دادن کتاب در قفسۀ صندلی هواپیما، بعدها آن را از کتابفروشی‌ها تهیه کنند.
بدیهی است با اجرای طرح‌های خلاقانه این‌چنینی می‌توان کتاب را که کهن‌ترین میراث دانایی‌افزایی بشر شناخته می‌شود، به لایه‌ها و فضاهای مختلف زندگی وارد و نگاه‌ها را به آن جذب و حساس کرد. قطعاً تبدیل کتاب به یک عادت در میان ایرانی‌ها که همچنان مجذوب فرهنگ شفاهی هستند تا مکتوب، پروسه‌ای زمان‌بر است که با تقویت گفتمان مکتوب، توسعه ساختار کتاب و کتابخوانی کشور، اجرای طرح‌های مبتکرانه کتاب‌محور، شناسایی ظرفیت‌های کتابخوانی کشور و مخاطب و نیازهای او، استانداردسازی و به‌روزرسانی صنعت نشر و تازه‌های کتاب محقق خواهد شد.
در این میان، طرح «پرواز کتاب» یکی از ایده‌های نو و خلاقانه برای جریان داشتن کتاب در زیست ایرانیان در عصر تکنولوژی خواهد بود تا مسافران به‌جای وقت‌سوزی و گشتوگذارهای کمتر هدفمند در گوشی‌های همراه خود در طول پرواز، در دنیای کتاب و کوچه‌های کلمات قدم زنند و بهره‌ای از تجربیات زیسته و اطلاعات جدید نگارندگان این آثار ببرند و بدین‌طریق با کتاب بیش از پیش ارتباط بگیرند.
نظر شما