سرویس ادبیات خبرگزاری کتاب ایران- تیمور آقامحمدی، نویسنده و شاعر: شاید زمانی که میگل د سروانتس داستان «دن کیشوت» را در ۱۶۰۵ در یکی از زندان‌های اسپانیا نوشت و در مادرید منتشر کرد، گمان نمی‌کرد نخستین رمان جهان را به طرزی نو نوشته است. وقتی با استقبال مخاطب روبه‌رو شد جلد دوم آن را هم نوشت و به چاپ رساند. بر خلاف آثار ادبی پیشین که برای بخش خاصی از جامعه تولید می‌شد، رمان آمده بود که صدای توده مردم باشد. ارتباط دوسویه مخاطب و داستان از اولین رمان، روی خود را عیان کرد و این رابطه با ظهور پدیده چاپ و شکل‌گیری روزنامه و مجله جدی‌تر هم شد.

با توجه به گران بودن محصولات چاپی، ناشران کوشیدند آثار بزرگ را در نسخه‌های ارزان‌تری به نام جزوه به دست مخاطب برسانند؛ به دنبال آن کم کم داستان‌های دنباله‌دار رونق گرفت. بسیاری از آثار مشهور ادبی، اول بار به صورت نسخه‌های ماهانه یا هفتگی، در مجلات یا روزنامه‌ها منتشر شد.

برخی از مجلات مثل «دی گارتنلاوب» شمارگانی معادل ۳۸۲ هزار نسخه داشت که انگیزه‌ای مهم در نویسندگان جهت انتشار اثر در مطبوعات ایجاد می‌کرد. «یادداشت‌های پیکویک» اثر چارلز دیکنز در ۱۸۳۶ به شیوه دوره‌ای به چاپ رسید و با استقبال زیادی روبه‌رو شد. «سه تفنگدار» و «کنت مونت-کریستو» از الکساندر دوماً نیز از ابتدا به صورت دنباله‌دار در مطبوعات منتشر شد.

سنت ادبی انتشار فصل به فصل و دنباله‌دار به روسیه هم رسیده بود و کسانی چون فئودور داستایفسکی هم اغلب از این راه امرار معاش می‌کردند. وی به سبب بدهی و قراردادی که با روزنامه داشت ناچار شد رمان «قمارباز» خود را در مدت ۲۶ روز تمام کند تا به نوبت انتشار آن روزنامه برساند؛ حتی یکی از دلایل پاگرفتن قالب داستان کوتاه نیز مطالبه روزنامه‌ها بود تا به نیاز مخاطبان خود به آثار داستانی پاسخ بدهند.

امروزه با تغییرات صورت‌گرفته در ساحت زندگی، سنت داستان‌های دنباله‌دار از روزنامه و مجلات ادبی به صفحات مجازی کوچیده است؛ نویسندگانی که می‌کوشند با مخاطب خود ارتباطی مستقیم‌تر برقرار کنند، با یک برنامه‌ریزی منظم رمان خود را روزانه یا هفتگی پیش روی مخاطب می‌گذارند. این شکل از ارائه داستان، شیوه‌ای مرسوم در عصر حاضر است و به رمان آنلاین (Online novel) یا داستان وب (Webfiction) مشهور است.

قرن ۲۱ سبب شد تا داستان‌های دنباله‌دار موسوم به «مانگا» در ادبیات ژاپنی که اساس اقتباس‌های انیمه‌ای است از محبوبیت فراوانی برخوردار شود؛ به‌صورتی که ساخت و هزینه‌کردن برای هر انیمه در گرو اقبال به مانگای آن است.

رمان آنلاین در ادبیات داستانی فارسی نیز دارای سابقه است. رضا قاسمی در ۱۳۸۱ رمانی با نام «دیوانه و برج مونپارناس» را به صورت فی‌البداهه و زیر چشم خوانندگان به مدت ۴۲ شب (هر شب یک قسمت) روی سایت شخصی خود نوشت.

رمان «وردی که بره‌ها می‌خوانند» روایت بازنویسی شده همان داستان است؛ همچنین چیستا یثربی ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ رمان‌های «پستچی» و «او؛ یک زن» را به‌صورت بخش‌بخش در صفحات مجازی خود منتشر کرد و مخاطبان زیادی هم به دست آورد. اکنون هم دو سایت ایرانی پلتفرمی برای نویسندگان علاقه‌مند به انتشار دنباله‌دار رمان فراهم کرده است.

افزون بر انتظام در نوشتن، مهم‌ترین مزیت رمان آنلاین مشارکت واقعی مخاطب در امر خوانش است. هرمنوتیک عملی در این شکل از ارائه رمان صورت می‌گیرد و مخاطب می‌تواند بازخوردهای خود را در حین آفرینش رمان و نه پس از آن در اختیار نویسنده قرار دهد.

در رمان آنلاین ارتباط نویسنده و مخاطب صورتی واقعی‌تر به خود می‌گیرد و امکان یک تعامل سازنده را فراهم می‌کند. اینجا دیگر مخاطب یک مصرف‌کننده صرف نیست و می‌تواند بدل به کنشگری فعال شود.

با گذشت کمتر از یک ماه از آغاز عملیات طوفان الاقصی، بهزاد دانشگر از نویسندگان فعال ادبیات داستانی تصمیم به خلق یک رمان آنلاین با نام «خیابان الزهرا» برای مخاطب نوجوان گرفته است. این رمان به ماجرای غزه و اسرائیل می‌پردازد و شروع داستان از هفتم اکتبر ۲۰۲۳ زمان آغاز عملیات است. انتشار این رمان آنلاین از تاریخ ۱۷ آبان ۱۴۰۲ به صورت روزانه آغاز شده است.

خیابان الزهرا، واکنشی سریع و ادبی به اتفاقات یک ماه اخیر در نوار غزه است که نویسنده با قلمی روان، قصه‌ای سرراست را روایت می‌کند.