فاطمه عظیمی‌فرد، در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) عنوان کرد: علم و دانایی ازجمله محورهای اصلی پیشرفت جوامع و سرچشمه قدرت و توانایی است. میزان تولید و مصرف اطلاعات با سطح دانش و میزان دسترسی آسان و سریع به منابع موثق با گسترش علم و دانش مرتبط است و پژوهش یکی از راه‌های افزایش دانش به شمار می‌رود.
این پژوهشگر و زبان‌شناس با اشاره به اینکه زبان یکی از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین پدیده‌های انسانی است و ازجمله ضروری‌ترین نیازهای زندگی اجتماعی خوانده می‌شود، افزود: زبان همچنین یکی ازابزارهای اصلی هویت و از عناصر مهم فرهنگ اجتماعی است؛ به طوری که هرگاه از حفظ، گسترش و تقویت فرهنگی جامعه سخن گفته می‌شود، زبان به‌عنوان عامل اصلی هویت‌بخش مطرح است.
عضو هیئت مدیره انجمن زبان‌شناسی ایران تاکید کرد: مطالعات زبان‌شناسی مانند بسیاری دیگر از علوم به دو شاخه نظری و کاربردی تقسیم می‌شود که ازطریق حوزه میان‌رشته‌ای پیوند یافته‌اند. زبان‌شناسی کاربردی بخش‌هایی از مطالعات زبانی را دربرمی‌گیرد که تمرکز آنها بر کاربرد زبان است. زبان‌شناسی کاربردی، برعکس زبان‌شناسی نظری که زبان را به شکل انتزاعی بررسی می‌کند، مشکلات واقعی مرتبط با زبان و راه‌حل‌های آنها را تحلیل می‌کند و برکاربران زبان و شیوه‌هایی که آنها زبان را به کار می‌برند، تأکید دارد. به این ترتیب پژوهش‌های زبان‌شناسی کاربردی از مطالعات نظری به سمت بررسی مشکلات واقعی که در آن زبان مسئله اصلی است، تغییر می‌یابد و جالب اینکه امروزه حتی بین زبان‌شناسانی که در حوزة زبان‌شناسی کاربردی فعالیت می‌کنند، بر سر گستره و محدودیت‌های این حوزه اختلاف‌نظر وجود دارد.
عظیمی‌فرد با بیان اینکه زبان‌شناسی کاربردی حوزه‌های متنوعی را همچون تحلیل گفتمان، آموزش زبان، دوزبانگی، چندزبانگی، برنامه‌ریزی زبان، کاربردشناسی، ترجمه، ارتباط بین زبان و جنسیت، روش تدریس، تغییرات زبانی و حتی انتقال اطلاعات در رسانه در برمی‌گیرد، افزود: می‌توان گفت امروزه در اکثر کشورها حوزه مطالعاتی زبان‌شناسی کاربردی بسیار گسترده شده است. البته هر زبان‌شناسی کاربردی به یک زبان‌شناسی میان‌رشته‌ای وابسته است. برای نمونه «نام‌شناسی اجتماعی» به حوزه میان‌رشته‌ای «زبان‌شناسی اجتماعی» پیوند خورده است. از همین روست که امروزه شاهد تنوع گرایش‌های زبان‌شناسی هستیم.
این پژوهشگر و مدرس دانشگاه توضیح داد: زبان‌شناسی به‌عنوان یک رشته دانشگاهی، بیش از شش دهۀ قبل در دانشگاه تهران پایه‌گذاری شد و اکنون در اکثر شهرهای کشور گروه‌های زبان‌شناسی فعالیت دارند. در چند سال اخیرنیز رشته زبان‌شناسی در مقطع ارشد برای پاسخ به نیازهای روز جامعه و همگام با تحولات جهانی از سه گرایش همگانی، فرهنگ و زبان‌های باستانی و آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان به بیش از ۱۰ گرایش شامل محض، اجتماعی، نشانه‌شناختی، حقوقی، ناشنوایی، فرهنگ‌نویسی، روان‌شناختی، شناختی، واژه‌گزینی و اصطلاح‌شناختی و رایانشی افزایش یافته است. تنوع رشته‌های حوزه زبان‌شناسی گویای پیچیده‌تر شدن این حوزه علمی و همچنین لزوم توجه به میان‌رشته‌ای‌هاست. زبان‌شناسی همچنین با زبان فارسی پیوند عمیقی دارد. در واقع، زبان‌شناسی در عین تلاش برای حفظ گویش‌ها و لهجه‌ها، در جهت گسترش خط و زبان ملی و رسمی یعنی زبان فارسی تلاش می‌کند.
وی تاکید کرد: با وجودی که مباحث زبان‌شناختی به اکثر رشته‌ها ورود کرده اما کمتر به اهمیت پژوهش‌های زبان‌شناختی توجه می‌شود. برای نمونه رسانه برای انتقال اطلاعات به زبان نیازمند است و ازاین رو، هیچ حرفه‌ای با زبان به اندازه رسانه ارتباط ندارد؛ اما عمدتاً مباحث زبانی در رسانه صرفاً به درست‌نویسی و درست‌گویی تقلیل می‌یابد. برای مثال هرچند که نقش صداوسیما به‌عنوان یک رسانه ملی در حفظ و آموزش زبان بسیار مهم است و صداوسیما می‌تواند ضربه‌های جبران‌ناپذیری به زبان در جامعه بزند؛ کما اینکه تا حدی زده است اما کاربرد زبان در رسانه تنها به درست‌گویی محدود نمی‌شود.
این پژوهشگر با بیان اینکه رسانه‌های پرنفوذ دنیا دهه‌هاست که به اهمیت پژوهش‌های زبان‌شناختی پی‌برده‌اند و برای اقناع مخاطب از آنها سود می‌برند، گفت: برای نمونه از منظر زبان‌شناسی، زبان یکی از ارکان اصلی هر نوع تبلیغی است و به باور بسیاری از پژوهشگران زبان به علت ماهیت و خاصیت فریبنده خود بانفوذترین و قدرتمندترین ابزار تبلیغاتی است. درست است که جلوه‌های بصری امروزه نقش بسیار مهمی در آگهی‌ها دارند، اما زبان همچنان مؤلفة تفکیک‌ناپذیر تبلیغات است و خط و نوشتار به‌عنوان نمود بصری زبان، دست‌کم در ویژندها (علایم تجاری) همواره حضور دارند.
وی توضیح داد: به لحاظ زبانی، پیام‌های تبلیغاتی فارغ از نوع محتوای تبلیغ باید کوتاه، جذاب، دقیق و روشن، به یادماندنی و با درک آسان باشند. از همین روست که پژوهشگران بر اهمیت کاربرد زبان غیررسمی و محاوره‌ای و ترغیبی در تبلیغات تأکید دارند؛ حتی کاربرد لهجه و اصطلاحات بومی که با سبک زندگی مخاطب هماهنگ است، موجب نزدیکی بیشتر مخاطب با پیام تبلیغ می‌شود. انتخاب نوع زبان مناسب تبلیغ موضوعی است که نیاز به پژوهش زبان‌شناختی دارد و در حوزه رسانه قرار می‌گیرد. کاربرد زبان در انواع برنامه‌های رادیو و تلویزیونی از دیگر موارد اجرای پژوهش‌های زبان‌شناختی در رسانه‌های صوتی و تصویری است و سیر تحول زبان‌شناسی نشان می‌دهد این علم همگام با دیگر علوم رشد یافته و ضروری است در حوزه پژوهشی نیز به این حوزه بیش از پیش توجه شود.
نظرات