سرویس مدیریت کتاب خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): شهرهای کتاب پدیده‌ای فریبنده هستند که کلمات را در مکان‌های منحصر به فرد و دلربا زنده می‌کنند. شهرهایی را تصور کنید که به شگفتی‌های کتاب اختصاص یافته‌اند و یک پناهگاه همه‌جانبه برای دوستداران کتاب ایجاد می‌کنند. شهرهای کتاب، بهشت خوانندگان هستند، چه از خیابان‌های زیبای مملو از کتابفروشی‌ها گذر کنید یا به جشنواره‌های ادبی شلوغ مملو از کتاب‌دوستان کشیده شوید. در بخش نخست این گزارش به معرفی برخی از شهرهای کتاب در جهان پرداخته شد و در بخش دوم این گزارش به معرفی چند شهر کتابی در کشورهای پرتغال، دانمارک و هند می‌پردازیم.

اوبیدوس، پرتغال

«اوبیدوس» یک شهر زیبا و تاریخی روی تپه با دیواری است که مرکز قرون وسطایی جمع و جور پر از خیابان‌های سنگ‌فرش شده و خانه‌های سنتی را در بر می‌گیرد. این شهر در شمال لیسبون قرار دارد که پیش از این به خاطر جشنواره سالانه شکلات شناخته شده بود. سپس خوزه پینیو، صاحب کتابفروشی لیسبون، لر دواگار به این فکر افتاد که ابیدوس را به یک شهر کتاب تبدیل کند.

اوبیدوس از این نظر که کتابفروشی‌های جدیدی افتتاح نکرده است، از اکثر شهرهای کتاب دیگر متمایز است. بسیاری از فروشگاه‌ها به سادگی کتابفروشی را به تجارت خود اضافه کرده‌اند. گالری‌های هنری محلی کتاب‌های هنری می‌فروشند، بازار ارگانیک اوبیدوس دارای قفسه‌هایی از کتاب‌های آشپزی است و موزه‌های تاریخی و طراحی داخلی است.

هتل «لیترری من» نیز توسط شهردار سابق شهر اداره می‌شود و اقامتگاه‌ها و ادبیات را به‌خوبی ادغام کرده است. حدود ۵۰ هزار کتاب در اطراف این هتل به فروش می‌رسد. برخی از کتاب‌ها به زبان پرتغالی هستند اما بیشتر به زبان انگلیسی با تأکید بر کتاب‌های انتشارات «پنگوئن»، «پلیکان» و «پان» است.

یکی از خیره‌کننده‌ترین کتابفروشی‌ها، کتابفروشی بزرگ سانتیاگو است که در داخل کلیسای قرن سیزدهمی شهر در کنار قلعه ابیدوس قرار دارد. کتاب‌ها به زبان‌های مختلف روی محراب‌های سابق انباشته شده‌اند و قفسه‌های کتاب جایگزین نیمکت‌ها شده‌اند. کتابفروشی «جاده سفید» نیز نخستین کتابفروشی این کشور است که به عناوین کودکان اختصاص دارد و در یک محلی که سابقا مدرسه ابتدایی بوده است، قرار دارد.

اوبیدوس همچنین میزبان یک جشنواره بین‌المللی ادبی بزرگ به نام «فولیو» است که نویسندگان بسیار معتبری مانند وی اس نایپل را به خود جذب می‌کند و ماراتن‌های خوانندگی‌ها، کنسرت‌ها و تئاترها را به نمایش می‌گذارد. پروژه‌های دیگر شامل طرحی برای تبدیل خانه‌های متروکه به فضاهای زندگی برای نویسندگان، هنرمندان و دیگر کارآفرینان خلاق است.

قدیمی‌ترین کتابفروشی دنیا

طبق رکوردهای جهانی گینس، لیوراریا برتراند در لیسبون، قدیمی‌ترین کتابفروشی جهان است که هنوز در حال فعالیت است. این کتابفروشی، سال ۱۷۳۲ از سوی پیتر فاور به پاتوق مهمی برای روشنفکران و نویسندگان تبدیل شد.

توروپ، دانمارک

«توروپ» دهکده‌ای در دانمارک است که حتی به‌عنوان یک شهر کتابی غیرمعمول است. این جامعه دانمارکی با حدود ۳۰۰ ساکن دو بخش دارد: بخش قدیمی (دهکده‌ای از قرن یازدهم) و یک منطقه جدید که از دهه ۱۹۹۰ محل زندگی یک دهکده زیست محیطی بوده است.

ایده اصلی ایجاد این دهکده معنوی و انسانی بود، اگرچه تمرکز در حال حاضر بیشتر بر اساس ارزش‌های مشترک است تا یک ایده واحد. این دهکده به ۶ گروه نیمه خودمختار تقسیم می‌شود که مسئولیت فضای باز بین خانه‌ها را بر عهده دارند و بودجه و رویدادهای اجتماعی خود را مدیریت می‌کنند.

پیتر پلانت، استاد دانشگاه و ساکن این دهکده که اکنون رئیس شهر کتاب است، یک برنامه رادیویی را درباره اسپرینگلند، شهر کتابی در نروژ شنید و معتقد بود که این برنامه برای دهکده توروپ نیز مناسب است. سپس بازدیدی از شهرکتاب نروژ انجام شد وTorup bogby (به معنای شهر کتاب) در سال ۲۰۰۶ با ۲ هزار نفر در اولین جشنواره تابستانی تاسیس شد.

به دنبال آن، پنج واگن کتاب در سال ۲۰۰۷ برای نشستن در کنار جاده‌ها برای استفاده سلف‌سرویس راه‌اندازی شدند و یک کافه کتاب به آنها ملحق شد. یک سال بعد این دهکده اولین کارگاه خود را برای نویسندگان مشتاق برگزار کرد. در حال حاضر ۱۲ چرخ دستی کتاب و کتابفروشی برای خرید کتاب در گوشه و کنار شهر وجود دارد.

در سال ۲۰۱۰ توروپ به عضویت سازمان بین‌المللی شهرهای کتاب درآمد و در سال ۲۰۱۱ ایستگاه راه‌آهن سابق آنکه مربوط به سال ۱۹۱۶ بود، بازسازی‌شد و به دفتر مرکزی شهر کتاب تبدیل شد. اکنون یک کتابفروشی در طبقه همکف و همچنین غذاهای محلی برای فروش و ایستگاه کرایه دوچرخه وجود دارد.

بازدیدکنندگان می‌توانند کتاب‌فروشی‌های کوچک را در گاراژ، کلبه کارگری، اصطبل بلااستفاده، ورودی مزرعه، روبروی کلیسا و در ورودی سوپرمارکت پیدا کنند. در این کتابفروشی‌ها از ایده‌های مبتکرانه قفسه‌بندی استفاده شده است و کتاب‌ها را در جعبه‌های نان و شیر چیده‌اند. این انجمن همچنین جشنواره کتاب سالانه «نوردیک» را با سخنرانی و خواندن از نویسندگان معتبر همراه با موسیقی زنده برگزار می‌کند.

خیابان کالج، کلکته، هند

در اواخر قرن هجدهم، کلکته به لطف شرکت «هند شرقی» به یک مرکز چاپ بزرگ تبدیل شد. این شرکت روال کار خود را ادامه داد تا اینکه نمایشگاه بین‌المللی کتاب کلکته که در سال ۱۹۷۶ تأسیس شد، نمایشگاهی که اکنون بزرگ‌ترین نمایشگاه کتاب جهان برای عموم است.

خیابان کالج، در بخش شمالی و قدیمی‌تر شهر، اگرچه یک شهر واقعی نیست، خود را به بهشت کتابفروشی تبدیل کرده است. این بازار که در محلی با نام Boi Para (جامعه کتاب) شناخته می‌شود، به عنوان بزرگ‌ترین بازار کتاب دست دوم در جهان است و حدود ۱.۵ کیلومتر طول دارد، از جاده مهاتما گاندی تا خیابان گانش چاندرا ادامه دارد و دارای گستره‌ای از غرفه‌های خیابانی، کتابفروشی‌های سنتی، ناشران و مؤسسات آموزشی است.

برخی از کتابفروشان ادعا می‌کنند که این شغل برای آن‌ها یک سنت خانوادگی است که به بیش از ۱۰۰ سال قبل باز می‌گردد. این بازار بسیار گسترده و متنوع است؛ به‌ویژه در حوزه کتاب‌های درسی و کتاب داستان‌های تخیلی و غیرداستانی، جزوه‌ها و سایر موارد چاپ شده که عمدتاً به زبان‌های هندی (به‌ویژه بنگالی) و انگلیسی است. این کتابفروشی‌ها در این خیابان شلوغ و پر هرج و مرج، یک تجربه گشت و گذار با کتاب‌های رنگارنگ را پدید می‌آورد.

در میان کتابفروشی‌های مستقل و خرده‌فروش، می‌توان به کتابفروشی ملی (روبه‌روی دانشگاه ریاست جمهوری)، داسگوپتا و کو (نخستین کتابفروشی خیابان کالج که سال ۱۸۸۶ تاسیس شد) و کتابخانه بانی (که یک تجارت خانوادگی از پنج نسل پیش تاکنون است) اشاره کرد. یکی از مشهورترین نقاط دیدنی در امتداد خیابان کالج، «قهوه‌خانه هند» است که تعاونی اداره می‌شود. اگرچه به خاطر قهوه‌اش معروف نیست، اما سابقه طولانی به‌عنوان پاتوق روشنفکران، هنرمندان، سیاستمداران و همچنین دانشجویان محلی دارد.

مترجم: بهاره گل‌پرور