به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، شيخ شهاب‌الدين ابوالفتوح يحيي سهروردی، معروف به «شيخ اشراق»، شهاب مقتول و شيخ مقتول، موسس حكمت اشراق و از حكماي بزرگ اسلام در قرن ششم ميلادي (587 هجري قمري) بود.
شهاب‌الدین سهروردی در منطقه سهرورد از قیدار زنجان متولد شد. حكمت و اصول فقه را در مراغه نزد مجدالدين جيلي ـ كه استاد امام فخر رازي نيز بود ـ فرا گرفت و در حكمت تبحر و احاطه تمام يافت سپس به تفكر و رياضت پرداخت.
سهروردی پس از پایان تحصیلات رسمی، به سفر در ایران پرداخت و از بسیاری از مشایخ تصوف دیدن کرد و مجذوب آنان شد. در همین دوره بود که به راه تصوف افتاد و دوره‌های درازی را به اعتکاف و عبادت و تامل گذراند.
سفرهای وی به تدريج گسترده‌تر شدند و به آناتولی و شامات نیز رسید و در این سفر، مناظر شام «سوریه» او را بسیار مجذوب كرد. در یکی از سفرها از دمشق به حلب رفت و در آنجا با «ملک ظاهر» پسر «صلاح الدین ایوبی» سردار معروف مسلمانان در جنگ‌های صلیبی ملاقات کرد. ملک ظاهر که محبت شدیدی نسبت به صوفیان و دانشمندان داشت، مجذوب این حکیم جوان شد و از وی خواست در دربار او در حلب ماندگار شود. سهروردی پیشنهاد ملک ظاهر را پذیرفت. در همین شهر حلب بود که وی کار بزرگ خویش، یعنی «حکمةالاشراق» را به پایان برد.
سخن گفتن‌های بی‌پرده و بی احتیاط بودن وی در بیان معتقدات باطنی در برابر همگان و زیرکی و هوشمندی فراوانش که سبب آن می‌شد با هر فردي بحث کند، بر وی پیروز شود و نیز استادی و مهارتش در فلسفه و تصوف، از عواملی بودند که دشمنان فراوانی به ويژه از میان علمای قشری برای سهروردی فراهم آورد.
عاقبت به دستاویز آن که شيخ اشراق سخنانی برخلاف اصول دین می‌گوید، از ملک ظاهر خواستند او را به قتل برساند و به دليل اين كه وی از اجابت خواسته آنها خودداری کرد، به صلاح الدین ایوبی شکایت كردند. متعصبان او را به الحاد متهم کردند و علمای حلب خونش را مباح شمردند.
صلاح‌الدین که به تازگی سوریه را از دست صلیبیون بیرون آورده بود و برای حفظ اعتبار خود به تایید علمای دین احتیاج داشت، در برابر درخواست آنها تسلیم شد. به همین دلیل، پسرش ملک ظاهر تحت فشار قرار گرفت و ناگزیر سهروردی را در پنجم رجب ۵۸۷ هجری قمری زنداني كرد و شیخ همان جا از دنیا رفت. وی در هنگام مرگ، ۳۸ سال داشت. علت دقيق وفات وی مشخص نیست. البته مشهور آن است که سهروردی به دلیل گرسنگی از دنیا رفت.
سهروردی مکتب فلسفی اشراق را به‌وجود آورد که بعد از مرگش وسعت یافت. او نظریه خود را در اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم ارائه کرد. سهروردی را رهبر افلاطونیان جهان اسلام لقب داده‌اند. او خود فلسفه‌اش را حکمت اشراق نامیده بود که به معنای درخشندگی و برآمدن آفتاب است كه در لاتین آن را aurora conurgens نام نهاده‌اند. اما این تفکر فلسفه خاص افلاطونی نیست و در آن آرای افلاطون و ارسطو و نوافلاطونیان، زرتشت، هرمس و اسطوره تحوت و آرای نخستین صوفیان مسلمان در هم آمیخته است.
در مکتب سهروردی عقل تنها مرجع شناخت نيست بلكه تا حدي با عرفان نيز ارتباط دارد؛ از این نظر که او کشف و شهود و اشراق را شریف‌ترین و بلندمرتبه ترین مرحله شناخت می‌شناخت. او به سختی بر ابن‌سینا می‌تازد و از کلیات و مُثُل افلاطون دفاع می‌کند. بر وجودشناسی ابن‌سینا ایراد می‌گیرد که چرا اظهار داشت «در هر شئ موجود، وجود امری حقیقی است و ماهیت امری اعتباری و برای تحقق محتاج وجود است.» در حالی که طبق حکمت اشراق، ماهیت امری حقیقی است و وجود امری اعتباری محسوب مي‌شود.
فهرست کامل آثار فارسی و عربی شهاب الدین یحیی سهروردی با استفاده از فهرست شهرزوری و مقایسه آن با فهرست «ریتر» در دائرةالمعارف اسلامیه به شرح زیر آمده است؛
۱- المشارع و المطارحات، در منطق، طبیعیات، الهیات
۲- التلویحات
۳- حکمةالاشراق
4ـ اللمحات، کتاب مختصر و کوچکی در سه فن از حکمت(طبیعیات، الهیات و منطق)
۵- الالواح المعادیه، در دانشهای حکمت و اصطلاحات فلسفه
6- الهیاکل النوریه، یا هیاکل النور
۷- المقاومات
۸- الرمز المومی(رمز مومی)
9ـ المبدء والمعاد
۱۰- بستان القلوب
۱۱- طوراق الانوار
۱۲- التنقیحات فی الاصول
۱۳- کلمةالتصوف
۱۴- البارقات الالهیة
۱۵- النفحات المساویة
۱۶- لوامع الانوار
۱۷- الرقم القدسی
18- اعتقاد الحکما
۱۹- کتاب الصبر
۲۰- رسالة العشق
۲۱- رساله در حالة طفولیت
۲۳- رساله روزی با جماعت صوفیان
۲۴- رساله عقل
۲۵- شرح رساله «آواز پر جبرئیل»
۲۶- رساله پرتو نامه
۲۷- رساله لغت موران
۲۸- رساله غربةالغربیة
۲۹- رساله صفیر سیمرغ
۳۰- رسالةالطیر
۳۱- رساله تفسیر آیات «من کتاب الله و خبر عن رسول الله»
۳۲- التسبیحات و دعوات الکواکب
۳۳- ادعیة متفرقه
۳۴- الدعوة الشمسیة
۳۵- السراج الوهاج
۳۶- الواردات الالهیة بتحیرات الکواکب و تسبیحاتها
۳۷- مکاتبات الی الملوک و المشایخ
۳۸- کتاب فی السیمیاء
۳۹- الالواح
۴۰- تسبیحات العقول و النفوس والعناصر
۴۱- الهیاکل
۴۲- شرح الاشارات
۴۳- کشف الغطاء لاخوان الصفا
۴۴- الکلمات الذوقیه و النکات الشوقیه، یا «رسالةالابراج»
۴۵- رساله
۴۶- مختصر کوچکی در حکمت
در سال‌هاي اخير نيز كتاب‌هاي فراواني درباره آثار و آراي سهروردي به رشته تحرير در آمده‌اند كه برخي از آنها عبارتند از؛
ـ فرهنگ اصطلاحات آثار شیخ اشراق شهاب الدین یحیی سهروردی/ محمدخالد غفاری، طاهره عدل (مترجم) / انجمن آثار و مفاخر فرهنگی /1381
ـ سهروردی، حکمت اشراقی و پاسخ اسماعیلی به غزالی / محمد کریمی زنجانی اصل/ شهید سعید محبی / 1382
ـ لمعات نوری، در شرح افاضات منطقی شیخ اشراق / محمد جمال‌زاده/ نصایح / 1382
ـ پژوهشی در اندیشه‌های عرفانی شهاب الدین سهروردی(شیخ اشراق)/ مریم علیجانیان، زینب یزدانی(ویراستار)/ ترفند/ 1384
ـ سه فیلسوف مسلمان ایرانی؛ شیخ اشراق، ملاصدرا، علامه طباطبائی / مسعود امید / بنیاد حکمت اسلامی صدرا /1384
ـ بن مایه‌های آیین زرتشت در اندیشه سهروردی / هانری کربن، محمود بهفروزی (مترجم) / جامی/ 1384
ـ معرفت و اشراق در اندیشه سهروردی/حسین ضیائی، سیما نوربخش (مترجم)، حسن سیدعرب (ویراستار)/ فرزان روز/ 1384
ـ از هایدگر تا سهروردی / هانری کربن، حامد فولادوند (مترجم) / وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی / 1384
ـ نور در حکمت سهروردی / سیما نوربخش/ شهید سعید محبی / 1384
ـ ترجمه حکمه الاشراق/ یحیی بن حبش سهروردی، سیدجعفر سجادی (مترجم) / دانشگاه تهران، موسسه انتشارات و چاپ /بهمن/ 1384
-شرح حکمه الاشراق سهروردی/ محمودبن مسعود قطب الدین شیرازی، مهدی محقق / انجمن آثار و مفاخر فرهنگی / 1385
ـ سهروردی دانای حکمت باستان / کاظم محمدی وایقانی/ پازینه / 1385
ـ آفاق حکمت سهروردی/ حسن سیدعرب / مهر نیوشا /1385
ـ حکمت اشراق سهروردی/ سیدیحیی یثربی /بوستان کتاب قم/ 1385 ـ وجوه سیاسی فلسفه شیخ شهاب الدین سهروردی/ رجبعلی اسفندیار / بوستان کتاب قم / 1385
ـ المشارع و المطارحات / یحیی بن حبش سهروردی، صدرالدین طاهری (مترجم)/ مجلس شورای اسلامی، کتابخانه، موزه و مرکزاسناد / 1385
ـ آیت اشراق (تفسیر و تاویل آیات قرآن کریم در آثار سهروردی)/ یحیی بن حبش سهروردی، سیما نوربخش/ مهر نیوشا / 1386
ـ سهروردی مفسر آیات نور / کاظم محمدی وایقانی / نجم کبری/ 1386 ـ سهروردی و غربت غربی / پرویز عباسی داکانی/ علم / 1386
ـ سهروردی مفسر آیات نور / کاظم محمدی وایقانی / نجم کبری/ 1386 ـ شعاع اندیشه و شهود در فلسفه سهروردی/ غلامحسین ابراهیمی دینانی/ حکمت/ 1386
ـ سهروردی به روایت اشکوری و اردکانی/ علی اوجبی/ اساطیر /1386 ـ قصه‌های شیخ اشراق/ یحیی بن حبش سهروردی، جعفر مدرس صادقی(ویراستار)/ نشر مرکز/ 1387
ـ سهروردی، شیخ اشراق؛ مدیحه سرای نور/ عطاء الله تدین/ انتشارات تهران/ 1388
ـ سیری بر زندگی و آثار شیخ اشراق (مجموعه از زرتشت تا سهروردی)/ حشمت الله ریاضی/ قرن 21(وابسته به موسسه فرهنگی هنری پویشگران اندیشه آفرین) / 1388
ـ طلوع فلسفه اشراق؛ مروری بر زندگی و آثار شیخ شهاب الدین سهروردی/ عزیزالله افشارکرمانی، علیرضا مختارپورقهرودی / همشهری / 1388
ـ سهروردی/مسعود علیا / مدرسه/ 1388
ـ هشت رساله سهروردی/ یحیی بن حبش سهروردی، کاظم محمدی (مقدمه)/ نجم کبری/ 1388
ـ سهروردی و مکتب اشراق/ مهدی امین رضوی، مجدالدین کیوانی (مترجم)/ نشر مرکز / 1388
ـ پیام‌های سهروردی/ قرن 21(وابسته به موسسه فرهنگی هنری پویشگران اندیشه آفرین) /1388
ـ نامه سهروردی؛ مجموعه مقالات/ حسن سیدعرب (به اهتمام)، علی اصغر محمدخانی (به اهتمام) / وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات / 1388
-قلندر و قلعه؛ بر اساس زندگی شیخ شهاب الدین سهروردی /یدیحیی یثربی/ قو /1388
ـ روایت عقل سرخ(براساس داستان عقل سرخ سهروردی) / میثم نبی/ میثم نبی / 1388
ـ روزی با جماعت صوفیان/ یحیی بن حبش سهروردی/ مولی/ 1388
ـ التلویحات اللوحیه و العرشیه/ شهاب الدین سهروردی، نجفعلی حبیبی (مقدمه)/ موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران / 1388
پنجشنبه ۷ مرداد ۱۳۸۹ - ۰۸:۰۰
نظر شما